Nhạc sĩ Đặng Hữu Phúc mới đây được nghệ sĩ Đặng Thái Sơn tặng bản nhạc Con ngựa ô của bà Thái Thị Lang - viết cho piano solo, do nhà xuất bản Henry Lemoine tại Paris giữ bản quyền và xuất bản năm 1951. Ông nói: "Đặc biệt vinh dự với tôi, đây là bản gốc tôi được chính cháu ruột của bà - Đặng Thái Sơn tặng. Bà là người lật trang sử của âm nhạc chuyên nghiệp Việt Nam, pianist-composer (chuẩn quốc tế) đầu tiên của Việt Nam".
Ảnh bìa bản nhạc "Con ngựa ô" xuất bản năm 1951 tại Paris, Pháp. Bà lấy nghệ danh theo tên chồng là Louise Nguyễn Văn Tỵ.
Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thu Hà - nguyên Giám đốc Nhạc viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam), chị cùng mẹ khác cha với nghệ sĩ Đặng Thái Sơn - cho biết các sáng tác của bà Thái Thị Lang đều sử dụng chất liệu dân ca. Bài Con ngựa ô lấy cảm hứng từ Lý ngựa ô của Nam Bộ hay bài Fetes du Têt viết về ngày Tết Nguyên đán Việt Nam. Một số tác phẩm của bà từng phổ biến, được học sinh thế hệ trước của Nhạc viện biểu diễn.
Bảy anh chị em gia đình bà Thái Thị Lang (thứ hai từ phải sang) và Thái Thị Liên (giữa) trong bức hình chụp thập niên 1920.
Bà Thái Thị Lang sinh tại Sài Gòn năm 1915, mất tại Paris năm 2007. Bà là một trong bảy người con của ông Alexis Lân - một trong những kỹ sư điện Việt Nam đầu tiên học ở Pháp (trường Université de Grenoble) - và bà Kha Thị Lâm. Từ nhỏ, Thái Thị Lang cùng các anh chị em được bố mẹ cho học violin, piano với thầy giáo người Pháp. Bà và em gái Thái Thị Liên (sinh năm 1918) thể hiện tài năng vượt trội ở bộ môn piano. Năm 18 tuổi, bà sang Pháp theo học đàn với George DeLausnay và Yves Nat, học sáng tác với Marcel Samuel-Rousseau và Henri Tomasi. Bà ghi danh vào lịch sử âm nhạc là người Việt Nam đầu tiên tốt nghiệp khoa piano, sáng tác và giành giải nhất của nhạc viện Paris năm 1938.
Tác phẩm "Fête du têt", suite symphonique (1952) của nghệ sĩ Thái Thị Lang. Video: youtube.
Bà cũng là người Việt đầu tiên biểu diễn tại phòng hòa nhạc Playel nổi tiếng ở Paris, người đầu tiên viết tác phẩm cho piano độc tấu cũng như hòa tấu cùng dàn nhạc giao hưởng được xuất bản ở Paris từ năm 1951. Năm 1952, hãng Philips thu âm tác phẩm bà viết và đánh piano "Fetes du Têt" suite symphonique, tác phẩm giao hưởng do bà viết và chơi piano cùng dàn nhạc giao hưởng của Pháp. Những năm tháng sống tại đây, bà dạy piano cho người Pháp và Việt.
Bà Thái Thị Lang (trái) và em gái - Thái Thị Liên.
Kế thừa bà, Đặng Thái Sơn - gọi bà là dì ruột, chị của mẹ anh, Nhà giáo Nhân dân Thái Thị Liên - là người lật trang sử nghệ thuật biểu diễn đàn piano của châu Á. Anh là người châu Á đầu tiên giành giải nhất cuộc thi Chopin lần thứ 10, năm 1980. Nhạc sĩ Đặng Hữu Phúc nói: "Từ sau chiến thắng của anh, cái nhìn về người châu Á chơi nhạc cổ điển châu Âu đã thay đổi hoàn toàn, sau anh, nhiều pianist gốc Á đã nổi lên chiếm vị trí cao nhất như Lang Lang, Li Yunji, Seong-Jin Cho, Wang Yuja, George Li... Dì và cháu đã làm nên hai dấu mốc của lịch sử âm nhạc Việt Nam và thế giới".
>>> Xem thêm: Bà Thái Thị Lang khi ở Pháp
Đặng Thái Sơn chơi nhạc Beethoven ở TP HCM. Video: Vũ Ngọc Thịnh.
Đặng Thái Sơn sinh năm 1958 ở Hà Nội. Giải thưởng Chopin đã ghi tên anh vào danh sách những nghệ sĩ biểu diễn piano hàng đầu thế giới. Đặng Thái Sơn đã chơi nhạc tại các sân khấu danh tiếng như Lincoln Center (New York, Mỹ), Barbican Center (London, Anh), Salle Pleyel (Paris, Pháp), Herkulessaal (Munich, Đức), Musikverein (Vienna, Áo), Concertgebouw (Amsterdam, Hà Lan), Opera House Sydney (Australia) và Suntory Hall (Tokyo, Nhật Bản). Ông còn đạt được những thành công lớn khi biểu diễn tác phẩm của các nhà soạn nhạc khác như Lizts, Rachmaninov, Debussy, Beethoven... Từ năm 1991, nghệ sĩ định cư ở Montreal, Canada. Trong cuộc thi Chopin năm 2015, Đặng Thái Sơn trở thành người thầy đầu tiên có ba học trò đoạt giải. Danh cầm giảng dạy piano tại Nhạc viện Oberlin, bang Ohio, Mỹ từ mùa thu 2018.
Di Ca
(Ảnh: Gia đình Đặng Thái Sơn cung cấp)