Quân đội Ukraine hôm 11/9 tuyên bố tái kiểm soát các ngôi làng quanh Kupyansk và Izyum, buộc lực lượng Nga rút lui. Hai thành phố này từng là trọng tâm trong mục tiêu chiến lược của Tổng thống Nga Vladimir Putin là kiểm soát hoàn toàn vùng Donbass, gồm Lugansk và Donetsk.
Tướng Valeriy Zaluzhny, tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine, nói các binh sĩ nước này đã đẩy lực lượng Nga ra khỏi vùng lãnh thổ rộng khoảng 3.000 km2 ở Kharkov, thành phố lớn thứ hai Ukraine, kể từ đầu tháng 9. Bây giờ, các chỉ huy Ukraine phải quyết định làm thế nào để phát huy thành công trên chiến trường và chuẩn bị đối phó với phản ứng tiếp theo của Nga.
Bộ Quốc phòng Nga ngày 10/9 xác nhận đã rút quân khỏi Kupyansk và Izyum để "tái tập hợp lực lượng" nhằm củng cố phòng tuyến Donetsk. Chiến dịch phản công chớp nhoáng của Ukraine cũng cắt đứt các tuyến tiếp tế của Nga, gây xáo trộn đội hình tác chiến, buộc các quan chức chính quyền thân Nga phải tháo chạy.
Xe quân sự bị phá hủy trên đường ở thành phố Balakliya, vùng Kharkov, miền đông bắc Ukraine hôm 11/9. Ảnh: AFP.
Việc rút khỏi Izyum, nơi Nga từng sử dụng làm bàn đạp cho các mũi tấn công vào vùng Donbass, đánh dấu một trong những thất bại lớn nhất với Moskva kể từ khi bắt đầu chiến dịch ở Ukraine hồi cuối tháng 2, theo các nhà phân tích.
Kirill Mikhailov, chuyên gia của nhóm Tình báo Xung đột ở Kiev, nhận định sau khi rút khỏi Izyum, Nga giờ đây nhiều khả năng không thể kiểm soát được toàn bộ vùng Donbass, mục tiêu được đề ra từ đầu giai đoạn hai chiến dịch quân sự tại Ukraine.
Ông nói Izyum là một trung tâm chỉ huy và tiếp tế quan trọng cho mặt trận phía bắc và là đầu cầu quan trọng của Nga ở hữu ngạn sông Donets. Mất vị trí này đồng nghĩa Nga sẽ mất mặt trận miền bắc, gây tổn thất lớn cho nỗ lực kiểm soát Donetsk.
"Điểm mấu chốt ở đây là Ukraine có thể tăng cơ hội bảo vệ Donetsk", ông nói.
Kết quả Ukraine giành được trong chiến dịch phản công ở miền đông đã làm dấy lên những tiếng nói chỉ trích từ người ủng hộ Nga trước thềm Ngày thành phố, ngày lễ thường niên ở Moskva được kỷ niệm bằng màn bắn pháo hoa.
"Thành phố Moskva, thủ đô của chúng ta, sẽ chào mừng việc để mất Balakliya, Izyum và một nửa Kupyansk vào tay đối phương bằng 25.000 quả pháo hoa tầm cao", Igor Girkin, một cựu chỉ huy phe ly khai ở Ukraine, viết trên Telegraph.
Girkin từ lâu cảnh báo rằng Nga không thể thắng trong cuộc chiến nếu không ban bố lệnh tổng động viên để huy động thêm binh lực, động thái mà Điện Kremlin tới nay kiên quyết không thực hiện.
"Mọi thứ sẽ chỉ tồi tệ hơn với Nga. Điều này sẽ gây ra vấn đề về tinh thần. Không có cơ sở nào để binh sĩ Nga tin họ có thể đạt được nhiều thành tựu hơn những gì đã có ở Ukraine", Rob Lee, nhà phân tích quân sự tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại ở Mỹ, cho hay.
Nhiều người nổi tiếng trong giới truyền thông Nga đang tìm cách giải thích rằng quyết định rút quân khỏi Izyum và các thành phố ở Kharkov là một phần trong kế hoạch tác chiến. Người dẫn chương trình truyền hình Vladimir Soloviev đăng một bài bình luận trên Telegram, nhấn mạnh "đối phương đang lao vào một cái bẫy, khi tin rằng họ có một đợt tiến công dễ dàng trên một hướng của mặt trận".
"Các đơn vị Nga đang tái tập hợp lực lượng một cách có chủ đích" để giăng bẫy quân đội Ukraine, Soloviev nhận định.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng ngay cả khi tìm cách giăng bẫy, Nga cũng thiếu các đơn vị tinh nhuệ để thực hiện ý đồ của mình. Một số nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn (BTG) đã được tái cấu trúc sau khi hứng chịu tổn thất, trong khi tình trạng thiếu nhân lực buộc Nga phải thành lập Quân đoàn Ba với nòng cốt là các tiểu đoàn quân tình nguyện vốn chưa được huấn luyện bài bản.
Kateryna Stepanenko, thành viên Viện Nghiên cứu Chiến tranh ở Washington, cho rằng đợt phản công của Ukraine sẽ buộc Nga phải đánh giá lại cách sử dụng quân đoàn mới.
Theo Stepanenko, Nga có thể tung Quân đoàn Ba vào mặt trận Kharkov để ngăn đà phản công của Ukraine, nhưng các tiểu đoàn tình nguyện chưa quen với chiến đấu này sẽ đối mặt với thử thách rất lớn trước lực lượng "đông gấp 8 lần" của Ukraine, cùng các khí tài hiện đại được phương Tây viện trợ.
Đà phản công của lực lượng Ukraine ở miền đông và nam. Đồ họa: WP.
Các chuyên gia quân sự cảnh báo động thái rút quân của Nga trước đà phản công chớp nhoáng của Ukraine ở Kharkov không báo hiệu một bước thay đổi quyết định, mang lại lợi thế cho Kiev.
Dù thất thế ở mặt trận Kharkov, Nga vẫn kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ quan trọng của Ukraine, đặc biệt là các thành phố miền nam như Mariupol, Melitopol, Kherson, cũng như hành lang trên bộ đến bán đảo Crimea, nơi đang tập trung phần lớn binh lực Nga.
Tướng Valeriy Zaluzhny, tổng tư lệnh lực lượng vũ trang Ukraine, nói quân đội nước này đã đẩy lùi quân Nga khỏi vùng lãnh thổ rộng khoảng 3.000 km2 ở Kharkov kể từ đầu tháng 9. Tuy nhiên, sau những bất ngờ ban đầu, quân đội Nga nhiều khả năng sẽ củng cố lực lượng ở Donetsk, khiến đà phản công của Ukraine chững lại.
Trên mặt trận miền đông, Nga vẫn duy trì ưu thế lớn về hỏa lực pháo binh, tên lửa. Điều đó buộc các chỉ huy Ukraine phải quyết định làm thế nào để khai thác thành công ban đầu trên chiến trường và chuẩn bị cho phản ứng của Nga.
Tim Lister và Darya Tarasova, hai nhà phân tích của CNN, nói rằng có ba kịch bản có thể xảy ra trong thời gian tới. Một là Nga có thể tăng cường nỗ lực để hoàn thành chiến dịch quân sự, hai là tìm kiếm con đường đàm phán với Ukraine. Tuy nhiên, họ nhận định trong tình thế hiện nay, cả hai kịch bản đều khó có khả năng xảy ra.
Lựa chọn thứ ba và có lẽ có khả năng cao nhất là Nga kiên trì với cuộc tiến công dữ dội, giành giật từng mét đất với quân đội Ukraine ở miền đông, sau khi đà phản công của đối phương chững lại.
Với lựa chọn này, Nga cũng sẽ đối mặt thách thức lớn, khi lực lượng Ukraine tiếp tục được nhận viện trợ quân sự từ phương Tây. Chiến dịch phản công nhiều kết quả của Ukraine đã khích lệ các đồng minh trong nỗ lực cung cấp vũ khí lâu dài cho nước này.
Trong phát biểu đăng trên Telegram tối 11/9, Tổng thống Volodymyr Zelensky thể hiện quyết tâm của Ukraine trong cuộc đối đầu với Nga.
"Người Nga các ông nghĩ rằng có thể khiến chúng tôi sợ hãi và phải nhượng bộ? Hãy ghi nhớ những gì tôi nói. Không có khí đốt, đèn điện, nước hay không có các người? Câu trả lời là chúng tôi không cần các người", ông tuyên bố.
Thanh Tâm (Theo CNN, WSJ, Washington Post)