Trong hai tuần qua, quân đội Nga liên tục phóng tên lửa hành trình tầm xa và máy bay không người lái (UAV) tự sát tập kích các mục tiêu ở Ukraine, chủ yếu là cơ sở hạ tầng điện lực. Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết các cuộc tập kích liên tục của Nga đã phá hủy 30% cơ sở hạ tầng điện trên khắp đất nước, trong bối cảnh mùa đông cận kề.
Trong đợt tập kích này, tên lửa, UAV Nga không tấn công các nhà máy điện vốn được bảo vệ tốt bằng các hệ thống phòng không. Thay vào đó, chúng nhắm nhiều hơn vào các trạm truyền tải quan trọng, có nhiệm vụ giữ cho lưới điện hoạt động và cung cấp năng lượng cho các dịch vụ trọng yếu.
Các đợt tấn công được tiến hành một cách có tính toán và gây thiệt hại nghiêm trọng tới mức quan chức phương Tây và Ukraine cho rằng chúng được chỉ đạo bởi các chuyên gia điện lực, những người biết chính xác mục tiêu nào sẽ gây tổn thất lớn nhất cho lưới điện và khoét sâu thêm nỗi đau năng lượng của Kiev.
"Tất cả UAV, tên lửa và mọi thứ khác mà họ sử dụng đều nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng. Họ vạch một số lộ trình tập kích, chỉ ra nơi nào cần tấn công trước, nơi nào sau. Nếu tên lửa trượt mục tiêu, họ sẽ tập kích lại vào ngày hôm sau", Bộ trưởng Năng lượng Ukraine German Galushchenko nói.
Chiến thuật này của Nga khiến Kiev và phương Tây lo lắng, khi nhiệt độ bắt đầu giảm ở Ukraine, báo hiệu một mùa đông đầy thách thức ở phía trước. Họ cảnh báo các cuộc tấn công tên lửa vào mạng lưới điện nếu tiếp diễn có thể gây khó khăn rất lớn cho dân thường, tạo ra làn sóng tị nạn mới và tiếp tục tàn phá nền kinh tế Ukraine vốn bị ảnh hưởng do xung đột.
Nhiều thành phố của Ukraine được sưởi ấm từ hệ thống trung tâm được vận hành bởi các nhà máy sử dụng cả điện và khí đốt, điều này đồng nghĩa các cuộc tấn công vào mạng lưới điện sẽ gây hậu quả rất tàn khốc khi mùa đông lạnh lẽo kéo đến.
Một góc phố Khreshchatyk ở thủ đô Kiev chìm trong bóng tối hôm 24/10. Ảnh: AFP.
Các cuộc tấn công của Nga cũng rất khó chống đỡ. Giới chức Ukraine cho biết họ sở hữu rất ít khí tài có thể đối phó các cuộc tấn công bằng tên lửa tầm xa và UAV của Nga.
Phương Tây đã cam kết chuyển giao các hệ thống phòng không hiện đại hơn cho Ukraine, cũng như cung cấp thêm trang thiết bị giúp xây dựng lại cơ sở hạ tầng quan trọng. Nhưng các hệ thống phòng không phương Tây khá phức tạp và cần nhiều thời gian để huấn luyện chuyên sâu cho binh sĩ Ukraine.
"Mục tiêu của các cuộc tập kích là gây trở ngại lớn nhất có thể cho nỗ lực đóng điện trở lại một cách nhanh chóng. Các cuộc tập kích mỗi ngày vào hệ thống trạm điện khiến chúng tôi đối mặt với những vấn đề lớn hơn", Bộ trưởng Galushchenko nói.
Trước đây, khi một vài nhà máy điện và trạm truyền tải điện bị tấn công, giới chức Ukraine có thể tận dụng mạng lưới điện dày đặc từ thời Liên Xô để khắc phục vấn đề. Nhưng với mật độ tập kích dày đặc của Nga vào các trạm truyền tải quan trọng, khả năng này đã bị suy giảm nhanh chóng.
Nỗ lực sửa chữa các trạm điện bị hư hại trở nên vô nghĩa khi Nga tiếp tục tấn công ngay khi chúng vừa được đóng điện. Hầu hết các trạm biến áp cần đặt trên mặt đất và không có vật che chắn xung quanh, khiến chúng dễ trở thành mục tiêu tấn công.
"Quy tắc trò chơi này không công bằng. Phóng tên lửa và phá hủy các trạm điện nhanh và dễ dàng hơn nhiều so với sửa chữa chúng", Volodymyr Kudrytskyi, giám đốc nhà điều hành lưới điện Ukrenergo ở Ukraine, nói.
Nỗ lực thay thế các trạm biến áp chuyên dụng bị tên lửa phá hủy gặp nhiều khó khăn, vì chúng thường được chế tạo theo yêu cầu riêng, quá trình có thể kéo dài nhiều tháng.
Kudrytskyi cho rằng các cơ quan điều hành lưới điện Nga dường như đang tham gia vào quá trình lên kế hoạch tấn công, thậm chí là vạch ra chiến lược tập kích vào hệ thống năng lượng Ukraine.
Mạng lưới điện của Nga và Ukraine có nhiều tương đồng về mặt kỹ thuật, vì từng cùng là một phần trong hệ thống điện Liên Xô. Bản đồ cơ sở hạ tầng điện từ thời Liên Xô vẫn có thể giúp Nga tiến hành các vụ tập kích chính xác.
"Rõ ràng họ đang nhắm tới các trạm biến áp và nhà máy điện quan trọng nhất tại một số vùng hoặc cả hệ thống điện nói chung", Kudrytskyi nói. "Họ biết cần tấn công vào đâu để gây nhiều thiệt hại nhiều nhất có thể. Họ muốn càng nhiều nhà bị mất điện càng tốt để gây ra tình trạng hoảng loạn".
90% người dân Ukraine được cấp điện trở lại trong vòng một ngày sau các cuộc tấn công, theo Kudrytskyi. "Vấn đề là khoảng thời gian an toàn của hệ thống ngày càng giảm. Với tốc độ tập kích như hiện nay, không một kho dự trữ thiết bị nào đủ để sửa chữa hệ thống trong nhiều tháng, nhiều năm".
Giới chức Ukraine đã bắt đầu yêu cầu người dân tắt các thiết bị tiêu tốn nhiều điện, đồng thời áp kế hoạch cắt điện luân phiên tại Kiev và các thành phố trên toàn quốc.
Nhiều chính quyền địa phương đã chuyển từ xe buýt điện sang xe chạy diesel để tiết kiệm điện. Các đợt cắt điện luân phiên giúp giảm gánh nặng cho lưới điện và cho các công ty năng lượng có thêm thời gian khắc phục hệ thống.
"Tôi cho rằng họ khó có thể gây mất điện ở quy mô cả nước. Nhưng họ sẽ khiến chúng tôi rơi vào tình cảnh bị gián đoạn lâu hơn ở các thành phố", Olena Pavlenko, chủ tịch công ty tư vấn năng lượng DiXi Group ở Kiev, nói.
Các cuộc tấn công vào mạng lưới điện đã khiến nhiều người Ukraine phải thay đổi kế hoạch của mình, trước nguy cơ phải sống trong cảnh tối tăm, lạnh lẽo vào mùa đông. Nhiều người ở miền đông hoặc miền trung đất nước có thể phải sơ tán lần nữa, dù mới chỉ trở về nhà sau nhiều tháng lánh nạn ở nước ngoài hoặc các tỉnh miền tây. Những người có ý định ở lại đã bắt đầu trao đổi về những gì cần chuẩn bị cho kịch bản mùa đông không có điện và hệ thống sưởi ấm.
"Khi phải sống trong cảnh không có điện, bạn sẽ có cảm giác mình liên tục gặp nguy hiểm. Bạn không thể sống như trước đây", Pavlenko ở Kiev nói.
Giới chức còn khuyến nghị người dân sống ở chung cư nên chuẩn bị sẵn các túi đồ khẩn cấp trong thang máy, phòng trường hợp bị mắc kẹt trong thang khi mất điện. Túi đồ như vậy có thể gồm đèn pin, nước, bánh quy, tã người lớn và thuốc an thần liều nhẹ.
Lính cứu hỏa dập lửa tại một nhà máy nhiệt điện bị tấn công ở Kiev hôm 18/10. Ảnh: Reuters.
Sau nhiều tháng chiến sự, Ukraine vẫn có thể sản xuất đủ điện cho nhu cầu trong nước và thậm chí hai tuần trước còn xuất khẩu cho các nước láng giềng châu Âu. Nhưng khả năng truyền tải điện từ các nhà máy, chủ yếu ở miền bắc và miền tây, đến những nơi cần thiết ở chiến tuyến ở miền nam và miền đông đã sụt giảm nhanh chóng do hệ thống lưới điện bị phá hủy.
"Các cuộc tấn công của Nga có mục tiêu chính là tạo ra tình huống mà hệ thống điện của Ukraine không thể hoạt động toàn diện. Họ muốn chia tách nó thành nhiều phần. Chúng tôi có thể thấy rõ kế hoạch này", Oleksandr Kharchenko, giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu Công nghiệp Năng lượng ở Kiev, nói.
Một mục tiêu khác là làm suy yếu hậu phương của quân đội Ukraine, sau khi Nga đối mặt nhiều thách thức trên tiền tuyến và phải rút lui khỏi Kharkov cùng một số khu vực khác ở đông bắc Ukraine.
"Đây điều khiến tôi lo sợ nhất cho tương lai", Artur Lorkowski, giám đốc Ban Thư ký Hội đồng Năng lượng ở Áo, nói. Lorkowski thêm rằng việc nhắm mục tiêu vào hệ thống năng lượng có thể khiến dân thường phải chịu khổ đau hơn nhiều những thiệt hại từ cuộc chiến.
"Tôi mong là mình sai, nhưng nếu Nga duy trì tập kích với cường độ như vậy, Ukraine sẽ trải qua một mùa đông vô cùng khó khăn", Lorkowski nói.
Thanh Tâm (Theo Washington Post)