"Tối hôm đó, em nằm ngủ nghe thấy bố mẹ đôi co về tiền học của mình. Bố mẹ em làm công nhân, tổng thu nhập 13 triệu đồng một tháng. Ngoài em, còn một em trai học lớp 11 nữa", Nhung kể. Trước đó, Nhung nghe lời bố mẹ đăng ký nguyện vọng vào trường Y, nhưng khi con gái đỗ thật, xem mức học phí, gia đình "không thể vui nổi".
Nhung cho biết, ngành học của em năm ngoái thu học phí 15,73 triệu đồng một năm, năm nay là 24,5 triệu đồng. Nếu cộng cả tiền thuê nhà, sinh hoạt phí, con số đội lên thêm nhiều. Em ước tính chi tiêu tiết kiệm ở thành phố Hà Nội hết tổng 5 triệu đồng/tháng; trong đó tiền thuê nhà 2 triệu đồng, tiền chi tiêu ăn uống, di chuyển bằng xe bus khoảng 3 triệu đồng. Học Y vất vả, Nhung không chắc mình còn sức lực đi làm thêm để bớt gánh nặng tài chính cho bố mẹ.
"Bố mẹ cũng chưa nói với em, nhưng em biết, kinh tế gia đình mình rất khó khăn để theo được trường Y", nữ sinh trăn trở.
Kể từ khi các đại học lần lượt công bố điểm chuẩn hôm 15/9, nhiều bậc phụ huynh, tân sinh viên cũng gặp nỗi lo tương tự.
Phạm Tuyết, sinh năm 2004 ở Hải Dương, trúng tuyển Học viện Báo chí và Tuyên truyền, đang đau đầu trước khoản học phí 8,8 triệu đồng cho học kỳ đầu tiên. Nhà Tuyết có bốn anh chị em, bố làm thợ cắt nhôm kính theo thời vụ, thu nhập không ổn định. Gia đình em còn nhiều khoản nợ, tất cả trông chờ vào chị gái đi làm công nhân với mức lương 9 triệu đồng một tháng.
Học viện Báo chí và Tuyên truyền năm nay thu học phí 440.000 đồng một tín chỉ, với hệ chất lượng cao là 1,32 triệu đồng. Hai mức này tăng lần lượt gần 60% và hơn 70% so với học phí năm học trước.
"Gia đình không muốn cho em đi học đại học vì quá tốn kém so với điều kiện cho phép", Tuyết nói.
Vợ chồng chú Nguyễn Văn Quang và cô Vũ Thị Ngạn lên Hà Nội tìm nhà cho con trai ở khu vực Hồ Tùng Mậu, ngày 21/9. Ảnh: Lệ Thu
Sáng 21/9, vợ chồng ông Nguyễn Văn Quang và bà Vũ Thị Ngạn ở Hải Phòng chạy xe máy lên Hà Nội tìm phòng trọ cho con đỗ Đại học Thương Mại, đường Hồ Tùng Mậu. Hai người đi làm tự do từ năm 1997 đến nay sau khi công ty giải thể, thu nhập chỉ đủ ăn tiêu tằn tiện. "Nặng gánh quá", ông Quang nói.
"Con mới xin trước tiền cho một học kỳ hơn 11 triệu đồng, nhưng cô phải bảo giờ mẹ chưa có", bà Ngạn cho biết thêm.
Đại học Thương mại thu học phí 787.000 đồng một tín chỉ cho hệ đào tạo chuẩn, học phí cả năm là hơn 24 triệu đồng, tăng khoảng tám triệu đồng so với năm ngoái.
Sau hai năm Covid, từ năm học 2022-2023, nhiều trường đại học công bố tăng học phí. Học phí nhóm trường kinh tế dao động 16 - 65 triệu đồng một năm. Trong đó, trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội thu mức 42 triệu đồng một năm với khóa sinh viên mới, tăng đến 24,5 % so với mức 35 triệu đồng của khóa cũ.
Học phí khối trường Y dao động 13,5-100 triệu đồng một năm. Tại Đại học Y Hà Nội, học phí ngành Y Dược tăng 71% so với năm trước, ở mức 24,5 triệu đồng một năm. Ở phía Nam, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch thu mức cao nhất là 44,3 triệu đồng/năm với ngành Y khoa, Dược học, Răng Hàm Mặt. Các ngành còn lại, học phí cao nhất không quá 41 triệu đồng/năm. So với khi trường khi chưa tự chủ, mức thu này tăng gần ba lần.
Đại học Luật Hà Nội áp dụng mức học phí mới với tân sinh viên, cụ thể 572.000 đồng/tín chỉ cho hệ đại trà và 1.605.000 đồng/tín chỉ cho hệ chất lượng cao. Mức học phí mới cao gấp 2 lần so với năm học trước ở hệ đại trà - 280.000 đồng/tín chỉ và tăng hơn 60% ở hệ chất lượng cao - 990.000 đồng/tín chỉ.
TS Lê Viết Khuyến, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho rằng, học phí cao thể làm giảm cơ hội học đại học, nhất là với sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, ở các tỉnh lẻ, vùng sâu vùng xa, mức thu nhập của gia đình thấp hoặc không ổn định.
"Tăng học phí cần căn cứ vào mức thu nhập trung bình của người dân, tránh tình trạng chỉ con nhà giàu mới có cơ hội học đại học. Ngoài ra, tăng học phí cũng cần đi đôi với nâng cao chất lượng giáo dục và kiểm toán minh bạch thu chi của các cơ sở giáo dục đại học", ông Khuyến nói.
PGS.TS Nguyễn Viết Thái, Trưởng phòng Đối ngoại và Truyền thông, Đại học Thương mại cho biết việc tăng học phí đã được công bố trong đề án tuyển sinh từ tháng 3/2022. Hai năm trước do dịch bệnh Covid-19, nhà trường không tăng. Nếu giờ không tăng học phí, trường không thể duy trì bộ máy, nâng cao chất lượng. Phía người học cũng mong muốn trường có cơ sở vật chất hiện đại, giảng viên tốt; trong khi, trường tự chủ tài chính.
Ông Thái cho rằng đây là "phép đánh đổi giữa chất lượng và giá thành". Các sinh viên hiện nay có rất nhiều lựa chọn vì các trường đều công bố trước mức học phí. Thí sinh cần xem xét kỹ hoàn cảnh gia đình, sở thích, năng lực cá nhân trước khi đưa ra lựa chọn. Theo ông Thái, nếu muốn mua hàng có chất lượng cao, mức phí kèm theo có thể không thấp. Sinh viên được quyền lựa chọn theo cơ chế "thuận mua vừa bán".
Vợ chồng ông Quang và bà Ngạn dự tính, ngoài vay mượn họ hàng sẽ làm hồ sơ vay vốn sinh viên dành cho hộ nghèo/cận nghèo. Tuy nhiên, thủ tục để nhận được mức vay khoảng 2,5 triệu/tháng rườm rà, thời gian đợi duyệt lâu. Ông bà đang tính tìm thêm việc để hỗ trợ ước mơ của con.
Hai tháng qua, Tuyết làm phục vụ ở quê với mức lương 13 nghìn đồng/giờ, tích được 5,6 triệu đồng. Cả gia đình vẫn đang tìm cách xoay xở thêm chi phí cho em. Sau khi nhập học, Tuyết dự định đi bán hàng ở shop quần áo và cố gắng giành học bổng.
"Với học bổng loại khá, em được học bổng bằng mức học phí, loại giỏi được thêm 1 triệu đồng và loại xuất sắc được thêm 2 triệu đồng so với mức học phí đã đóng", Tuyết nhẩm tính.
* Tên một số nhân vật đã thay đổi
Lệ Thu