Tâm lý chiến thắng của Arteta

* Arsenal - Man City: 22h hôm nay, trên VnExpress.

Cứ khoảng 5h30 hàng ngày tại Bắc London, Arteta thức dậy với suy nghĩ về chiến thắng. Nếu ngủ không ngon, thường là vì ông chưa nhìn ra cách để thắng, gồm việc sắp xếp đội hình xuất phát hay các phương án chiến thuật để hạ đối thủ. Khi đến văn phòng với một mặt toàn kính nhìn ra các sân tập tại London Colney, Arteta ngồi xuống bàn và tiếp tục suy nghĩ. Nếu giải pháp không đến, Arteta sẽ viết hoặc đi dạo để sắp xếp lại từng mảnh ghép.

Chiến thắng trong các trận bóng đá ám ảnh Arteta từ khi còn là đứa trẻ, chạy quanh những sân bóng tạm thời trên bãi biển ở San Sebastian. Trong suốt sự nghiệp cầu thủ và giờ là HLV, câu hỏi với Arteta luôn là: "Làm thế nào để chiến thắng?". Khi nghỉ hưu và không còn gắn bó với bóng đá, như Arteta thừa nhận, ông có thể sẽ vẫn nghĩ về câu hỏi này.

Win, chú chó của Arsenal, chào đón phóng viên tạp chí GQ ở hành lang bên ngoài văn phòng của Arteta, vào một buổi chiều rực rỡ của tháng 7. Win - giống chó labrador màu nâu socola với nụ cười ngái ngủ - được Arteta đưa về hồi đầu năm nay... để giúp Arsenal chiến thắng. "Chúng ta ở đây để làm gì nhỉ? Chúng tôi ở đây để thắng, bởi vì tất cả chúng tôi đều yêu thích chiến thắng. Vì vậy, chú chó này có tên là Win", Arteta nói và cười.

Arteta đang mặc đồng phục tập luyện của Arsenal, đi đôi tất như mới tinh, có quai hàm săn chắc và đường viền tóc chắc khỏe của một hoàng tử Disney. Người đàn ông 41 tuổi vừa trở lại sau khi cùng gia đình tận hưởng kỳ nghỉ hè ở Hy Lạp, nơi ông chơi tennis và cố gắng không mở điện thoại quá thường xuyên. Nhưng đến tuần thứ hai của kỳ nghỉ, ông buộc phải sử dụng điện thoại nhiều hơn vì kỳ chuyển nhượng. Những đứa con của Arteta giờ cũng bắt đầu đặt câu hỏi: "Sao bố không mua cầu thủ này? Sao bố không chọn cầu thủ này cho trận đấu này?".

Trong cuộc phỏng vấn với GQ, Arteta đã nói một số biến thể của từ "thắng" 61 lần, và - ít nhất một phần - nói về thất bại. Đó là những ngày cuối trước khi ông cùng toàn đội lên đường dự các trận giao hữu tiền mùa giải ở Đức và Mỹ. Arteta tận dụng thời gian ít ỏi tại đại bảo doanh Colney để đánh giá lại mùa 2022-2023, trước khi dồn sự tập trung cho mùa giải mới.

Cuối mùa trước, Arsenal - vốn dẫn đầu Ngoại hạng Anh suốt chín tháng - sa sút không phanh. Đứng đầu với khoảng cách tám điểm vào tháng Giêng, đội ngũ trẻ trung chơi thứ bóng đá hấp dẫn nhất giải, nhưng những chấn thương và loạt kết quả tệ hại ở giai đoạn nước rút khiến "Pháo thủ" mất ngôi đầu cùng chức vô địch vào tay Man City.

Sau khi mùa giải khép lại, Arteta cần thời gian để cảm nhận nỗi đau và thành thật với bản thân. "Tôi đã phải trải qua điều đó và tôi mất vài tuần", HLV 41 tuổi bộc bạch. "Tôi không biết liệu mình đã vượt qua được chưa, và có lẽ tôi không muốn vì tôi cần nỗi đau đó để trở nên tốt hơn".

Mùa trước, Arteta không từ bỏ tham vọng vô địch Ngoại hạng Anh, cho đến khi điều đó không còn có thể xảy ra. Nhưng tâm trạng của ông đã thay đổi sau loạt trận hòa vào tháng 4. HLV người Tây Ban Nha nói: "Rất nhiều điều đã xảy ra trong những trận đó".

Đầu tiên, Arsenal dẫn 2-0 nhưng chỉ hòa 2-2 trên sân Anfield của Liverpool bởi pha đánh đầu phút 87 của Roberto Firmino. Khi đó, Arteta nghĩ đây chỉ là bước hụt nhỏ trong mùa giải phi thường của Arsenal. Nhưng kịch bản tương tự đến ở chuyến làm khách trước West Ham. Rồi trở lại sân Emirates gặp Southampton, "Pháo thủ" trải qua một thảm họa khác khi thủng lưới ngay phút đầu và bị cầm hòa 3-3. Sau khi trọng tài nổi hồi còi mãn cuộc, toàn đội đổ gục xuống sàn như những con búp bê rối, vì hy vọng vô địch của họ đã trôi theo trận đấu.

"Điều này không thể xảy ra. Chúng tôi đã áp đảo từ đầu đến cuối trận", Arteta nói với các học trò sau trận. Khi đó, hòa cũng đau như thất bại. Trong phòng thay đồ, Arteta bày tỏ sự tự hào với tinh thần chiến đấu của toàn đội, nhưng cảm thấy Arsenal phải thắng. Nhưng mọi chuyện chưa dừng lại ở đó.

Một cựu cầu thủ trở lại và giúp Arsenal lần đầu vô địch Ngoại hạng Anh kể từ mùa bất bại 2003-2004 giống như câu chuyện cổ tích, và việc Arteta đánh bại Pep Guardiola - người mà ông từng làm vai trò trợ lý ở chính Man City - để đoạt danh hiệu càng khiến mọi thứ trở nên tuyệt vời hơn. Nhưng sự kỳ vọng giảm dần từ trận hòa Southampton, và tan biến từ lâu trước khi việc Arsenal vô địch là điều không thể về mặt toán học.

Trận thua Man City 1-4 tại Etihad vào cuối tháng 4 chỉ làm rõ hơn sự khác biệt về đẳng cấp, trình độ và tâm lý giữa Arsenal và kình địch, ít nhất trong những giai đoạn quan trọng. Trong bóng đá, cảm giác tiêu cực dễ lây lan. Arteta thừa nhận điều này có thể là nguyên nhân khiến Arsenal sa sút, nhưng ông đồng thời nói thêm rằng "quá nhiều sự tích cực cũng có thể gây hại".

Có những khoảnh khắc khiến người hâm mộ Arsenal phải tiếc nuối và nói cụm từ "giá như", gồm cú đá phạt đền chệch cột dọc của Bukayo Saka trước khi West Ham gỡ hòa, hay pha bỏ lỡ của Reiss Nelson ở những phút bù giờ trận hòa Southampton. "Có một số yếu tố mà bạn phải có để đoạt danh hiệu. Chúng tôi đã có rất nhiều, nhưng vẫn chưa đủ", Arteta nói, đồng thời chỉ ra rằng Arsenal không thể ứng phó tốt với những ca chấn thương xuyên suốt mùa giải.

Nhìn lại mùa trước, Arteta không ca ngợi một cầu thủ nào có mùa giải tuyệt vời, ngay cả những ngôi sao như Bukayo Saka hay Gabriel Martinelli. Thay vào đó, ông phát biểu thận trọng về việc "một số cầu thủ trẻ đã giúp Arsenal vươn tới tầm cao mới", khi nhấn mạnh điều đó sẽ không thể thực hiện được nếu thiếu những thành viên giàu kinh nghiệm hơn trong đội.

Arteta cũng thận trọng cả về việc lựa chọn âm nhạc và quần áo, vì không muốn bị phân tâm khỏi thông điệp rằng ông ở đây để chiến thắng. Nhưng HLV Tây Ban Nha vẫn có nét duyên dáng lịch sự và luôn nhìn thẳng vào mắt phóng viên của GQ trong những phần nghiêm túc của cuộc phỏng vấn. Khi được hỏi về tính cách, Arteta cười và đáp rằng muốn người khác nhận xét về mình. Khi được hỏi các cầu thủ cảm thấy thế nào, Arteta hy vọng họ biết ông là người chân thật, trung thực, dù mắc sai lầm, vẫn luôn muốn cống hiến tốt nhất cho CLB.

Nói về thời còn thi đấu,Arteta tự nhận những thiếu sót của ông đã sớm bộc lộ, chứ không như các đồng nghiệp thường chỉ học cách đối mặt giới hạn về tài năng khi đã lớn tuổi. "Tôi thực sự rất bé, gầy khi còn nhỏ. Tôi chưa bao giờ là người khỏe nhất hay nhanh nhất, nhưng tinh ranh và thích cạnh tranh", HLV trưởng của Arsenal kể lại.

Học viện La Masia của Barca là lò đào tạo trứ danh, là xuất phát điểm của những cầu thủ đẳng cấp thế giới. Nhưng khi tới đây lúc 15 tuổi, Arteta cảm thấy ông không có trình độ tương xứng. Trong phòng, Arteta ngủ chung giường tầng với Pepe Reina, Andres Iniesta, Victor Valdes, Thiago Motta, Xavi Hernandez và Carles Puyol - những người về sau đều trở thành những ngôi sao hàng đầu và là nhà vô địch thế giới. "Đó là cú sốc", Arteta thốt lên. "Tôi đã nghĩ mình giỏi, nhưng những người này thật phi thường. Tôi tự nhủ liệu mình có đủ tốt để trụ lại không?".

Việc tự di chuyển một quãng đường xa đến một nơi hoàn toàn lạ lẫn khiến Arteta mất phương hướng, nhưng ông nhanh chóng lấy lại động lực khi sân bóng của Barca chỉ cách phòng ngủ vài mét. Điều cầu thủ trẻ người Tây Ban Nha bắt đầu hiểu tại La Masia là một đội phải chăm sóc lẫn nhau để thành công: rằng trong bóng đá, bạn cần những người khác. "Bầu trời đã mở ra cho tôi một cách hiểu khác về bóng đá và tôi yêu thích điều đó. Đó có lẽ là khoảng thời gian đẹp nhất trong cuộc đời", Arteta nhớ lại.

Arteta chưa bao giờ được lên đội một Barca, mà chuyển tới PSG, Rangers và Real Sociedad trước khi ký hợp đồng với Everton năm 2005. Ở đó, bầu không khí ngay lập tức thay đổi. "HLV khi đó của Everton là David Moyes đã tạo ra một môi trường rất đặc biệt, vì vậy tôi cảm thấy rất được chào đón ngay từ đầu", Arteta kể. "Bạn phải sẵn sàng đón nhận thử thách trong bóng đá. Moyes luôn thể hiện sự trung thành và bảo vệ cách cầu thủ. Tôi rất vui khi làm việc cùng ông ấy".

Dù là tài năng xuất sắc, Arteta nhiều lần bị loại khỏi tuyển Tây Ban Nha, vì không thể cạnh tranh với những tiền vệ hay bậc nhất lịch sử, như Xavi, Iniesta, Busquets, Cesc Fabregas hay David Silva, và cả sự thiếu may mắn. Vài ngày sau lần triệu tập đầu tiên vào tháng 2/2009, Arteta đứt dây chằng chéo trước trong trận gặp Newcastle và phải nằm cáng. "Điều đó rất khó khăn vì thi đấu cho đội tuyển là một trong những giấc mơ lớn nhất và tôi đã không thực hiện được nó", cựu tiền vệ sinh năm 1982 kể về nỗi thất vọng khi vô duyên với tuyển Tây Ban Nha. "Tôi đã không bỏ cuộc và tiếp tục cố gắng khi trở lại, nhưng điều đó đã không xảy ra".

Đó là một trong những khoảnh khắc rất gần với thành công trong sự nghiệp của Arteta, nhưng cái kết lại hụt hẫng. Tuy nhiên, bây giờ nhìn lại, ông thấy những điểm tích cực từ chấn thương này. Quá trình hồi phục là cuộc chiến lâu dài về tinh thần và thể chất, khi các bác sĩ nói rằng Arteta sẽ rất may mắn nếu có thể trở lại thi đấu. Khi đó, nếu có thể tái xuất, Arteta tự hứa rằng sẽ tận hưởng bóng đá vì không biết có thể kéo dài sự nghiệp trong bao lâu. "Tôi luôn nghĩ rằng có một lý do. Tôi chắc rằng bây giờ bạn không nhìn thấy, nhưng qua thời gian, tôi đã thấy", Arteta nói. Một năm sau đó, ông rời Everton để đầu quân cho Arsenal.

Arteta hào hứng đến Arsenal vì những lý do mà ông cảm thấy vừa rõ ràng, vừa khó diễn đạt thành lời. "CLB này có hào quang, sự sang trọng và đẳng cấp ở mức...", ông bỏ lửng rồi nói tiếp. "Bạn có điều đó hoặc không. Bạn hiểu ý tôi chứ?".

Arteta ghi 16 bàn qua 150 trận khoác áo Arsenal, trong đó có nhiều trận đeo băng đội trưởng. Không bất ngờ khi trận đấu đáng nhớ nhất của Arteta là chiến thắng 3-2 trước Hull ở chung kết Cup FA mùa 2013-2014 và kết thúc chín năm trắng tay. "Đó là khoảnh khắc tuyệt vời", ông nhớ lại. "HLV Arsene Wenger trải qua khoảng thời gian rất khó khăn và đó là động lực thúc đẩy toàn đội cố gắng vì ông ấy, để chứng minh rằng mọi người đã sai. Wenger không bao giờ yêu cầu điều đó, nhưng chúng tôi muốn làm điều cho ông ấy".

Một trong những khía cạnh kỳ lạ của sự nghiệp bóng đá là nhiều cầu thủ đã vẫy tay chào tạm biệt có thể trở lại CLB trong tương lai gần. Trong văn phòng ở ngay tầng trên của Colney, đồng đội cũ với Arteta - cựu trung vệ Per Mertesacker - đang làm việc với tư cách Giám đốc Học viện Arsenal. Vào một số buổi chiều, Mertesacker xuống văn phòng của Arteta và họ ôn lại những kỷ niệm thời còn cùng nhau thi đấu đỉnh cao.

Chính Arteta từng được đề nghị làm Giám đốc Học viện sau khi giải nghệ năm 2016, nhưng từ chối vì không có kinh nghiệm về điều hành một học viện. Điều ông học được khi thi đấu dưới thời Wenger, và trước đó là nhìn thấy "niềm tin mù quáng" mà HLV Luis Fernandez dành cho mình tại PSG, là đằng sau những cầu thủ giỏi nhất đều có những HLV khiến họ tin vào sự vĩ đại.

Arteta gặp Guardiola tại La Masia khi còn ở độ tuổi teen còn Guardiola - người nhiều hơn 10 tuổi - đang thi đấu cho đội một Barca. "Guardiola quan tâm đến tôi ngay từ đầu và kể từ ngày đó, tôi thực sự gắn bó với ông ấy", Arteta nói. Khi giải nghệ năm 2016, Arteta được Guardiola mời làm trợ lý ở Man City. Với Guardiola, Arteta "sẵn sàng hy sinh mạng sống vì ông ấy".

Arteta luôn muốn trở lại Arsenal, nhưng khi được CLB cũ đề nghị làm HLV trưởng vào năm 2019, ông đã do dự và nghi ngờ bản thân. "Đó là thời điểm giữa mùa giải và sẽ là lần đầu tôi làm HLV trưởng một CLB", Arteta nhớ lại. Khi đó mới 37 tuổi, Arteta sợ rằng bản thân chưa sẵn sàng đảm nhận công việc lớn như vậy. Chính Guardiola đã khuyên đàn em nhận lời khi nói: "Cậu đã sẵn sàng rồi. Nếu không nhận lời, tôi sẽ sút vào mông cậu".

Vài năm trước, Arteta bắt đầu tìm hiểu các môn thể thao khác, như bóng ném, chèo thuyền, bóng bầu dục, để hiểu những cách suy nghĩ mới giúp ông nhìn nhận bóng đá theo cách khác. Ông gặp gỡ một số HLV bóng bầu dục như Matthew Patrick LaFleur của Green Bay Packers hay Sean McVay của LA Rams.

Với McVay, Arteta học được cách cách quản lý tốt hơn các nhóm lớn thông qua các cuộc họp thông minh hơn và thiết lập các bài tập đọc. Khi bắt đầu tìm hiểu về văn hóa trong môn bóng bầu dục, Arteta bị ấn tượng bởi mức độ trách nhiệm của từng cầu thủ và các phương pháp mà họ sử dụng để giải quyết các vấn đề trong đội. HLV trưởng của Arsenal cũng đọc những cuốn sách về quá trình ra quyết định, trong đó có cuốn "Blink" của Malcolm Gladwell và "Noise" của Daniel Kahneman, Olivier Sibony và Cass Sunstein.

Việc hiểu hệ thống trong các môn thể thao khác đã cho Arteta thấy rằng có nhiều cách quản lý cầu thủ khác nhau. Arteta thích nhìn nhận và tìm hiểu từng người muốn gì, đó là lý do tại sao khi đến Arsenal, ông thấy rằng vấn đề là những người trong CLB cảm thấy thế nào. Đó không phải là môi trường mà toàn đội có thể cảm thấy an toàn và chia sẻ những giá trị giống nhau. Ông biết rằng Arsenal cần phải trở lại là CLB thống nhất, và vì thế, ông đã trồng những gốc rễ mới.

Khi trở lại sân Emirates, Arteta mua một cây ô liu 150 tuổi và trồng trong khuôn viên giữa văn phòng và các sân tập. Ông ngắm nhìn cây ô liu mỗi ngày và các cầu thủ đi ngang qua nó như một lời nhắc nhở vật lý về thứ mà họ đang cùng nhau chăm sóc. Cây ô liu, giống như tấm áp phích có nội dung "Hãy tận hưởng" trên tường văn phòng của Arteta, hay những bức vẽ trái tim và khối óc đang nắm tay nhau, xuất hiện trong bộ phim tài liệu All or Nothing của Amazon, là một phần của đặc tính chân thành, cởi mở của Arteta với tư cách là HLV trưởng. Ông không quan tâm đến việc một số người cười nhạo những bức vẽ nguệch ngoạc trên bảng trắng của mình. Những gì Arteta đã mang lại cho Arsenal sau vài năm hoang vu dưới cái bóng của Wenger là nguồn năng lượng và niềm tin lớn.

Khi phóng viên tạp chí GQ đến sân tập, một cậu bé đang đợi ngay bên ngoài hàng rào, tay cầm một mảnh giấy có ghi "Rice". Dù Arteta không hé lộ bất cứ điều gì, nhưng điều ước của cậu bé đã thành hiện thực vài tuần sau đó khi Rice chính thức cập bến Arsenal với tổng phí 137 triệu USD và trở thành hợp đồng đắt giá nhất lịch sử CLB. "Pháo thủ" còn chi hơn 100 triệu USD để tuyển mộ Kai Havertz của Chelsea và Jurrien Timber của Ajax, báo hiệu tham vọng tàn nhẫn với nền móng là những thành công bước đầu mùa trước.

Cũng trong kỳ chuyển nhượng hè 2023, các CLB Arab Saudi liên tục khuấy đảo khi lần lượt thuyết phục những ngôi sao như Karim Benzema, Roberto Firmino, Riyad Mahrez, Jordan Henderson hay Ruben Neves chuyển đến Saudi Pro League với mức thu nhập gấp nhiều lần tại châu Âu. Tại Ngoại hạng Anh, Man City, Newcastle, Chelsea, Man Utd hay Liverpool cũng mua sắm rầm rộ để hướng tới mùa giải mới thành công hơn.

Phóng viên tạp chí GQ hỏi liệu Arteta có lo lắng về việc cố gắng cạnh tranh với những CLB có tiềm lực tài chính và lực lượng dầy, chất lượng hay không. "Bạn không làm điều đó với tiền, tin tôi đi", HLV Tây Ban Nha đáp, ám chỉ cú ăn ba lịch sử mùa trước của Man City. "Có rất nhiều quyết định đúng đắn, khắt khe, thông minh trong một số thời điểm nhất định. Tiền không thể mua được tất cả".

Một câu hỏi khác là liệu Arsenal có tự vứt bỏ cơ hội hiếm hoi để vô địch Ngoại hạng Anh, hay những gì xảy ra mùa trước là tia sáng chói lọi đầu tiên của tập thể được định sẵn cho sự vĩ đại tại sân Emirates. Arteta tin ông và các học trò có thể vô địch Ngoại hạng Anh mùa tới. "Nếu không tin tưởng, tôi đã không ngồi đây", ông nói ngắn gọn.

Nói thêm về mùa 2023-2024, Arteta muốn thấy Arsenal quyết tâm trở thành CLB mạnh nhất. Ông tin rằng việc giúp các cầu thủ tận hưởng bóng đá là cách để CLB đạt được kết quả. Bằng cách xây dựng lại tinh thần của Arsenal, cũng như thông qua bất kỳ thay đổi chiến thuật nào trên sân, Arteta đã giúp CLB và người hâm mộ cảm thấy lạc quan trở lại. Ông nhìn các cầu thủ lớn lên từng ngày, trên sân cỏ bên cạnh cây ô liu với những cành vươn thẳng lên bầu trời. "Tôi thích chiến thắng", Arteta bày tỏ. "Nhưng chúng ta phải xứng đáng với chiến thắng".

Arteta thực sự muốn trở thành HLV giỏi nhất thế giới và chiến thắng trong mọi trận đấu mùa tới. Nhưng thất bại đã giúp HLV Tây Ban Nha đối mặt với sự sợ hãi để tự do. "Khi quyết định trở thành HLV, tôi phải làm rõ một điều: Tôi không biết liệu mình có bị sa thải vào ngày mai, một tháng, một năm hay không, nhưng điều đó sẽ xảy ra", Arteta nói. "Tôi không muốn rời bỏ công việc với nỗi sợ 'Nếu như thì sao?'".

Hồng Duy (theo GQ)