"Ban đầu chỉ chạy xe sau giờ làm bảo vệ để kiếm thêm. Nhưng áp lực trả nợ mua nhà buộc tôi nghỉ việc cũ, lao vào nghề này toàn thời gian", Nam, sống ở TP HCM, kể. Những dịp lễ Tết, anh còn kéo dài thời gian làm việc lên 18 tiếng để "ăn" hết lượng đơn hàng tăng vọt.
Lịch trình dày đặc khiến anh thường xuyên bỏ bữa, ăn vội chiếc bánh mì hay hộp cơm nguội lạnh. Giấc ngủ của anh hiếm khi kéo dài quá 4 tiếng, đôi khi chỉ kịp chợp mắt ngay trên chiếc xe máy giữa các cuốc giao. Bạn bè khuyên nhủ, anh chỉ cười và đáp: "Còn sức là còn chạy, tiền bạc quan trọng hơn".
Từ giữa năm 2024, những cơn đau lưng dữ dội và cảm giác tê bì chân tay hành hạ người đàn ông sau mỗi ngày dài mệt mỏi. Trong một lần giao hàng dưới trời mưa, anh bất ngờ ngã xe vì chóng mặt và kiệt sức. Tại Bệnh viện ĐH Y dược TP HCM, các bác sĩ chẩn đoán anh bị thoát vị đĩa đệm, thiếu máu do dinh dưỡng kém và suy nhược cơ thể.
Shipper đứng xếp hàng chờ giao đồ trước bệnh viện dã chiến số 6, thời điểm dịch Covid-19. Ảnh: Thành Nguyễn
Lan, 40 tuổi, ở Hà Nội, một mẹ đơn thân với hai con nhỏ, cũng "trả giá đắt" cho công việc chạy xe ôm công nghệ. Bốn năm trong nghề, cô gắn mình với lịch trình khắc nghiệt từ 5 giờ sáng đến 10 giờ tối, có khi kéo dài đến nửa đêm. Để duy trì tỉnh táo, cô nạp 2-3 cốc cà phê mỗi ngày, thỉnh thoảng dùng nước tăng lực. Bữa ăn của người phụ nữ thường chỉ là một ổ bánh mì hay gói xôi mua vội, nhiều hôm bỏ cả bữa trưa để tiết kiệm thời gian.
Đầu năm 2025, trong một chuyến xe chở khách, Lan đột nhiên cảm thấy khó thở, tim đập nhanh dữ dội và phải vội vã dừng xe bên đường. Sau khi đi khám, cô được chẩn đoán mắc bệnh viêm loét dạ dày, rối loạn nhịp tim do lạm dụng cà phê và nước tăng lực, cùng với thoái hóa đốt sống cổ do ngồi lái xe quá lâu. Bác sĩ cảnh báo nếu không thay đổi lối sống, tình trạng sức khỏe của người phụ nữ có thể nghiêm trọng hơn.
Những tài xế như Nam và Lan là một phần không thể thiếu của nền kinh tế, kết nối khách hàng với các dịch vụ thông qua những ứng dụng công nghệ. Tuy nhiên, tình trạng làm việc nhiều giờ liền dưới thời tiết khắc nghiệt và trong môi trường ô nhiễm, khiến nhóm này phải đối mặt với vô số nguy cơ sức khỏe mà chưa được quan tâm đúng mức.
Một khảo sát năm 2021 thực hiện tại Hà Nội trên 549 tài xế xe ôm, công bố trên Tạp chí Giao thông và Sức khỏe, cho thấy 22,6% người tham gia bị mệt mỏi mãn tính và 22% bị đau lưng dưới. Các yếu tố nguy cơ như thừa cân, uống rượu và thời gian làm việc quá dài liên quan trực tiếp các vấn đề sức khỏe này. Trong khi đó, nghiên cứu công bố trên tạp chí Environmental Research năm 2020, những người cầm lái ở các đô thị ô nhiễm nặng như Bangkok còn đối diện với nguy cơ suy giảm chức năng phổi.
Công việc của họ không chỉ đơn thuần là những giờ rong ruổi trên đường. Báo cáo từ tổ chức Rest of World năm 2024 tiết lộ một góc khuất khác, nhiều tài xế không có nổi một khoảng thời gian nghỉ ngơi đúng nghĩa, thậm chí bị từ chối sử dụng những tiện ích cơ bản như nhà vệ sinh công cộng.
"Phần lớn tài xế làm việc trong tình trạng thiếu ngủ mãn tính và sức khỏe suy giảm. Nhiều người làm việc đến 17 tiếng mỗi ngày, dùng thuốc giảm đau thường xuyên để duy trì khả năng làm việc", Tobias Kuttler, nhà nghiên cứu tại Viện Internet Oxford, chia sẻ.
Cùng quan điểm, bác sĩ CK1 Võ Văn Long từ Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM - Cơ sở 3, nhận định việc làm việc dưới nắng nóng, mưa lạnh, khói bụi và áp lực thời gian khiến các tài xế phải đối mặt với nhiều nguy cơ bệnh tật. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng đưa ra lời cảnh báo rằng làm việc quá 55 giờ mỗi tuần là con đường ngắn dẫn đến nguy cơ đột quỵ và bệnh tim. Giấc ngủ chập chờn không chỉ gây mệt mỏi, giảm phản xạ mà còn là nguồn cơn của nhiều căn bệnh mãn tính như huyết áp cao, tiểu đường và trầm cảm.
Thêm vào đó, những bữa ăn vội vàng, thất thường và áp lực tâm lý từ việc kẹt xe, giao hàng đúng giờ hay những đánh giá tiêu cực từ khách hàng cũng đang âm thầm gây ra căng thẳng, kiệt sức và các bệnh về tiêu hóa, biến tài xế công nghệ trở thành "bệnh nhân" lúc nào không hay.
Tài xế công nghệ đón khách, giao hàng trên đường Lý Tự Trọng, TP HCM, năm 2023. Ảnh: Thanh Tùng
Để bảo vệ sức khỏe, bác sĩ Long khuyến nghị tài xế công nghệ nên ngủ đủ 6-8 giờ mỗi ngày, tránh ca đêm liên tục quá ba ngày và có nghỉ ngơi thích hợp giữa các ca làm việc. Khi làm việc dưới nắng, nên mặc áo dài tay sáng màu, đội nón rộng vành, sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF tối thiểu 30 và uống 250-300ml nước mỗi 30-45 phút.
"Tránh lạm dụng cà phê và nước tăng lực vì chúng có thể gây mất nước và rối loạn nhịp tim", bác sĩ Long nhấn mạnh. Ông cũng khuyên tài xế nên mang theo thực phẩm lành mạnh như trái cây, sữa chua, uống đủ 2-2,5 lít nước mỗi ngày và cố gắng ăn đúng giờ.
Nam hiện giảm thời gian làm việc xuống còn 8-10 giờ mỗi ngày, bổ sung dinh dưỡng và tập vật lý trị liệu theo chỉ dẫn của bác sĩ. Mặc dù thu nhập giảm khiến anh không khỏi lo lắng, nhưng anh hiểu rằng sức khỏe mới là tài sản quý giá nhất.
"Nhiều đồng nghiệp vẫn chạy kiệt sức vì áp lực tài chính. Nhưng tôi đã nhìn thấy hậu quả và không muốn phải trả giá đắt hơn nữa", Nam tâm sự. "Tiền có thể kiếm lại, nhưng sức khỏe mất đi khó lòng phục hồi".
Trong khi đó, Lan đã điều chỉnh lịch làm việc, cố gắng nghỉ ngơi nhiều hơn và tập yoga nhẹ nhàng để phục hồi. Cô chia sẻ: "Tôi vẫn phải chạy xe để nuôi con, nhưng giờ biết cách cân bằng hơn. Mất sức khỏe thì không thể kiếm được đồng nào".
Mỹ Ý