Lão hoá khiến cho những bóng mờ nhỏ nổi rõ hơn trong thuỷ tinh thể trong suốt trước võng mạc. Ảnh: BBC
Sự xuất hiện của những mảng đục, chấm đen di động trôi nổi trong mắt, được gọi là Muscae volitantes (trong tiếng Latin là ruồi bay) hay hiện tượng thấy ruồi bay. Những đốm đen ma quỷ có thể xuất hiện như những chấm đen li ti, hình sợi nhỏ, hình dây xoắn hoặc mạng nhện và nó hoàn toàn không phải là ảo giác quang học, nó hiện diện ở đó, trôi nổi trong mắt bạn.
Để hiểu rõ hơn sự xuất hiện của những đốm đen này, ta cần tìm hiểu một chút về cấu tạo giải phẫu mắt. Phía trước con mắt là giác mạc, sau giác mạc là con ngươi (phần màu tối ở trung tâm con mắt) và mống mắt (hay tròng mắt – diềm có màu bao quanh con ngươi mắt), giữa hai phần này là một vùng chất lỏng gọi là thủy tinh thể.
Một lớp tế bào nhạy sáng được bố trí dọc theo mặt sau của mắt được gọi là võng mạc. Khi tế bào thần kinh tạo nên võng mạc bị kích thích bởi ánh sáng, thông tin được gửi qua các dây thần kinh thị giác đi vào não bộ, truyền đạt đầy đủ mọi thông tin về những gì mắt của bạn đang nhìn thấy.
Giữa võng mạc và phần phía trước của mắt là một bể dung dịch được gọi là thuỷ tinh thể hay dịch thuỷ tinh hoặc dịch kính.
Thủy tinh thể là một khối chất lỏng trong suốt, không màu, giống như nước nhưng có độ ổn định nhất quán như keo. Không giống như các thủy dịch khác ở con người, thuỷ tinh dịch sinh ra đã sẵn như vậy, không bao giờ được bổ sung thêm.
Thuỷ tinh dịch không duy trì sự sống, nếu bạn được sinh ra trong bọc thuỷ tinh dịch chứ không phải bọc nước ối, bạn cầm chắc cái chết. Điều đó có nghĩa là những đối tượng lạ bên ngoài – như máu hay các tế bào – nếu có xâm nhập được vào trong thuỷ tinh thể thì cũng sẽ nằm yên ở đó. Và khi những phần tử nhỏ bé ấy trôi nổi trong thuỷ tinh thể sẽ chắn ánh sáng đi qua thuỷ tinh thể đến võng mạc, hắt bóng mờ nhỏ lên võng mạc tạo nên những đốm đen mà mắt nhìn thấy.
Theo tuổi tác, một số thành phần nhỏ bên trong thuỷ tinh dịch bị già hoá, mất đi khả năng liên kết và có xu hướng chảy nhão ra, dính vào những mẩu vật chất đặc cứng trôi nổi trong thuỷ tinh thể, kết thành những khối nhỏ. Những khối nhỏ này cũng vậy, trôi nổi trong thuỷ tinh thể sẽ chắn ánh sáng đi qua thuỷ tinh thể đến võng mạc, hắt bóng mờ nhỏ lên võng mạc tạo nên những đốm đen.
Mô phỏng hiện tượng nổ đom đóm mắt:
Dựa trên các kết quả đo khám thị lực có thể thấy rằng hiện tượng này cũng khá phổ biến. Theo kết quả một cuộc thăm dò tại Anh, các bác sĩ nhãn khoa tiết lộ, mỗi tháng có đến 14% bệnh nhân than phiền về hiện tượng nổ đom đóm mắt hay thấy đốm đen trước mắt.
Một nghiên cứu tiến hành bằng ứng dụng trên điện thoại thông minh cho thấy 74% người dùng điện thoại chạy hệ điều hành Android thông báo có gặp hiện tượng nổ đom đóm mắt, trong số này chỉ có một phần ba công nhận rằng có thị lực kém.
Phần lớn các nhà nghiên cứu và các thầy thuốc đang hành nghề đều cho rằng hiện tượng này là lành tính nên hầu hết mọi người dần quen với sự xuất hiện của những đốm đen trước mắt hoặc ít lâu sau hiện tượng này tự biến mất.
Nguy cơ
Tuy nhiên với một số người, hiện tượng này có thể làm cho họ thấy khá là mệt mỏi, kiệt sức, hay thậm chí dẫn tới một số tác hại về sau. Khởi phát đột ngột và cấp tính hiện tượng nổ đom đóm mắt ở những người lớn tuổi có thể là do chứng bệnh tách rời thuỷ tinh thể hay PVD, đề cập đến sự chia tách của thuỷ tinh dịch khỏi võng mạc. PVD có thể gây nên hiện tượng rách võng mạc và cuối cùng dẫn đến mù loà.
Khởi phát đột ngột và cấp tính hiện tượng nổ đom đóm mắt ở những người lớn tuổi có thể là do chứng bệnh tách rời thuỷ tinh thể. Ảnh: BBC
Một nghiên cứu gần đây của Tạp chí Hiệp hội Y khoa Mỹ phát hiện ra rằng bệnh nhân khởi phát cấp tính hiện tượng nổ đom đóm mắt, theo các bác sĩ nhãn khoa có khả năng 14% bệnh nhân bị rách võng mạc mắt. Tỷ lệ này đủ cao để các bệnh nhân được "hội đồng y khoa hội chẩn đánh giá nhãn khoa khẩn cấp".
Mặc dù về thực tế đối với hầu hết mọi người, hiện tượng nổ đom đóm mắt không gây nên vấn đề gì, nhưng chỉ cần một lệnh tìm kiếm đơn giản trên mạng cũng cho cả tá gợi ý hướng dẫn chữa trị từ tập yoga đến những biện pháp điều trị xâm lấn như phẫu thuật.
Đặc biệt đáng lo ngại là lựa chọn điều trị được trình bày khá hợp lý, như sử dụng laser hoạt chất Yttrium Aluminium Garnet (YAG), một công cụ gần đây trở thành phổ biến trong khoa mắt, nhưng chưa có sự hỗ trợ thực nghiệm nhiều hay được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ cấp phép.
Thật vậy, các nhà nghiên cứu David Sendrowski và Mark Bronstein viết trên tạp chí Optometry (Phép đo thị lực) rằng có "rất ít nghiên cứu lâm sàng" dành cho việc điều tra khả năng sử dụng của laser YAG cho tình trạng này, trong khi một số ít nghiên cứu đã cho thấy phương pháp này tỏ ra quá an toàn, nên ít hiệu quả vì chỉ đem đến những cải thiện "vừa phải", thậm chí là chỉ cải thiện hơn cho một phần ba số bệnh nhân.
Một phương pháp điều trị được chấp nhận rộng rãi hơn là Vitrectomy, thay thế thủy tinh thể bằng một dung dịch muối đẳng trương.
Nhưng vì phương pháp này có thể dẫn đến những rủi ro lớn, bao gồm cả rách võng mạc và đục thủy tinh thể, nên thường được coi như là một phương sách cuối cùng khi hiện tượng nổ đom đóm mắt có diễn biến nghiêm trọng đe doạ làm hỏng thị lực của bệnh nhân.
Tuệ Lâm