Thuốc dạng nén giúp giảm nguy cơ tiếp xúc trực tiếp với niêm mạc. Ảnh: pdinc |
Thuốc được bào chế thành nhiều dạng khác nhau như tiêm, viên nén, viên nang, viên đặt, si-rô... Không có dạng nào là hiệu quả tuyệt đối mà phải tuỳ vào từng trường hợp cụ thể. Thuốc phát huy tác dụng tối đa khi được dùng đúng chỉ định, liều lượng, dạng thuốc và cách dùng.
Dạng thuốc phải phù hợp với bệnh
Trước hết, việc điều trị tùy thuộc vào nguyên tắc hoạt động của thuốc. Ví dụ bệnh nhân đái tháo đường phải dùng insulin dạng tiêm, vì nếu dùng dạng uống thì thuốc sẽ giảm tác dụng do men của đường tiêu hóa phân hủy.
Các thuốc viên nang, viên nén khi uống qua miệng vào dạ dày phải được tan ra để hấp thu vào máu. Lợi ích của các dạng này là thuốc chứa trong vỏ nhằm bảo vệ niêm mạc miệng, tránh tiếp xúc trực tiếp với vị khó chịu của thuốc. Gần một nửa số thuốc thông dụng nhất được ghi toa đều ở dạng viên nén. Khi dùng viên nang hay nén nên nhớ uống thuốc với nước lọc vì nước sẽ hòa tan thuốc tối đa và đẩy thuốc xuống dạ dày.
Trong khi đó, viên sủi bọt có thể hấp thụ nhanh và trực tiếp khi uống vào vì nó đã tan ra sẵn từ ngoài. Thuốc có ưu điểm chính là tác dụng nhanh nhưng sẽ tiếp xúc trực tiếp lên niêm mạc miệng, thực quản, dạ dày... nên chỉ hạn chế dùng trong một vài trường hợp.
Nhanh hơn dạng thuốc sủi bọt là viên nén tan dưới lưỡi. Thuốc dạng này ngấm thẳng vào máu nhờ vô số các mao mạch nằm dưới lưỡi. Với dạng này, người ta áp dụng điều trị nhanh chóng làm giảm cơn đau thắt ngực do bệnh mạch vành. Đây là thuốc được sử dụng trong trường hợp cấp cứu.
Một cách khác để tránh không cho thuốc vào đường tiêu hóa mà lại có tác dụng nhanh đó là dạng thuốc đặt. Ưu tiên dành cho trẻ em, hiếm khi sử dụng cho người lớn. Thuốc dạng này tác động rất nhanh, thuốc đi vào máu qua hệ thống mao mạch của trực tràng và tránh những tác dụng phụ lúc di chuyển qua hệ tiêu hóa (gây buồn nôn, cảm giác đau ở dạ dày, tương tác của thuốc...). Thuốc đặt âm đạo dùng cho phụ nữ chữa nhiễm trùng hay bệnh lý nội tiết còn cho tác dụng nhanh và tại chỗ.
Ngoài ra còn có dạng tiêm vào tĩnh mạch, dùng trong trường hợp cấp cứu. Tiêm thuốc thẳng vào máu cũng được áp dụng cho những ca điều trị khẩn cấp. Bác sĩ cấp cứu chọn giải pháp tiêm vào tĩnh mạch, động mạch thậm chí vào tim trong trường hợp tim ngừng đập (tiêm adrenalin trực tiếp vào buồng tim từ phía ngoài ngực).
Thời điểm nào dùng thuốc có hiệu quả?
Cách dùng thuốc rất quan trọng và tốt nhất là tuân theo lời chỉ dẫn của bác sĩ. Quy tắc là thuốc kích thích nên dùng vào buổi sáng, thuốc làm êm dịu dùng vào buổi tối. Ngoài ra, phải nắm rõ thời gian bán hủy của thuốc trong cơ thể, thời gian tác dụng cực điểm. Nó tùy thuộc vào đường thải của thuốc khỏi cơ thể, tùy thuộc chức năng của gan và thận. Cần tôn trọng giờ giấc uống thuốc để tránh thay đổi quá nhiều nồng độ của thuốc trong máu, gây giảm hiệu quả điều trị.
Thời điểm dùng thuốc và bữa ăn cũng rất quan trọng. Có loại thuốc rất hiệu quả khi uống lúc đói, có loại phải dùng sau ăn, ví dụ như các loại kháng viêm uống lúc đói sẽ gây ra loét dạ dày tá tràng.
Phải tôn trọng thời gian điều trị
Tôn trọng thời gian điều trị là vấn đề mấu chốt khi dùng kháng sinh. Phải uống hết liều chỉ định của bác sĩ, kể cả khi thuốc phát huy tác dụng sau 1,2 ngày. Mục đích là để ngăn ngừa nguy cơ gây kháng thuốc của vi trùng và phải dùng loại kháng sinh mới khi bệnh tái phát. Một khi nhờn thuốc, vi khuẩn sẽ tự biến đổi gen và tăng sinh âm thầm. Vì thế việc điều trị đến nơi đến chốn để tiêu diệt hoàn toàn mầm bệnh là tiêu chí hàng đầu.
(Theo Sức Khỏe & Đời Sống)