 |
|
Một sân bay vắng teo của Hong Kong. |
Chọn lọc tự nhiên được quyết định bởi các ảnh hưởng kinh tế, địa lý và sinh học, và khi cả ba cùng bất lợi thì kết cục, theo Darwin, là sự cáo chung.
Một nhà triết học thế kỷ 5 trước công nguyên từng nhận thấy rằng "những thành phố từng huy hoàng, đã đi vào quên lãng; những gì đang hùng mạnh, đều từng yếu ớt khi xưa". Lịch sử của con người có thể được đọc qua sự thăng trầm của các thành phố lớn.
Khu vực thịnh vượng đầu tiên của thế giới gồm Babylon, Bactria, Nineveh, Persepolis, Samarkand và Thebes đều có vị trí ở gần các con sông Nile, Euphrate và Tigris, hoặc dọc Con đường tơ lụa. Sau đó, với sự lớn mạnh của đế chế thương mại hàng hải của người Phoenician, những thành phố cảng sầm uất ra đời ở miền Địa Trung Hải, như Alexandria, Athens, Carthage, Constantinople, Rome và Tyre. Đến thế kỷ 15, trái tim của thế giới lại là những trung tâm tư bản, là các đô thị thương mại của Italy như Florence, Genoa, Pisa và Venice. Cuối cùng, chúng cũng bị tiếm ngôi bởi những thành phố có vị trí địa lý thuận lợi hơn, tạo ra những làn sóng thịnh vượng mới.
Trong suốt chiều dài lịch sử, các đô thị không chỉ giàu lên bởi có "địa lợi" đối với giao thương, gần nguồn lao động và tài nguyên. Để phát triển huy hoàng, chúng cần được quản lý tốt, có luật lệ và cơ sở hạ tầng thương mại, mức thuế khoan sức dân. Một điều rất quan trọng nữa là sự tự do và khoan dung tôn giáo - điều này là nam châm thu hút các nhóm người năng động tụ hội cùng nghệ sĩ, các nhà sáng chế, triết học, khoa học và giáo dục.
 |
|
Hong Kong về đêm. |
Ngược lại, một đô thị suy tàn bởi các mâu thuẫn xã hội nội tại, vì những chiến dịch quân sự nhằm bảo vệ các quyền lợi đối địch, chủ nghĩa bảo hộ, thiếu khả năng thích ứng với những thay đổi về điều kiện kinh tế, sự khắc nghiệt với các nhóm thiểu số khiến các cộng đồng thương nhân và tôn giáo ra đi. Và còn một yếu tố nữa thường bị bỏ quên: dịch bệnh.
Dịch tả kinh hoàng tái xuất ở châu Âu năm 1346, khi thành phố cảng Kaffa bị quân Mông Cổ bao vây. Chỉ huy đội quân viễn chinh cho bắn các xác chết vào trong thành (đây được ghi nhận là việc sử dụng vũ khí sinh học lần đầu tiên trong lịch sử). Đại dịch nhanh chóng lan tới mọi thành phố cảng Địa Trung Hải và các trung tâm thương mại cựu lục địa, giết chết gần 40% dân số châu Âu trong nửa cuối thế kỷ 14. Tỷ lệ tử vong tại các khu đô thị cao hơn hẳn, và cùng với nó là nền kinh tế xuống dốc.
Hong Kong hiện phải đối mặt với cả bất lợi do sự thay đổi địa kinh tế thế giới, vừa vật lộn với bệnh dịch vẫn còn nhiều bí ẩn. Sau sự tan rã của hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và thái độ cởi mở của Trung Quốc, phạm vi phát triển thương mại của thế giới mở rộng hơn nhiều, khiến Hong Kong gặp những thách thức mới. Cũng như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Hong Kong cũng là nền kinh tế đắc lợi từ sự cô lập trước đây của Đại lục. Thêm gần 3 tỷ người gia nhập hệ thống mậu dịch, những "ngư ông" nói trên có thêm đối thủ cạnh tranh. Các nguồn lực sản xuất, thương mại và tài chính quốc tế đang ào ạt đổ về Trung Quốc sau khi nước này mở cửa.
Một khó khăn nữa, cũng một phần do vị trí địa lý của Hong Kong, là đô thị này đã bị biến thành nạn nhân của dịch bệnh. SARS xuất phát từ đông nam Trung Quốc, ngay sát Hong Kong, khiến đặc khu phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất trong gần 40 năm qua. Liệu đô thị từng huy hoàng này có thoát khỏi hai gọng kìm để vươn lên thịnh vượng trở lại? Theo kinh nghiệm lịch sử, thì nhiều khả năng hai cú đấm sẽ bồi thêm vào xu hướng suy tàn vốn đã bắt đầu từ trước.
T. Huyền (theo Time)