SSI Research vừa ra báo cáo đánh giá tác động của trái phiếu đến lãi suất tiền gửi ngân hàng. Theo nhóm phân tích, trái phiếu doanh nghiệp đang trở thành một kênh đầu tư hấp dẫn nhờ lãi suất cao hơn 0,8-1,7% một năm so với lãi suất tiền gửi cạnh tranh nhất.
Nếu loại trừ số trái phiếu doanh nghiệp mà các ngân hàng đang nắm giữ, lượng trái phiếu do nhiều tổ chức phi tín dụng, cá nhân đang sở hữu khoảng 385.000 tỷ đồng. Con số này chiếm 4,2% tổng tiền gửi toàn hệ thống và gần bằng quy mô tiền gửi của Sacombank - ngân hàng có thị phần huy động xếp ngay sau Vietinbank.
Liên quan đến tiền gửi ngân hàng, đến giữa tháng 6 năm nay, huy động vốn của các tổ chức tín dụng mới tăng 4,35% (thấp hơn so với cùng kỳ năm 2019 là 6,09%).
Tỷ trọng tham gia của nhà đầu tư cá nhân và tổ chức phi ngân hàng đang tăng nhanh. Nguồn: SSI Research.
SSI đánh giá, dù nhỏ bé nhưng mức độ tham gia của nhà đầu tư cá nhân vào thị trường này đang tăng khá nhanh. Tính từ đầu năm 2020, nhà đầu tư cá nhân đã mua trực tiếp gần 22.700 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp trên thị trường sơ cấp, tương đương 15% tổng lượng phát hành và cao hơn mức trung bình gần 10% của năm 2019. Các doanh nghiệp phát hành nhiều như Sovico, VinFast, Vincommerce, Masan đang được phân phối mạnh cho các khách hàng cá nhân trên thứ cấp.
"Rõ ràng trái phiếu doanh nghiệp đang hút một lượng tiền đáng kể từ các kênh đầu tư khác, trong đó trực tiếp nhất là kênh tiền gửi do có cùng tính chất là các khoản đầu tư có thu nhập cố định", nhóm phân tích nhận xét.
Sức hấp dẫn của kênh này đến từ mức lãi suất cạnh tranh. So với lãi suất tiền gửi, lợi tức trái phiếu doanh nghiệp cao hơn 0,8-1,7%. Do mức giãn cách của lãi suất tiền gửi giữa các nhóm ngân hàng rất rộng, nhiều ngân hàng nhỏ huy động với lãi suất cao hơn nhóm "Big 4" Nhà nước 1-2%. Bởi vậy, nếu so với lãi suất tiền gửi của các ngân hàng lớn, lợi tức trái phiếu có thể cao hơn 1,8-4%.
Yếu tố về kỳ hạn cũng được giải quyết với các cam kết từ phía trung gian như ngân hàng, công ty chứng khoán khi nhà đầu tư có nhu cầu thoái vốn. Các kỳ hạn nắm giữ có thể chia nhỏ đến từng tháng.
Bên cạnh đó, việc tiếp cận kênh đầu tư này hiện nay cũng dễ dàng hơn thông qua các quầy giao dịch, đặt lệnh mua qua tài khoản chứng khoán, thậm chí chức năng này còn được tích hợp vào tài khoản ngân hàng điện tử. Các lô trái phiếu có thể tách nhỏ đến từng triệu đồng để phù hợp với nhu cầu từng khách hàng.
Giao dịch tại quầy một ngân hàng thương mại. Ảnh: Anh Tú.
Tuy nhiên, nhóm phân tích cũng cảnh báo lợi nhuận thường đi kèm với rủi ro. Sở hữu trái phiếu đồng nghĩa với việc nhà đầu tư trở thành chủ nợ của tổ chức phát hành và sẽ đối mặt với các rủi ro về mất khả năng thanh toán.
"Nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ về năng lực của tổ chức trung gian phân phối trong việc thực hiện cam kết mua lại trước hạn trái phiếu và mức phí phải chịu", báo cáo viết. Trong nhiều trường hợp, mức phí bán lại trái phiếu trước hạn có thể ăn mòn hết phần chênh lệch với lãi suất tiền gửi.
Mới đây, Bộ Tài chính cũng tiếp tục cảnh báo rủi ro khi các công ty chứng khoán, ngân hàng có dấu hiệu chào mời nhà đầu tư cá nhân mua trái phiếu bằng mọi giá. Đây là lần cảnh báo thứ hai trong ba tháng gần đây.
Cơ quan quản lý cho rằng, không nên mua trái phiếu dựa trên tiêu chí lãi suất cao vì có khả năng không thu hồi được khoản tiền đầu tư (bao gồm cả gốc và lãi) nếu doanh nghiệp phát hành gặp khó khăn. Bộ Tài chính khuyến nghị nhà đầu tư, đặc biệt là cá nhân, phải yêu cầu doanh nghiệp hoặc tổ chức phân phối cung cấp thông tin về tình hình huy động vốn, đặc điểm trái phiếu, quyền lợi, cam kết... để cân nhắc trước khi ra quyết định.
Minh Sơn