Enerhodar đã trở thành tâm điểm của một cuộc khủng hoảng quốc tế khi Nga và Ukraine đổ lỗi cho nhau về các cuộc tấn công nhằm vào nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia. Người dân ở đây không dám đi quá xa nhà vì sợ giao tranh. Họ lo lắng về kịch bản sự cố hạt nhân tái diễn, sau thảm họa Chernobyl năm 1986.
Khu phức hợp này hiện do hàng trăm binh sĩ Nga kiểm soát, những người đang đối đầu với các binh sĩ Ukraine đóng quân chỉ cách đó vài km.
Đến nay, chưa có ghi nhận về thiệt hại với các lò phản ứng của nhà máy và không có dấu hiệu phóng xạ phát tán, nhưng Ukraine cho biết các nhân viên nhà máy đã phải đóng cửa một trong 6 lò phản ứng vào cuối tuần qua, khi một đường dây điện cao thế bị đứt và ba màn hình theo dõi bức xạ bị hỏng.
Một binh sĩ Nga đứng canh gác tại nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, phía đông nam Ukraine, ngày 4/8. Ảnh: Reuters.
"Xin Chúa hãy ngăn điều không thể sửa chữa ấy xảy ra", Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói hôm 7/8. "Không ai có thể ngăn được những cơn gió sẽ làm lây lan ô nhiễm phóng xạ".
Thành phố Enerhodar, với dân số trước xung đột là 53.000 người, đã gần hết nguồn cung lương thực và bắt đầu lưu hành đồng ruble của Nga khi dự trữ đồng tiền hryvnia của Ukraine dần cạn kiệt, người dân cho hay.
Andriy, 36 tuổi, một cư dân Enerhodar, cho biết chính quyền do Nga bổ nhiệm nói với người dân rằng khu vực xung quanh nhà máy Zaporizhzhia chôn đầy mìn.
"Họ cũng bảo chúng tôi rằng Ukraine đang pháo kích nhà máy và rằng chúng tôi cần dán mép cửa sổ bằng băng dính để nếu đạn pháo bắn trúng nhà kho chứa chất thải hạt nhân, bụi phóng xạ sẽ không bay vào nhà chúng tôi", Andriy nói qua điện thoại. "Họ cảnh báo rằng ngày đầu tiên sẽ là nguy hiểm nhất, vì vậy bạn phải ở nhà và không được ra ngoài. Mọi người đều lo sợ sẽ có điều gì đó xảy ra với nhà máy".
Andriy cho biết các lực lượng Nga đóng ở gần nhà máy đang bắn pháo từ thành phố vào quân đội Ukraine bên kia sông Dnieper, gần thành phố Nikopol. Vào ban đêm, anh thỉnh thoảng nhìn thấy thứ gì đó giống như đạn đánh dấu trên bầu trời khi người Nga khai hỏa súng phòng không.
Liên lạc với cư dân Enerhodar ngày càng trở nên khó khăn khi chính quyền thắt chặt kiểm soát và nỗi sợ hãi lan rộng trong cộng đồng. Nhiều người lo sợ điện thoại của họ bị nghe lén. Nga cũng đang dần ngắt kết nối với các nhà cung cấp viễn thông Ukraine để triển khai dịch vụ di động của mình. Thẻ sim từ những nhà cung cấp viễn thông lớn của Ukraine không còn hoạt động bình thường ở đây.
"Mọi người đang sợ hãi", Dmytro Orlov, thị trưởng Enerhodar của chính quyền Ukraine, người đã rời khỏi thành phố, nói. "Công nhân của nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu đi làm mà không biết liệu họ có thể trở về nhà sau ca làm việc hay mọi thứ vẫn ổn với những người thân yêu khi họ vắng nhà hay không".
Một người phụ nữ ngoài 60 tuổi cho hay các cuộc pháo kích vào thành phố trở nên thường xuyên hơn trong những ngày gần đây, thêm rằng bà đã nhìn thấy các xe tải và xe chở quân bọc thép liên tục chạy về phía nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia.
Theo lời bà, các cư dân thành phố đang cố gắng xoay xở cuộc sống hàng ngày. Họ mua thực phẩm, đồ dùng từ các chợ địa phương vì giá tại siêu thị đã trở nên quá cao và họ thường xuyên phải trả bằng đồng ruble.
Mọi người sợ nói chuyện trước đám đông, sợ rằng một người qua đường có thể tố cáo họ với chính quyền, người phụ nữ kể. Bà cho biết con trai bà, giữ chức thành viên hội đồng thành phố trước chiến sự, đang sống ẩn dật vì không thể sang lãnh thổ do Ukraine kiểm soát. Anh ngủ trong nhà để xe và tầng hầm của bạn bè, lẩn trốn cả chính quyền do Nga bổ nhiệm và các cuộc pháo kích liên tục.
"Hầu hết mọi người đều không bộc lộ suy nghĩ của mình bởi bạn không thể biết người đối thoại với mình sẽ làm những gì", Yury, cư dân địa phương, chia sẻ. Ông nói thêm rằng nhiều quan chức và nhân viên an ninh do Nga bổ nhiệm đang mặc trang phục dân sự lẫn vào trong dân, khiến người dân càng sợ hãi khi vô tình nói điều gì đó có thể được sử dụng để chống lại họ.
Người đứng đầu khu vực do Nga bổ nhiệm Evgeny Balitsky hôm 8/8 thông báo một cuộc trưng cầu dân ý về sáp nhập với Nga sắp được tổ chức. Andriy cho biết cảnh sát đang ngăn chặn phát tán những áp phích hay tờ rơi phản đối trưng cầu dân ý.
Với nhiều cư dân, nỗi lo hàng đầu vẫn là nguy cơ rò rỉ phóng xạ tại nhà máy Zaporizhzhia, khi giao tranh tại đây ngày càng căng thẳng.
"Thật đáng sợ khi phải sống gần nhà máy", một cư dân 60 tuổi nói. "Một số người lo ngại các cơ sở lưu trữ đã bị phá hủy và đang phát ra phóng xạ trong khi chúng tôi không hay biết gì về nó. Mọi người sợ nếu nhà máy phát nổ, tất cả chúng tôi sẽ chết ở đây".
Bà cho hay hầu hết cư dân vẫn nuôi hy vọng Ukraine sẽ tái kiểm soát Enerhodar, khi quân đội của Kiev tuyên bố sẽ tổ chức một chiến dịch phản công lớn ở miền nam đất nước. Tuy nhiên, các lực lượng Nga cũng đang cảnh giác và bố trí phòng thủ kiên cố hơn.
"Có vẻ hầu hết mọi người đều đứng về phía Ukraine", bà nói. "Nhưng họ đang cảm thấy mệt mỏi vì chờ đợi".
Vũ Hoàng (Theo WSJ)