Đồ họa mô phỏng sự kiện sóng thần chuẩn tinh. Ảnh: NASA.
Sử dụng khả năng độc đáo của Kính viễn vọng Không gian Hubble, các nhà nghiên cứu từ NASA đã quan sát thấy những luồng sóng phát xạ mạnh mẽ nhất từng được ghi nhận trong vũ trụ. Chúng phát ra từ các chuẩn tinh, hay quasar, mang năng lượng lớn đến mức có thể xé rách không gian giữa các vì sao và tàn phá thiên hà nơi chúng hiện diện.
Chuẩn tinh là phần lõi của những thiên hà xa xôi, được tạo ra khi một hố đen siêu lớn ở trung tâm "nuốt chửng" vật chất xung quanh và phát ra bức xạ cực mạnh. Nó được cấp năng lượng bằng vật chất vô hạn và có thể tỏa sáng gấp 1.000 lần thiên hà chủ chứa hàng trăm tỷ ngôi sao.
Dưới áp lực bức xạ từ vùng lân cận hố đen, các vụ nổ xảy ra, hất văng vật chất khỏi trung tâm của thiên hà dưới dạng dòng chảy - được gọi là sóng thần chuẩn tinh - với tốc độ bằng vài phần trăm tốc độ ánh sáng.
"Không có hiện tượng nào trong vụ trụ mang nhiều năng lượng cơ học hơn sóng thần chuẩn tinh. Trong vòng 10 triệu năm, những dòng chảy vật chất này tạo ra năng lượng gấp hàng triệu lần chớp gamma", Nahum Arav, Giáo sư vật lý tại Đại học Bách khoa Virginia (Mỹ), tác giả chính của nghiên cứu nhấn mạnh.
Nghiên cứu mới cho thấy tác động của sóng thần chuẩn tinh lớn hơn nhiều so với những gì các nhà khoa học nghĩ trước đây. Nó đẩy khí và bụi đi khắp đĩa thiên hà. Khi đâm vào vật chất giữa các vì sao, chúng có thể tăng vọt lên hàng tỷ độ và phát sáng rực rỡ. "Đó là một màn trình diễn ánh sáng khổng lồ, giống như cây thông Noel có kích cỡ bằng thiên hà", Arav mô tả.
"Công nghệ quan sát tia cực tím (UV) của Hubble cho phép chúng ta theo dõi toàn bộ phạm vi năng lượng phát ra từ các chuẩn tinh, từ khí lạnh đến khí cực nóng bị ion hóa, điều trước đây chỉ có thể nhìn thấy với tia X nhưng khó khăn hơn nhiều", thành viên nhóm nghiên cứu Gerard Kriss từ Viện Khoa học Kính viễn vọng Không gian ở Baltimore, Maryland nói thêm.
Các mô phỏng về sự tiến hóa của thiên hà cho thấy sóng thần chuẩn tinh có thể nắm giữ chìa khóa giúp giải mã một số bí ẩn quan trọng của vũ trụ, như tại sao các nhà thiên văn học quan sát thấy rất ít thiên hà lớn, hay mối quan hệ giữa sự phát triển của thiên hà và khối lượng của hố đen trung tâm.
Chi tiết nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Astrophysical Journal Supplements.
Đoàn Dương (Theo NASA)