Mới toanh trên toàn cầu, mùa hè năm 1998 Daewoo Matiz ra mắt rực lửa tại Stade de France. Trong lúc đó, tại Việt Nam, một cách âm thầm, hai chiếc xe ngộ nghĩnh với cặp đèn pha to như mắt ếch chở theo sáu chàng trai mảnh mai như ăn kiêng đã thực hiện hành trình không dừng 30 tiếng "vô tiền khoáng hậu" từ Hà Nội tới Đà Lạt. Một kỷ lục đáng nể ở cái thời mà tốc độ trung bình trên quốc lộ 1 là cỡ 50 km/h. Cũng rất ít xe lắp ráp ở Việt Nam tới nay được thử nghiệm theo phương pháp độc đáo như vậy.
Đặc biệt, hai chiếc Matiz không "kêu ca phàn nàn" điều gì suốt hành trình, ngoài việc dừng lại dăm ba lần để "giải khát". Một trong sáu chàng trai thời ấy nhớ lại: "Chúng tôi mang đầy đủ dụng cụ để sửa chữa và phụ tùng khi cần, nhưng kết quả là chả dùng đến cái gì. Thứ duy nhất chúng tôi không chuẩn bị nhưng lại dùng đến liên tục là những chiếc chai rỗng".
Kết quả của chuyến đi là những chiếc Matiz 3 máy dung tích có 0,8 lít đã thống trị phân khúc xe hạng A suốt nhiều năm sau đó. Chiếc xe giá gần 10.000 USD đã góp phần mạnh mẽ thúc đẩy nhiều người Việt chuyển từ những chiếc xe máy nhập đắt tiền sang đi ôtô.
Năm 2002, New Matiz ra đời. Năm 2005 là đến Color Matiz, vẫn là bản cải tiến của thế hệ đầu tiên. Lúc ấy, thế hệ thứ ba đã xuất hiện trên toàn cầu và có tên Chevrolet Spark. Phải 3 năm sau, xe mới được đưa vào Việt Nam.
Nhưng đến lúc này đã muộn, năm 2006 chiếc Hyundai Getz xuất hiện. Đến năm 2007, tới lượt Trường Hải bước vào lĩnh vực xe con và bắt đầu bằng Kia Morning. Getz thành xe chạy dịch vụ được ưa thích trong khi chưa cần so kiếm Morning lắp ráp đã hất cẳng Matiz ở vị trí nhất phân khúc. "Giang hồ hiểm trở, cao thủ như mây", những tưởng Morning sẽ đứng mãi trên đỉnh thì chỉ không lâu sau đó đã bị i10 thế chỗ.
Trong khi đang lay lắt sống bằng mẫu xe van Spark Duo, GM Việt Nam (tên mới của Vidamco) phạm thêm sai lầm chí mạng. Năm 2017, họ ra mắt chiếc Spark mới chỉ có số sàn, chắc là tư duy nhằm vào người dùng bình dân và các công ty taxi. Sự nhầm tưởng về thị trường phải trả giá đắt. Xe ít tiền hơn nhiều so với đối thủ nhưng lượng bán ngày càng tệ hại.
Năm 2018, VinFast, tay chơi mới gia nhập thị trường một năm trước đó, thầu lại toàn bộ GM Việt Nam và tung ra Fadil. Tên tuy mới nhưng vẫn kế thừa huyết thống của chiếc Matiz thời đầu. Chỉ chưa đầy một năm, Fadil đã lên số một thay i10, mà tới ba tháng liền. Tháng 11 vừa rồi, Fadil bán hơn 2,8 nghìn xe, cao hơn Hyundai i10 và gấp bốn lần Kia Morning. Không có gì nghi ngờ nếu tháng 12 tới là tháng thứ tư liên tục.
Hãy xem Matiz, gần chục năm gánh doanh số cho cả hãng nhờ vào việc "một mình một chợ" cuối cùng vẫn để bị đánh bay khỏi địa bàn. Giờ thì sao, thị trường quá chật chội, ngoài i10 và Morning ra còn Wigo, Brio, Celerio cũng chưa cản được Fadil leo lên.
Độc giả Thanh Lê