Changpeng Zhao (CZ) hiện là một trong những tỷ phú giàu nhất thế giới. Ở tuổi 44, tài sản của ông có lúc đạt 96 tỷ USD, theo đánh giá của Bloomberg cuối năm ngoái, nhưng hiện giảm còn khoảng 16 tỷ USD.
Sự thăng trầm trong thời gian ngắn này xuất phát từ chính loại tài sản mà ông sở hữu - tiền điện tử. Đây cũng là thứ thúc đẩy ông xây dựng nên Binance, sàn tiền số lớn nhất thế giới, chiếm 2/3 tổng khối lượng giao dịch tiền số trên các sàn tập trung năm ngoái. Binance cũng đưa CZ trở thành một trong những người có ảnh hưởng lớn nhất trong thế giới blockchain hiện nay.
Changpeng Zhao, CEO của Binance, tại Hà Nội chiều 3/6. Ảnh: Khương Nha
Từ kỹ sư công nghệ đến tín đồ Bitcoin
Như nhiều tỷ phú công nghệ trên thế giới, CZ cũng là một kỹ sư lập trình. Tuy nhiên, khác với Elon Musk hay Bill Gates gây dựng được thành quả từ khi còn trẻ, CZ dường như "vô danh" ở giai đoạn đầu sự nghiệp.
Cuối thập niên 1980, sau khi sang Canada đoàn tụ cùng bố, Zhao mới lần đầu tiếp xúc mới máy tính một cách thực sự. Chiếc PC 286 được bố ông mua với giá 7.000 USD, chiếm phần lớn khoản tiết kiệm của gia đình khi ấy, bắt đầu dẫn cậu bé Zhao đến niềm yêu thích lập trình. Tuy nhiên, niềm đam mê ấy bị lấn át bởi áp lực tài chính đối với một gia đình nhập cư. Trong những câu chuyện sau này, ông vẫn luôn kể về công việc bán thời gian tại cửa hàng McDonald hay trạm xăng,nhằm trang trải các chi phí.
Nhiều năm sau, Zhao mới thực sự bước vào lĩnh vực lập trình một cách nghiêm túc. Năm thứ ba ở Đại học McGill (Canada), Zhao có kỳ thực tập tại Tokyo. Tại đây, ông làm việc cho công ty chuyên gia công phần mềm với đối tác là Sở giao dịch chứng khoán Tokyo. Đó cũng là lần đầu cậu sinh viên biết tới khái niệm như fintech hay hệ thống giao dịch tài chính.
Trong những tuyên bố gần đây, vị tỷ phú khẳng định "không quan tâm đến tiền bạc hay thứ hạng". Nhưng ông cũng thừa nhận chàng trai trẻ Zhao khi ấy đã bị thu hút bởi lượng tiền khổng lồ chảy qua những hệ thống giao dịch tài chính. "Ở Tokyo, tôi nhanh chóng nhận ra có rất nhiều tiền chảy qua hệ thống này. Đó là một lượng tiền khổng lồ. Vì vậy tôi không bao giờ rời ngành này", CZ kể lại trong cuộc phỏng vấn với Bloomberg.
Từ công việc đầu tiên là xây dựng hệ thống khớp lệnh giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán Tokyo, Zhao tiếp tục dấn thân sâu hơn vào ngành fintech với công việc tại Tradebook của Bloomberg, chuyên phát triển phần mềm giao dịch tương lai. Zhao được thăng chức ba lần trong chưa đầy hai năm, trở thành quản lý các chi nhánh ở New Jersey, London và Tokyo - một công việc trong mơ với một kỹ sư 27 tuổi. Tuy nhiên, điều đó chưa thể thỏa mãn mong muốn phát triển sự nghiệp của ông.
Năm 2005, Zhao nghỉ việc và chuyển đến Thượng Hải (Trung Quốc) để khởi nghiệp. Công ty Fusion Systems do ông sáng lập có sản phẩm chính là một hệ thống có khả năng đáp ứng các giao dịch với tần suất cao cho các nhà môi giới chứng khoán. Sản phẩm được đánh giá cao nhờ khả năng đáp ứng nhanh "đáng kinh ngạc". Zhao nhanh chóng nổi tiếng và kết giao với những người bạn trong giới đầu tư tài chính tại Trung Quốc bấy giờ.
Bước ngoặt đến với ông vào năm 2013 khi ông 36 tuổi, sau một cuộc trò chuyện cùng hai người bạn là Giám đốc điều hành BTC Trung Quốc Bobby Lee và nhà đầu tư Ron Cao. Cả hai nhắc đến một loại tài sản số có tên Bitcoin và khuyến khích Zhao thử đầu tư 10% tài sản vào chúng. "Họ nói 'có một khả năng nhỏ là nó sẽ về 0 và cậu sẽ mất 10% đó. Còn khả năng cao là nó sẽ tăng gấp 10 lần, và sau đó cậu sẽ có thể nhân đôi giá trị tài sản của mình'. Tôi nghĩ đó là một lời đề nghị khá nghiêm túc", Zhao nhớ lại.
Với nền tảng sẵn có về công nghệ, ông không mất nhiều thời gian để đọc sách trắng của Bitcoin và hiểu về cơ chế của đồng này. Với trải nghiệm của bản thân khi phải sống ở nhiều nước và mỗi lần di chuyển tốn nhiều phí cho việc đổi tiền, ông bắt đầu nhận thấy tiềm năng của tiền điện tử.
"Điều tôi thực sự thích về Bitcoin hồi đó, và thậm chí bây giờ, là nó không biên giới. Tôi đã mua một ít Bitcoin và sau đó chỉ sử dụng nó, chơi với nó. Tôi thích nó ngay lập tức", Zhao kể.
Thay vì 10% như lời khuyên của hai người bạn, ông đánh cược toàn bộ tài sản và công việc vào Bitcoin. Căn hộ trị giá một triệu USD tại Thượng Hải được rao bán. Công việc ở Fusion Systems cũng được chuyển giao để dành thời gian cho loại tài sản mà ông mới được khai sáng.
Niềm tin này cũng đưa ông đến với những "nhà truyền bá Bitcoin" nổi tiếng khi ấy là Ben Reeves và Nic Cary. Họ cùng lập ví tiền điện tử Blockchain.info. Một năm sau, khi đạt được những thành quả nhất định, Zhao tiếp tục thử thách bản thân với vai trò Giám đốc công nghệ của OKcoin, một trong những sàn mua bán Bitcoin lớn trên thế giới bấy giờ. "Tôi nhận ra sức mạnh của mình vẫn là công việc với sàn giao dịch", Zhao nói.
CZ tại sự kiện NFT Summit tại Hà Nội sáng 4/6. Ảnh: Minh Sơn
Binance
Có tài năng và kinh nghiệm trong việc xây dựng hệ thống giao dịch tài chính, CZ nhanh chóng nhìn thấy những hạn chế của các nền tảng giao dịch tiền số bấy giờ. Năm 2017, các sàn như OKcoin hay ví tiền số kiểu Blockchain không hiếm. Tuy nhiên, chúng hầu hết hỗ trợ người dùng đổi tiền pháp định sang Bitcoin, với giao diện khó sử dụng, chịu tải kém.
"Khi giá Bitcoin tăng, tất cả các trang đều sập. Dù có hàng trăm sàn giao dịch mới mỗi ngày, họ chỉ đang sao chép lẫn nhau. Không ai thực sự tạo ra những cải tiến đáng kể", Zhao nhớ lại. Ông tin mình có thể khắc phục những nhược điểm này.
Zhao chính thức tung ra Binance bằng sự kiện phát hành đồng BNB, thu về 15 triệu USD vào giữa năm 2017. Nền tảng này khi ấy được đánh giá cao nhờ giao diện tiện dụng, tối ưu cho di động, dịch vụ chăm sóc 24h... Sáu tháng sau khi ra mắt, Binance vươn lên thành sàn giao dịch có khối lượng lớn nhất trên thế giới và tiếp tục duy trì thứ hạng này đến nay.
CZ, từ một kỹ sư với tên tuổi và tài sản khiêm tốn, sau chưa đầy một năm vươn lên thành tỷ phú với tổng tài sản được khoảng 1,1-2 tỷ USD. Hầu hết số tài sản này được tính dựa trên giá trị của các đồng tiền số mà ông nắm giữ như BNB và Bitcoin trước đó, theo Forbes.
Ở vị trí sàn giao dịch hàng đầu thế giới, Binance cũng đối mặt hàng loạt thách thức do chính sách quản lý tại các quốc gia, cũng như khả năng mở rộng phục vụ hàng triệu người dùng và khả năng quản trị bộ máy phân tán khắp thế giới.
Không quan tâm đến giá trị tài sản
CZ cho biết gần như 100% tài sản của ông nằm ở tiền điện tử nhưng không có ý định bán để mua nhà, mua xe. Thứ hạng tỷ phú của ông cũng liên tục thay đổi do thị trường biến động. Cuối năm 2021, khi thị trường tiền mã hóa tăng trưởng mạnh, tổng tài sản của tỷ phú này đạt 96 tỷ USD. Nhưng chỉ vài tháng sau, thị trường chứng kiến nhiều cú sập và hiện tài sản của ông còn dưới 20 tỷ USD.
Bản thân CZ và Binance chưa bao giờ xác nhận về số tài sản của nhà sáng lập. "Tôi không quan tâm đến sự giàu có, tiền bạc, hay thứ hạng", CZ nói với Bloomberg, đồng thời khẳng định sẽ cho đi phần lớn tài sản của mình trước khi qua đời.
Tài sản của CZ biến động mạnh do phụ thuộc thị trường tiền số. Ảnh: Bloomberg
Hiện vị tỷ phú này vẫn ở khách sạn thuê, không có nhà riêng và xe hơi. Ông cũng tự nhận mình không phải một tấm gương về đầu tư khi đã đặt cược toàn bộ vào một loại tài sản nào đó. "Tôi cho rằng mọi người nên đa dạng hóa danh mục đầu tư thay vì 'all in' như tôi. Tôi không phải là một tấm gương sáng về đầu tư", ông nói tại buổi hỏi đáp trên diễn đàn Reddit hồi tháng 5.
Đến khi trở thành tỷ phú, Zhao cho biết ông vẫn ngạc nhiên về số người muốn chụp ảnh với mình tại các sự kiện, bởi ông tự nhận là "một anh chàng nhàm chán".
"Tóm lại, tôi là một chàng trai bình thường làm những gì cần phải hoàn thành. Đó là tất cả", CZ nói trong một blog.
Lưu Quý