Theo điều 50 của Luật Đường bộ, Nhà nước thu phí sử dụng cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước quản lý, bao gồm cao tốc do Nhà nước đầu tư và cao tốc được chuyển giao cho Nhà nước quản lý. Phí thu được sẽ nộp vào ngân sách Nhà nước và đầu tư cho việc bảo trì, sửa chữa, nâng cấp các tuyến cao tốc.
Theo Ủy ban Quốc phòng An ninh, việc thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư không dẫn đến "phí chồng phí" vì người tham gia giao thông có thể lựa chọn sử dụng đường quốc lộ song hành miễn phí.
Chính phủ sẽ quy định chi tiết về điều kiện, thời điểm thu phí sử dụng cao tốc. Các tổ chức nhận nhượng quyền thu phí, nhượng quyền kinh doanh cũng sẽ phải nộp tiền thu được vào ngân sách Nhà nước. Riêng tiền phí thu được trong thời gian thực hiện hợp đồng chuyển nhượng không phải nộp ngân sách, trừ phần doanh thu phải chia sẻ cho Nhà nước.
Cao tốc Diễn Châu - Bãi Vọt trước ngày thông xe toàn tuyến. Ảnh: Đức Hùng
Trước khi được quy định trong luật, Bộ Giao thông Vận tải từng nhiều lần đề xuất thu phí một số tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư. Trong đó có 9 tuyến cao tốc Bộ dự kiến thu phí trong 5 năm.
Bộ Giao thông Vận tải cho biết mức thu phí đáp ứng các nguyên tắc như phù hợp với lợi ích, khả năng chi trả của người sử dụng. Sau khi bù đắp chi phí tổ chức phải đảm bảo còn dư để cân đối vào ngân sách Nhà nước. Số tiền thu được từ các cao tốc đầu tư bằng ngân sách sẽ nộp lại ngân sách Nhà nước và ưu tiên sử dụng cho đầu tư, quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ.
Đường bộ cao tốc được quy định thành một chương với 12 điều trong luật. Đường cao tốc được giải thích là một cấp kỹ thuật của đường bộ, chỉ dành cho một số loại xe cơ giới, xe máy chuyên dùng tham gia giao thông. Đường cao tốc có dải phân cách chia hai chiều xe chạy riêng biệt, không giao nhau cùng mức với một hoặc các đường khác. Đường chỉ cho xe ra, vào ở những điểm nhất định.
Ngoài ra, luật còn dành một chương để quy định về vận tải đường bộ, nêu quyền, nghĩa vụ của đơn vị kinh doanh vận tải, lái xe, nhân viên phục vụ trên ôtô.
Luật Đường bộ có hiệu lực từ 1/1/2025. Đây là một trong hai luật được tách ra từ Luật Giao thông đường bộ (Luật còn lại là Trật tự, an toàn giao thông đường bộ).