Ý định này được Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu khi kết luận Tổng kết 17 năm thực hiện Nghị quyết 53 về phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh Đông Nam Bộ và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, sáng 9/7.
Khu vực gồm 8 địa phương: TP HCM, Bình Phước, Tây Ninh, Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Long An, Tiền Giang với gần 22 triệu dân, chiếm 9,2% diện tích, đóng góp 35% GDP, 46,1% tổng thu ngân sách, 30% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước.
Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu chỉ đạo tại hội nghị sáng 9/7. Ảnh: Nhật Bắc.
Theo lãnh đạo Chính phủ, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam còn nhiều dư địa phát triển nhưng chưa phát huy được. Ngoài nguyên nhân thiếu quy hoạch hiện đại, đồng bộ còn do liên kết, phối hợp giữa các địa phương, cơ quan, chưa chặt chẽ, hiệu quả. Cơ chế chỉ huy vùng đã có nhưng chưa rõ "nhạc trưởng".
"Thiếu hụt nhạc trưởng phù hợp với thể chế chính trị, hoàn cảnh cụ thể là cái chưa được của ta", ông nói và dẫn chứng trước đây, có ba ban chỉ đạo điều hành khu vực Tây Nguyên, Tây Bắc, Tây Nam Bộ nhưng kết quả cho thấy các ban này không làm thay được công việc của cấp uỷ, chính quyền.
Từ thực tế đó, người đứng đầu Chính phủ cho biết sẽ cân nhắc chọn một Phó thủ tướng hay Bí thư Thành uỷ TP HCM Nguyễn Văn Nên làm "nhạc trưởng" điều phối vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, theo đề xuất của các địa phương trong khu vực. "Phải tính toán sao cho hiệu quả, thực chất", ông nói.
Trước đó, Chủ tịch UBND TP HCM Phan Văn Mãi nói rằng thể chế hiện hành chưa khuyến khích các địa phương chủ động, sáng tạo và tăng cường liên kết vùng. Trong khi vai trò của Hội đồng vùng chưa được phát huy đúng mức. Quy hoạch vùng và từng địa phương đang tạo nên "lực kéo", thay vì "lực đẩy" cho phát triển. Bởi quy hoạch trùng lắp chức năng, dẫn đến cạnh tranh, thiếu liên kết.
Chủ tịch UBND TP HCM Phan Văn Mãi phát biểu tại hội nghị sáng 9/7. Ảnh: Nhật Bắc.
Do đó, ông Mãi đề xuất hoàn thiện cơ chế liên kết, điều phối phát triển vùng và bộ máy giúp việc. Cụ thể, khu vực cần có Ban chỉ đạo vùng ở địa phương gồm bí thư 8 tỉnh, thành và do một Ủy viên Bộ Chính trị phụ trách. Đồng thời, cần xác định rõ những nội dung mà Chính phủ không quyết định theo kiến nghị từng tỉnh mà phải giải quyết theo sự thống nhất chung của vùng như: dự án giao thông trọng điểm; mở rộng sân bay, cảng biển; điều chỉnh chức năng các khu kinh tế, khu công nghiệp; xử lý rác; hỗ trợ xúc tiến đầu tư thương mại, du lịch...
Trong khi đó, Bí thư Bình Dương Nguyễn Văn Lợi nêu thực trạng thời gian qua các tỉnh, thành trong vùng vẫn chủ yếu "mạnh ai nấy làm" và chỉ tập trung cho địa phương mình phát triển. Điều này dẫn đến tình trạng vùng không có tiếng nói chung trong quy hoạch, hỗ trợ nhau để cùng phát triển. "Cơ chế chỉ huy vùng thời gian qua được cho là 'câu lạc bộ rất vui vẻ', nhưng không hiệu quả", ông Lợi nói.
Theo ông Lợi, Bình Dương từng nhiều lần đề xuất Bí thư TP HCM Nguyễn Văn Nên làm chỉ huy vùng, nhưng TP HCM "không thể là cấp trên của các địa phương khác" mà chỉ làm việc trên cơ sở đồng thuận nên khó hiệu quả. Do đó, lần này ông đề xuất "nhạc trưởng vùng" nên là một phó thủ tướng.
Song song với hoàn thiện cơ chế liên kết vùng, tại hội nghị Thủ tướng cho biết sẽ phân cấp, phân quyền mạnh hơn, nâng cao tính tự lực của mỗi địa phương. Mục tiêu là vừa huy động sức mạnh tổng lực, vừa phát huy sức mạnh mỗi địa phương liên quan phát triển vùng. Ông cũng yêu cầu các bộ, ngành chủ động, tích cực xử lý các vướng mắc của địa phương, không để các tỉnh thành chạy lòng vòng, mãi không giải quyết được.
Lãnh đạo Chính phủ dẫn chứng thời gian qua khi các doanh nghiệp như Lego, Intel gặp vướng mắc, ông đã cử Phó thủ tướng Phạm Bình Minh, Thứ trưởng Kế hoạch và Đầu tư lập tổ công tác xử lý các đề xuất của doanh nghiệp, có giải pháp xử lý ngay dựa trên thẩm quyền, trách nhiệm mỗi bên. Cách làm như vậy giúp nhà đầu tư giải quyết nhanh các vướng mắc, nắm bắt tốt cơ hội.
Cùng với đó, Thủ tướng cũng cho rằng để phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía Nam cần có cơ chế huy động nguồn lực, lấy đầu tư công dẫn dắt, kích hoạt mọi nguồn lực xã hội. "Nghị quyết 53 đã đạt được kết quả trên mọi mặt sau 17 năm thực hiện. Nhưng do tình hình mới, tầm nhìn mới Đảng xác định sẽ cần có nghị quyết thay thế để xứng tầm, phù hợp thực tiễn hơn", Thủ tướng nói.
Thu Hằng