 |
|
Một con sâu bướm nâu đang dệt tổ. |
Từ lâu, các nhà khoa học đã phỏng đoán về những nhân tố tiến hoá có thể thúc đẩy sự phát triển của hành vi lạ lùng này. Dường như chúng làm vậy là để giữ cho tổ luôn sạch sẽ, bởi rất nhiều loài động vật cũng sống xa nơi để chất thải của chúng vì lý do vệ sinh. Chẳng hạn, một số loài chim bọc phân trong những túi nhầy, chuẩn bị sẵn sàng cho các con lớn trong tổ vứt đi.
Các loài động vật khác thì sử dụng phân cho những mục đích đặc biệt. Rùa biển larval đẩy chất bài tiết lên lưng để che mắt kẻ thù. Một vài loài sâu bướm treo mình lên các sợi tơ có gắn những viên phân. Những vật trang trí không mấy thơm tho này sẽ bảo vệ chúng khỏi sự tấn công của kiến.
Tuy nhiên, trong một nghiên cứu mới đây của Martha Weiss, nhà sinh thái học tại Đại học Georgetown (Mỹ), bà đã tìm ra bằng chứng thực nghiệm đầu tiên cho thấy, giải pháp "tống" phân đi xa là nhằm bảo vệ ấu trùng khỏi sự dòm ngó của côn trùng và những kẻ thù khác. “Bệ phóng” chất thải ở đây là lỗ hậu môn. Khi đó, sâu sẽ bơm máu ép trực tiếp xuống lỗ thải, nơi các viên phân đã sẵn sàng được bung ra.
Để kiểm chứng mối liên quan giữa phân và kẻ thù của sâu, Wess đã đưa những chiếc lá có tổ của loài sâu bướm nâu đốm bạc (Epargyreus clarus) vào trong một bầy trùng giấy (Polistes fuscatus). Những chiếc túi lá rộng rãi này hoặc chứa các viên phân, hoặc mang những hạt thuỷ tinh màu đen tương tự như vậy.
Wess phát hiện thấy bầy trùng giấy đến thăm những chiếc lá dành hơn 70% thời gian ở các tổ có chứa phân. Và khi ấu trùng sâu bướm được thả vào đó, chỉ trong vòng 5 phút, 14 con ấu trùng sống trong những “căn hộ” chứa phân bị trùng giấy ăn sống nuốt tươi. Ngược lại, chỉ có 3 con ở trong các tổ chứa hạt kính đen trở thành mồi ngon cho chúng.
Thí nghiệm này chứng tỏ việc chứa phân trong tổ không làm tổn hại đến sâu bướm theo nghĩa làm chật nhà hoặc gây bệnh cho chúng (các thử nghiệm khác cũng cho thấy, sâu bướm nâu tiếp xúc với phân trong vòng 30 ngày mà không hề yếu ớt hơn những con ở trong các tổ sạch sẽ). Mà sự thực, thứ chất thải này phát ra mùi vị lôi kéo kẻ thù của chúng tới. Và việc bắn phân đi càng xa càng tốt là một chiến lược bảo vệ sống còn đối với ấu trùng non.
Phát hiện được công bố trên tạp chí Ecology Letters số tháng 4.
B.H. (theo National Geographic)