Ngày cuối tháng 10, ông Lâm Quốc Thanh, Tổng giám đốc Tổng công ty Thương mại Sài Gòn - TNHH Một thành viên (SATRA), cùng đội ngũ quản lý Hệ thống bán lẻ SATRA khảo sát các kệ hàng Satrafoods. Cầm trên tay các sản phẩm có dán mã QR, ông cho biết đây là một trong những niềm tự hào của đơn vị, khi giúp người mua có thể truy xuất nguồn gốc sản phẩm "từ nông trại đến kệ hàng". Bước đi này nằm trong chiến lược xanh hóa mà công ty với lịch sử 30 năm đang chú trọng, trong bối cảnh "xanh - sạch" là xu hướng sống còn. Để làm rõ hơn về chiến lược này, ông Lâm Quốc Thanh có buổi trò chuyện cùng VnExpress, phân tích sâu hơn câu chuyện chuyển đổi xanh và tầm nhìn trong ngành tiêu dùng Việt.

- Ông đánh giá bức tranh ngành tiêu dùng trong nước hiện nay có diễn biến nào đáng chú ý?

- Ngành tiêu dùng trong nước đang tái định hình mạnh mẽ trước sự phát triển của số hoá, sự chuyển dịch trong nền kinh tế và những thay đổi trong hành vi tiêu dùng. Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) hay phân tích dữ liệu lớn (Big Data) đang mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp, đồng thời gia tăng trải nghiệm cho người tiêu dùng. Họ không còn ưu tiên giá rẻ mà đặc biệt quan tâm chất lượng, xuất xứ hay các tiêu chuẩn giảm phát thải nhà kính, sự thân thiện môi trường của sản phẩm.

Một khảo sát của PwC cho thấy, tới 54% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi thêm tối đa 10% cho các sản phẩm xanh, cao hơn mức trung bình 50% của khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8% trong năm nay và tăng trưởng hai con số trong những năm tiếp theo, trong đó tiêu dùng nội địa được xác định là trụ cột tăng trưởng. Ngành tiêu dùng trong nước đang đứng trước cơ hội thay đổi mạnh mẽ, trong đó xanh - số - bền vững chắc chắn là hướng đi tất yếu.

- Trong làn sóng thay đổi này, bên cạnh cơ hội, các doanh nghiệp ngành tiêu dùng gặp phải những thách thức gì?

- Đầu tiên, doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với "bẫy" chi phí. Ví dụ, muốn xanh hoá, đơn vị buộc phải đầu tư nghiên cứu và phát triển (R&D), thử nghiệm vật liệu mới hay thậm chí phải nhập khẩu nguyên liệu từ bên ngoài, đồng thời phải đổi mới phương thức, quy trình sản xuất, logistics... Chi phí để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm xanh có thể cao hơn 20-40% so với hàng hóa tiêu dùng cùng loại. Như vậy, chắc chắn doanh nghiệp không thể bán hàng với giá thấp.

Tuy nhiên, một thách thức khá nguy hiểm là tình trạng "xanh giả" khi doanh nghiệp thiếu dữ liệu minh bạch để kiểm chứng hoặc nặng về quảng bá tuyên truyền. Tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng vẫn còn, người tiêu dùng có thể bị đánh lừa còn thị trường bị cạnh tranh thiếu trung thực, gây bất lợi cho hành trình xanh của các doanh nghiệp chân chính.

Việt Nam đặt mục tiêu Net Zero vào 2050 theo cam kết của Chính phủ tại COP26. Chính phủ đang thực thi nhiều chính sách đưa phát triển xanh và bền vững vào thực tiễn. Tôi tin rằng ngành tiêu dùng sẽ ngày một xanh hoá để đáp ứng nhu cầu từ thị trường trong nước và rộng cửa để bước ra thế giới.

- Trong bức tranh chung đó, xanh hóa đóng vai trò thế nào ở chiến lược phát triển của SATRA Group?

- Tương tự toàn cảnh thị trường, chúng tôi xác định phát triển kinh tế xanh là tất yếu. Xanh hoá sẽ là một trong những trụ cột giúp chúng tôi thiết lập vị thế mới trong ngành thương mại. SATRA sẽ xanh hóa toàn diện, từ sản xuất đến hệ thống bán lẻ, vận hành, logistics... Chúng tôi cụ thể chiến lược bằng lộ trình chi tiết, nhiệm vụ rõ ràng.

SATRA hiện có hệ sinh thái rộng lớn, đa ngành nghề từ lĩnh vực thương mại, dịch vụ, sản xuất, xuất khẩu với 40 đơn vị thành viên, công ty con và liên kết; hệ thống siêu thị, cửa hàng bán lẻ rộng khắp TP HCM cùng hàng loạt doanh nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng. Trong hệ sinh thái đó, mỗi bước chuyển chắc chắn sẽ tạo nên giá trị và hiệu ứng lan tỏa cho toàn thị trường. Khi chợ đầu mối, siêu thị, nhà máy của chúng tôi áp dụng tiêu chuẩn xanh, các nhà cung cấp, đối tác cũng phải thích ứng để cùng phát triển.

- Với hệ sinh thái rộng lớn, chiến lược xanh hóa của SATRA tập trung những yếu tố nào?

- Chúng tôi xác định xanh hóa là một chiến lược lâu dài, cũng là cơ hội để tái cấu trúc toàn bộ hệ thống. Ba mũi nhọn chính của chúng tôi gồm: xanh trong quản trị - xanh sản phẩm - xanh trong cộng đồng, mục tiêu chung là tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và sử dụng hiệu quả tài nguyên.

Trong quản trị, chúng tôi xây dựng hệ thống vận hành linh hoạt, tối ưu chuỗi cung ứng, đầu tư trang thiết bị hiện đại để đáp ứng các tiêu chuẩn thế giới. Tiêu chí môi trường tích hợp vào bộ tiêu chuẩn lựa chọn nhà cung cấp, ưu tiên các sản phẩm có bao bì thân thiện sinh thái, mở rộng danh mục hàng hóa xanh, sạch, an toàn, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Đầu tư vào năng lượng tái tạo cũng là trọng tâm trong thời gian tới của chúng tôi.

Song song đó, chúng tôi đẩy mạnh truyền thông để tạo chuyển biến trong nhận thức của người lao động và khách hàng về bảo vệ môi trường.

Như các doanh nghiệp chuyển đổi xanh khác, SATRA gặp nhiều thách thức từ vốn đầu tư, nhân lực chuyên môn cao, các giải pháp kỹ thuật. Trong khi đó, hành vi tiêu dùng xanh mới đang dần hình thành. Để vượt qua thách thức, chúng tôi dùng tinh thần tiên phong và quyết tâm, tin rằng sẽ đến đích thành công.

- Xét riêng về lĩnh vực sản xuất, các đơn vị của Tổng công ty đã chuẩn hóa quy trình sản xuất để thực hiện kinh tế xanh như thế nào?

- Chúng tôi đồng bộ hoá các tiêu chuẩn sản xuất xanh, đưa các tiêu chí môi trường áp dụng vào hoạt động quản lý và vận hành tại các đơn vị. Nhiều đơn vị đã thực hiện khá tốt, liên tục đưa ra các sáng kiến xanh.

Cụ thể như tại Cofidec, nguyên liệu đầu vào được xây dựng từ các vùng liên kết trồng trọt ổn định, nhiều vùng đã đạt chứng nhận VietGAP, Global G.A.P. Nông dân được đào tạo định kỳ về công tác xanh. Trong sản xuất, Cofidec tận dụng tối đa nguyên liệu và tái sử dụng phụ phẩm. Hệ thống sản xuất và quản lý chất lượng tuân thủ các tiêu chuẩn HACCP và ISO 22000.

Hay Vissan đã triển khai đo lường và kiểm soát phát thải khí nhà kính bằng công nghệ hiện đại. Từ đó nắm bắt chính xác lượng phát thải từ các hoạt động sản xuất để đưa ra các điều chỉnh phù hợp. Công ty cũng đầu tư mạnh vào bao bì sinh học, năng lượng tái tạo và phát triển sản phẩm thân thiện với môi trường. Hệ thống điện mặt trời, lò hơi đốt trấu giúp giảm phát thải và chi phí vận hành doanh nghiệp. Chuồng kín an toàn sinh học và xử lý nước thải đạt chuẩn, đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh - môi trường toàn chuỗi.

- Mỗi đơn vị có một đặc thù quy mô, vận hành riêng, họ gặp những thuận lợi và khó khăn gì khi giải chung bài toán xanh hóa?

- Thay đổi từ phương thức sản xuất truyền thống sang mô hình mới chắc chắn là "bài toán khó", nhất là với xanh hoá sản xuất - một hành trình dài hơi, đòi hỏi sự kiên định và đầu tư bài bản.

Vissan có lợi thế ở kinh nghiệm 55 năm trong ngành thực phẩm, có hệ thống sản xuất, quản lý chất lượng đạt chuẩn quốc tế và đội ngũ cán bộ kỹ thuật lâu năm lành nghề. Tuy vậy, doanh nghiệp gặp thách thức chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ xanh khá cao, trong khi giá thành sản phẩm thiết yếu lại cần được duy trì ổn định phục vụ người tiêu dùng. Thêm nữa, quá trình đào tạo, chuyển đổi tư duy trong toàn bộ đội ngũ cần nhiều thời gian.

Cofidec sở hữu vùng nguyên liệu liên kết ổn định, có đội ngũ nông dân đào tạo bài bản, thị trường xuất khẩu chủ lực Nhật Bản, Hàn Quốc, EU ưu tiên sản phẩm thân thiện môi trường. Tuy nhiên, đơn vị chưa đồng bộ về năng lực sản xuất sạch của nhiều vùng nguyên liệu, nhận thức của nông dân về quy trình canh tác xanh bền vững còn hạn chế, chi phí đầu tư cao, nguồn cung cấp chưa đáp ứng công suất phục vụ xuất khẩu.

Nhìn rõ khó khăn, mỗi đơn vị luôn tự đưa ra giải pháp. Như Cofidec tăng cường liên kết vùng nguyên liệu, đào tạo kỹ thuật cho nông hộ, ứng dụng công nghệ tự động hóa trong sản xuất.

Theo tôi quan trọng nhất là những người lãnh đạo đứng đầu các đơn vị, họ đang là "kiến trúc sư trưởng" trong hành trình chuyển đổi này. Tôi tin rằng, khi đồng lòng, mọi khó khăn đều sẽ được hoá giải.

- Yếu tố xanh giúp các đơn vị mở ra cơ hội gì?

- Chúng tôi ghi nhận nhiều thành quả của các đơn vị thành viên. Tại thị trường trong nước, nhiều sản phẩm của Vissan và Cofidec được người tiêu dùng tin dùng nhờ chất lượng ổn định và quy trình minh bạch.

Tại thị trường thế giới, cà tím, đậu bắp và các loại nông sản chế biến khác của Cofidec đáp ứng yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường, tăng sức cạnh tranh tại Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu. Từ châu Á đến châu Mỹ, sản phẩm của Vissan được đón nhận rộng rãi vì chất lượng ổn định.

Sản phẩm của chúng tôi rộng đường ra thế giới nhờ gắn với câu chuyện về thương hiệu Việt biết gìn giữ môi trường và hướng tới phát triển bền vững.

- Với hệ thống bán lẻ, SATRA đã triển khai những hoạt động gì để thúc đẩy kinh tế xanh?

- Ở trụ cột này, chúng tôi đẩy mạnh xanh hóa toàn bộ chuỗi bán lẻ, gồm mạng lưới 4 siêu thị tự chọn Satramart, hơn 180 cửa hàng thực phẩm tiện lợi Satrafoods và chợ Bình Điền thông qua hàng loạt hoạt động.

Đơn cử, chúng tôi hỗ trợ những nhà cung cấp là "doanh nghiệp xanh" đưa hàng vào hệ thống bán lẻ SATRA; giảm rác thải nhựa, thay thế túi nilon bằng bao bì tự hủy, túi sinh học tại các cửa hàng. Đi cùng là hoạt động thúc đẩy chuỗi liên kết xanh - số bằng cách xây dựng các trạm sạc xe điện, triển khai lắp điện năng lượng mặt trời tại các trung tâm thương mại. Tập đoàn còn tham gia chương trình "Tick xanh trách nhiệm" cam kết kiểm soát chất lượng hàng hóa và xây dựng niềm tin với người tiêu dùng.

Riêng Công ty quản lý và kinh doanh Chợ Bình Điền lại vận động các tiểu thương xây dựng mô hình chợ văn minh - hiện đại - xanh. Tiểu thương tự đầu tư hệ thống oxy cung cấp cho nhà lồng tôm cá sử dụng điện thay thế toàn bộ máy dầu trị giá 3 tỷ đồng, giúp thực phẩm tươi ngon hơn và giảm thiểu tiếng ồn, khói bụi. Công ty còn có nhiều giải pháp công nghệ xanh áp dụng cụ thể vào từng khu vực nhà lồng, khu vệ sinh công cộng và các khu bán hàng lưu động; chú trọng công tác quản lý an toàn trật tự và phòng cháy chữa cháy, từng bước đưa chợ Bình Điền trở thành chợ đầu mối kiểu mẫu hiện đại, an toàn và thân thiện với môi trường.

Công ty quản lý và kinh doanh Chợ Bình Điền sở hữu hạ tầng động bộ, diện tích rộng nhưng khó nhất là đặc thù quản lý con người. Mỗi tiểu thương là một cá thể kinh doanh độc lập, không dễ để tìm tiếng nói chung trong thực hiện "xanh hóa", từ thủ tục đầu vào đến ý thức giữ gìn vệ sinh chung, hay trang bị công nghệ kiểm tra nguồn gốc hàng hóa. Quá trình này đòi hỏi nhiều thời gian và khi các bên đồng lòng thì chuyển đổi xanh mới thực chất và bền vững.

SATRA đã được vinh danh trong Giải thưởng Doanh nghiệp xanh trong các năm 2023, 2024, ghi nhận nỗ lực trong hành trình xanh hoá.

- Ở chiều ngược lại, các đối tác, khách hàng của SATRA hưởng ứng chiến lược xanh ra sao?

- Chiến lược xanh hóa của hệ thống bán lẻ SATRA nhận được sự đồng thuận và đánh giá cao từ các đối tác nhờ các biện pháp hữu hiệu như có khu vực trưng bày riêng cho sản phẩm xanh, hỗ trợ truyền thông, kết nối với các đơn vị phân phối, tăng khả năng tiếp cận người tiêu dùng cho sản phẩm. Chúng tôi đang phấn đấu để trở thành đối tác chiến lược trong thúc đẩy mô hình kinh doanh bền vững.

Với khách hàng, chiến lược xanh hóa thực sự chạm đến nhận thức và hành vi tiêu dùng của họ. Nhiều người chia sẻ cảm thấy yên tâm khi mua sắm tại các cửa hàng Satrafoods vì sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, bao bì thân thiện môi trường và được trưng bày riêng biệt. Khách hàng cũng tăng thêm nhiều trải nghiệm như quét mã QR để truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Nhiều người đã ủng hộ bằng cách sẵn sàng mang theo túi cá nhân hoặc sử dụng túi giấy, túi sinh học do SATRA cung cấp.

- Nhìn tổng thể lại hành trình, SATRA Group đang ở đâu trên lộ trình xanh hóa?

- SATRA đang bước những bước vững chắc đầu tiên trên hành trình xanh hóa toàn diện. Phải rõ một vấn đề là mức độ "xanh" giữa các đơn vị thành viên chưa đồng đều và chúng tôi đang nỗ lực để khắc phục điều này, hướng tới mục tiêu trở thành doanh nghiệp đa ngành trong mô hình "tăng trưởng xanh" và "phát triển bền vững".

- Ông hình dung 5-10 năm nữa, đơn vị sẽ phát triển như thế nào?

- Ở tương lai gần, SATRA sẽ trở thành hệ sinh thái thương mại - dịch vụ xanh và bền vững. Riêng trong lĩnh vực bán lẻ, xanh hoá cũng là bàn đạp quan trọng để chúng tôi thiết lập vị thế mới trở thành chuỗi bán lẻ xanh - số hàng đầu Việt Nam.

Khi đó, có thể bạn sẽ được chứng kiến hệ thống siêu thị, trung tâm thương mại, logistics hoàn toàn vận hành theo mô hình năng lượng sạch, quản trị thông minh, định hình cho xu hướng tiêu dùng xanh toàn thị trường. Thương hiệu SATRA khi ấy có thể nâng tầm trong khu vực và trên thế giới, trở thành doanh nghiệp Việt tiêu biểu trong kỷ nguyên kinh tế xanh.

Nội dung: Hoàng Anh | Ảnh: SATRA | Thiết kế: Ngân Hà