Trên sân khấu sự kiện Crypto Bahamas tại khu nghỉ mát Baha Mar hồi tháng 4, Sam Bankman-Fried (SBF) có dịp thảo luận với cựu tổng thống Mỹ Bill Clinton và cựu thủ tướng Anh Tony Blair. Trò chuyện với hai nhân vật có ảnh hưởng lớn, SBF vẫn xuất hiện với mái tóc bù xù, áo phông, quần short và giày thể thao. Hình ảnh của nhà sáng lập FTX khiến ông Blair đùa: "Tôi thấy mình ăn mặc hơi lố ở đây".
Sam Bankman-Fried (phải) cùng cựu tổng thống Mỹ Bill Clinton (giữa) và cựu thủ tướng Anh Tony Blair tại sự kiện Crypto Bahamas tháng 4. Ảnh: Trustnodes
Khi đó, Bankman-Fried là ngôi sao tiền số được săn đón, xuất hiện tại nhiều buổi diễn thuyết lớn, các biển quảng cáo tràn ngập hình ảnh tỷ phú 29 tuổi. Trong khi đó, FTX hoạt động như một cửa ngõ giữa mô hình tài chính truyền thống và thế giới bí ẩn đang bùng nổ của tiền điện tử. Đi kèm với nền tảng giao dịch lớn thứ ba thế giới là quỹ phòng hộ Alameda. Cả hai được kỳ vọng sẽ loại bỏ sự phức tạp trong giao dịch tiền điện tử cho người dùng, sẵn sàng đầu tư vào các dự án có tiềm năng, hoặc thâu tóm nếu chúng gặp rủi ro.
Với tầm nhìn này, SBF được xem là một trong những người tiên phong, có ảnh hưởng bậc nhất trong giới tiền số. Từ đầu năm, SBF sở hữu khối tài sản hơn 14 tỷ USD, còn FTX cũng được định giá 32 tỷ USD.
Hành trình xây dựng đế chế tiền số
Khác với Changpeng Zhao (CZ) sinh ra trong một gia đình bình thường ở Trung Quốc và lớn lên tại Canada, Bankman-Fried xuất phát điểm thuận lợi hơn. Ông sinh năm 1992, là con trai của hai giáo sư luật Stanford và lớn lên ở trung tâm Thung lũng Silicon, sau đó tốt nghiệp MIT với tấm bằng vật lý.
Trong trí nhớ của một số bạn học, Bankman-Fried là anh chàng mọt sách tốt bụng, sống ở ký túc xá với mái tóc xoăn rối, quần đùi và áo phông rộng thùng thình. Ông thường giúp đỡ và tạo các mối quan hệ thân thiện.
Năm 2017, Bankman-Fried lần đầu tìm hiểu về giao dịch tiền số. Sau đó, ông thành lập Alameda với 15 nhân viên, cùng đội ngũ cố vấn là những người trước đó cùng ông giao dịch dưới dạng quan hệ đối tác hoặc bạn bè. "Khi chúng tôi tham gia, mục tiêu của anh ấy là kiếm được một tỷ USD", một trong những nhân viên đầu tiên của Alameda nói với Forbes .
"Sam điều hành mọi thứ. Chúng tôi đều chỉ có duy nhất sự tin tưởng vào anh ấy", một người tự nhận là nhân viên trong nhóm thân cận của Bankman-Fried cho biết. "Đó là chế độ độc tài nhưng theo định hướng tốt - chế độ độc tài nhân từ".
Tháng 5/2019, sàn FTX ra đời. Bankman-Fried tìm cách liên hệ với CZ. Ban đầu, người đứng đầu Binance không quan tâm, nhưng sau đó đồng ý tham gia tài trợ.
Hai tuần sau sự kiện Crypto Bahamas, thảm họa Luna gây phản ứng dây chuyền lớn trên thị trường tiền số. Giới chuyên gia bắt đầu xác định "mùa đông tiền số" bước vào thời kỳ khắc nghiệt nhất.
Quay về căn hộ áp mái ở Albany, Bankman-Fried nhận thấy đây là cơ hội để tạo ấn tượng với thị trường. Trong thời gian ngắn, ông trở thành anh hùng trong mắt nhiều người khi ra tay giải cứu nhiều công ty tiền số, hứa chi trả hàng triệu USD cho các hoạt động từ thiện, chống biến đổi khí hậu. Ông được ca tụng như một giám đốc điều hành kiểu mới và khác biệt, từ đó thu hút những đợt tài trợ lớn trị giá hàng trăm triệu USD, không chỉ cho tiền số mà còn cho vấn đề chính trị, từ thiện, môi trường...
Vài tháng sau, bạn bè nhận thấy người sáng lập FTX run rẩy mỗi khi xuất hiện. Trong một cuộc phỏng vấn với NBC, Bankman-Fried có dấu hiệu lạ. Ông được cho là đang dùng Emsam, một loại thuốc chống trầm cảm ban đầu được sử dụng để điều trị bệnh Parkinson.
Cách điều hành khác lạ
Bankman-Fried chi 30 triệu USD mua một căn hộ rộng hơn 1.000 mét vuông ở Bahamas và sống tại đó với khoảng 10 người khác. Họ có mối quan hệ mật thiết, như CEO Alameda Caroline Ellison là bạn gái của Bankman-Fried.
Theo New York Times, chỉ nhóm này biết các bí mật điều hành phía sau. Những người còn lại trong công ty gần như không biết gì về thông tin tài chính, kể cả các giám đốc cấp cao tại FTX và FTX Mỹ.
"Về vấn đề tài chính, tôi thừa nhận có rất ít sự minh bạch, thậm chí không thể minh bạch, trừ khi có sự hợp tác đầy đủ từ nhà sáng lập", Ryne Miller, cố vấn pháp lý của FTX, bình luận trên Slack hôm 10/11 nhưng sau đó bị chuyển qua chế độ riêng tư. Theo một cựu nhân viên, khi sự cố đến, mọi người trong công ty còn không hiểu chuyện gì đang xảy ra.
Theo Telegraph, việc tự tin về gia thế cũng được cho là hình thành nên cách điều hành riêng biệt. Mẹ ông là đồng sáng lập tổ chức gây quỹ chính trị Mind the Gap từng huy động được 140 triệu USD. Anh trai Gabe Bankman-Fried làm việc cho Civis Analytics - công ty của cựu chủ tịch Google Eric Schmidt.
Những chỉ trích muộn màng
Vào tháng 4, Bankman-Fried, khi đó có khối tài sản hơn 20 tỷ USD, nói với Bloomberg rằng ông đã tạo nên một đế chế tiền số mà "không thực sự cần làm gì cả". Khi được nhắc đến mô hình hiện tại có phải đa cấp, Bankman-Fried không trả lời.
Khoảng 7 tháng sau, FTX sụp đổ và lộ ra bí mật: Bankman-Fried đã lấy tiền của người dùng gửi vào sàn và token quản trị FTT tự "in" ra để đi đầu tư và tiêu xài cá nhân. "Bankman-Fried đúc token và đi vay dựa vào nó. Nói cách khác, đó là hành động dùng tiền ảo đổi lấy tiền thật", một nhà đầu tư nói với Telegraph.
Trong khi đó, một giám đốc của BlockFi, công ty cho vay tiền số đang khủng hoảng vì cú sập FTX, cho rằng mọi người đã đặt niềm tin sai chỗ. "Bankman-Fried là ác quỷ đội lốt mọt sách", ông nói với Forbes.
Sau khi từ chức CEO FTX ngày 11/11, Bankman-Fried chưa bị bắt hay phải chịu trách nhiệm trước các nhà đầu tư mất tiền. Theo hồ sơ phá sản, FTX đang nợ 3,1 tỷ USD từ 50 chủ nợ lớn nhất. Trong khi đó, tài sản của Bankman-Fried còn chưa tới một tỷ USD.
Tuần trước, khi đế chế FTX sụp đổ, Bankman-Fried viết trên Twitter: "Mọi thứ đều ổn. FTX vẫn ổn". Vài ngày sau, dòng tweet đó biến mất.
Bảo Lâm