Trong một thời gian dài, các học giả đã gieo vào đầu chúng ta một quan điểm: trí óc con người rất siêu việt và nhờ đó chúng ta - những con người đầy lý trí - quyết định mọi việc có tính toán một cách cẩn thận. Tuy nhiên, bằng hàng nghìn thí nghiệm được tiến hành cùng người cộng sự trong hơn chục năm trời, Daniel Kahneman, tác giả cuốn sách Tư duy nhanh và chậm đã chỉ ra rằng quan điểm ấy sai lầm.
Sác "Tư duy nhanh và chậm".
Sách mở đầu bằng những ví dụ cho thấy năng lực tư duy của con người: Bằng linh cảm trực giác nhiều người trong tích tắc có thể tránh được một tai nạn xảy ra, hay thoát được một cái bẫy lừa đảo tinh vi. Một chuyên gia phòng cháy chữa cháy trong tích tắc cũng đã cứu được cả đội cứu hộ thoát chết trước khi toàn bộ sàn nhà họ đang đứng nứt sụp xuống và lửa bùng lên dữ dội... Từ những ví dụ đó, tác giả đặt ra hoài nghi, liệu mọi trực giác được sinh ra bởi bộ óc con người là siêu việt và đáng tin?
Tác giả chỉ ra rằng con người có hai hệ thống tư duy: Hệ thống một hoạt động theo cơ chế tự động và mau lẹ (ví dụ khi nhìn thấy hình một em bé mếu máo chúng ta có thể gán cho rất nhiều suy đoán về những chuyện sẽ xảy ra tiếp theo) - được gọi là tư duy nhanh. Hệ thống thứ hai tập trung sự chú ý đối với những hoạt động tư duy đòi hỏi sự nỗ lực, bao gồm những phép tính phức tạp, thường gắn với kinh nghiệm chủ quan và tập trung của chủ thể - được gọi là tư duy chậm.
Hệ thống tư duy nhanh liên tục diễn giải chuyện gì đang xảy ra trong thế giới của chúng ta, quá trình này sẽ sản sinh ra những phán đoán suy nghiệm hữu ích, nhưng đôi khi cũng dẫn đến những lỗi sai nghiêm trọng và hệ thống.
Bằng hàng nghìn thí nghiệm, Daniel Kahneman đã chứng minh được rằng tư duy nhanh - tư duy trực giác của con người bình thường rất kỳ diệu nhưng cũng có những phần bất toàn. Ông cũng dùng lý thuyết viễn cảnh (thuyết giúp Kahneman đoạt giải Nobel kinh tế năm 2002), hiệu ứng mỏ neo, hiệu ứng khung, nghịch lý liên hợp... để phân tích, đánh giá hai hệ thống tư duy.
Tư duy nhanh và chậm bàn sâu về những giới hạn của đầu óc con người khi sử dụng phương pháp tư duy nhanh, giúp mỗi người tập trung chú ý đến các lỗi sai có thể xảy ra trong dòng chảy tư duy của chính mình. Cuốn sách kể từ khi xuất bản đã giành được nhiều giải thưởng danh giá: Sách hay nhất của Học viện khoa học Quốc gia Hoa Kỳ năm 2011, Sách hay nhất năm 2011 do tạp chí New York Time bình chọn, Sách được quan tâm nhất năm 2011 do tạp chí Los Angeles bình chọn .
Tại Việt Nam, sách được Hương Lan, Xuân Thanh dịch, Đào Thị Hương Lan và Nguyễn Văn Tuấn hiệu đính, do NXB Thế Giới và Alphabooks phát hành.
PGS. TS Trương Gia Bình - Chủ tịch Tập đoàn FPT - đánh giá cuốn sách trên phương diện kinh tế xã hội: "Cơ chế hoạt động của hai hệ thống trong một con người khi được nhìn nhận trên quy mô lớn hơn, có ý nghĩa rất lớn đối với hoạt động kinh tế xã hội. Hai hệ thống này chính là con người Kinh tế hư cấu sống trên mảnh đất lý thuyết và con người Hành động trong thế giới thực tại. Các tổ chức, bằng cách nào đó cũng đang áp dụng các hình thức tương tự như các hệ thống này ở cấp độ cá nhân. Họ tránh đưa ra các quyết định sai lầm bằng các quy trình đã được khoa học hóa và hệ thống hóa, đồng thời cho phép phản biện mang tính xây dựng".
Tác giả Daniel Kahneman được giải Nobel kinh tế năm 2002
Tác giả cuốn sách Daniel Kahneman là giáo sư tâm lý học thuộc Đại học Princeton, Mỹ. Cùng người đồng nghiệp thân thiết - Giáo sư Amoss Tversky (Đại học Stanford), ông đã thực hiện loạt thí nghiệm tâm lý và có nhiều phát hiện quan trọng về hành vi con người. Năm 2002, ông đã được trao giải thưởng Nobel kinh tế vì những phát kiến về lý thuyết viễn cảnh (Prospect Thoery). Ông được xem là một nhà tâm lý học vĩ đại trên thế giới còn sống cho đến nay.
Việt Hà