Biểu hiện lâm sàng của rối loạn tâm thần do thuốc có thể từ nhẹ (trầm cảm, lo âu thoáng qua), đến nặng (loạn thần, lú lẫn, có ý nghĩ tự tử). Tác dụng phụ này có thể xuất hiện khi dùng thuốc kéo dài, liều cao, nhưng cũng có khi xảy ra ở ngay liều điều trị.
Nguy cơ bị rối loạn tâm thần do thuốc tăng ở các trường hợp như: uống nhiều loại thuốc, uống liều cao, bệnh nhân có tiền sử hoặc đang bị bệnh về tâm thần, bệnh nhân suy gan, chuyển hóa chậm, bệnh nhân quá nhỏ tuổi hay quá già...
Việc chẩn đoán các rối loạn này rất khó khăn vì triệu chứng rất giống với rối loạn tâm thần nguyên phát.
Một vài loại thuốc có thể gây rối loạn tâm thần:
Corticoide
Điều trị bằng corticoide có thể dẫn đến nhiều loại rối loạn tâm thần, thường gặp nhất là trầm cảm, hưng cảm, lo âu, mất ngủ, hoang tưởng, ảo giác, kích động và tình trạng lú lẫn. Hiếm gặp hơn là gây mâu thuẫn trầm trọng với người chung quanh, rối loạn ý thức. Những rối loạn này có thể xuất hiện chỉ sau một ngày điều trị. Tuy nhiên, tác dụng phụ có thể xuất hiện trong giai đoạn cai thuốc. Ví dụ: triệu chứng mất hứng thú và mệt mỏi có thể kéo dài trong vài tuần.
Loại corticoide hay gây tác dụng phụ nhất là prednisolon, dexamethason, methylprednisolon và beclomethason.
Thuốc trị sốt rét (mefloquin và chloroquin)
Mefloquin có thể gây loạn thần, hoang tưởng, lú lẫn, ảo giác và ngay cả ý tưởng tự tử. Các phản ứng thần kinh hoặc tâm thần có thể xuất hiện trong vòng vài giờ sau liều đầu tiên hoặc xảy ra trong khi điều trị, cũng có khi xuất hiện sau 2-3 tuần ngừng thuốc. Khi dự phòng sốt rét bằng mefloquin, nếu thấy xuất hiện các rối loạn như lo âu, trầm cảm, kích động hoặc lú lẫn, cần ngừng thuốc.
Chloroquin có thể gây kích động, hung hăng, quên, lú lẫn, trầm cảm, ảo giác và hưng cảm. Thuốc lâu đào thải nên thời gian hồi phục cũng dài. Trẻ em điều trị bằng chloroquin sẽ có nguy cơ bị loạn thần cao.
Metronidazon
Các tác dụng phụ thường gặp là lú lẫn, dị cảm, chóng mặt, choáng váng và mất điều hòa.
Hiếm gặp hơn là tình trạng co giật và bệnh lý não. Metronidazon có thể gây độc cho não ngay ở liều thông thường. Tần suất tác dụng phụ này sẽ tăng 25% khi bệnh nhân sử dụng thuốc lâu dài hoặc với liều cao hơn.
Nếu dùng thuốc này mà uống rượu sẽ làm trầm trọng hơn các tác dụng phụ về tâm thần.
BS. Ngọc San, Sức Khỏe & Đời Sống