Rối loạn nhân cách còn được gọi là nhân cách bệnh lý, tính nết bệnh lý. Khoảng 2% dân số thế giới mắc bệnh này. Ngoài yếu tố di truyền và yếu tố sinh hóa, rối loạn nhân cách còn hình thành từ các yếu tố văn hóa, xã hội. Nó có thể phát sinh do hoàn cảnh khó khăn kéo dài, sau một sang chấn tâm lý như bị chia cắt sớm với người thân (cha, mẹ mất hoặc ly dị), bị xâm hại tình dục. Rối loạn nhân cách cũng có thể phát sinh do sống trong môi trường bạo lực kéo dài (xem nhiều phim ảnh, sách báo bạo lực, chứng kiến cảnh người cha hành hạ vợ con) hoặc được nuông chiều quá mức...
Các dấu hiệu rối loạn nhân cách
Ở bệnh nhân rối loạn nhân cách, trí tuệ vẫn bình thường, thậm chí còn phát triển tốt. Tuy nhiên, họ không thể điều chỉnh được các rối loạn tính nết (cảm xúc, ý chí, hành vi, tác phong) của mình.
- Về nhận thức: Người bệnh nghi ngờ rằng có nhiều người thù ghét mình, lợi dụng, lừa gạt và tìm cách làm hại mình. Họ nghi ngờ lòng chung thủy của vợ chồng, bè bạn mà không có cơ sở, dẫn đến những hành vi, thái độ không thích hợp. Họ có những niềm tin kỳ lạ, mê tín dị đoan thái quá...
Người bệnh buộc mình phải là trung tâm của sự chú ý, từ đó có những hành vi, thái độ kỳ dị để lôi kéo sự quan tâm của mọi người. Họ thiếu ăn năn với những lỗi lầm của mình và thường xuyên tái phạm, thiếu trách nhiệm với gia đình và cộng đồng, sống ích kỷ, mê mải với bản thân. Từ đó, họ có những hành vi, thái độ không thích hợp để phục vụ cho cái "tôi" của mình.
- Về hành vi: Người bệnh dễ bị kích thích, hay gây hấn, dối trá, lọc lừa, hỗn hào với cha mẹ, anh em, người lớn tuổi. Một số lại miễn cưỡng, tránh né trong hoạt động nghề nghiệp, giao tiếp, chỉ dám làm việc khi có người bảo trợ, chịu trách nhiệm thay cho mình.
Cách điều trị
Liệu pháp tâm lý hiện là biện pháp chủ yếu để điều trị các rối loạn nhân cách. Tùy vào từng loại rối loạn, các bác sĩ sẽ áp dụng các liệu pháp như tâm lý cá nhân, tâm lý nhóm, tâm lý hành vi, phân tâm học...
Các loại thuốc chỉ có vai trò phụ và chỉ được dùng khi người bệnh bị các đợt kích động, trầm cảm, lo âu. Việc điều trị bằng thuốc phải được sự hướng dẫn của các bác sĩ chuyên khoa tâm thần.
BS Huỳnh Xuân Thiện, SGGP