Sân Camp Nou có duyên với những cầu thủ mang áo số 10 thuận chân trái. Hai trong số những cầu thủ hay nhất lịch sử - Diego Maradona và Lionel Messi - đều từng khoác áo Barca. Messi thậm chí được xem là cầu thủ vĩ đại bậc nhất lịch sử CLB, và từng ghi tới 48 hattrick cho đội bóng xứ Catalonia. Nhưng trong số ấy - dù rất nhiều siêu phẩm - cũng khó có hattrick nào hoàn hảo như ba bàn thắng mà một số 10 thuận chân trái khác từng ghi cho Barca trong một trận đấu.
Rivaldo, với cú hattrick lịch sử trong đó có bàn cuối từ pha xe đạp chổng ngược hoàn hảo, giúp Barca thoát khỏi một mùa giải thảm hại.
Barca của năm 2001 không phải là đối thủ khiến cả thế giới bóng đá e ngại, như 10 năm sau đó trong kỷ nguyên đội quân của Pep Guardiola cuốn phăng mọi đối thủ với lối chơi tiki-taka và sự xuất sắc của những cầu thủ trưởng thành từ lò La Masia như Messi, Xavi Hernandez hay Andres Iniesta. Nếu căn theo hệ quy chiếu của Barca ở thập niên 2010 - khi không lọt vào bán kết Champions League đồng nghĩa với thất bại, mùa giải 2000-2001 với chính Guardiola đeo băng đội trưởng xứng đáng là đại thảm hoạ.
Sự hỗn loạn tới ngay từ kỳ chuyển nhượng mùa hè, khi ngôi sao số một và là đội trưởng của họ - Luis Figo - đào tẩu ngoạn mục sang đại kình địch Real Madrid. Những bản hợp đồng mới Marc Overmars và Emmanuel Petit là không đủ để các culé nguôi giận. HLV Louis van Gaal, vốn gắn bó với đội từ năm 1997, cũng chia tay từ tháng 5/2000 sau khi thất bại trong cuộc đua vô địch La Liga 1999-2000 với Deportivo. Người thế chỗ ông là Lorenzo Serra Ferrer.
Đúng như dự đoán, mùa giải của Barca sa vào giông bão ngay từ... trước kỳ nghỉ Giáng sinh. Tại Champions League, họ sớm bị loại khi chỉ xếp thứ ba sau AC Milan và Leeds United tại vòng bảng, phải xuống chơi tại Cup UEFA. Tại đấu trường hạng hai này, Barca tiến vào bán kết và thất bại dưới tay Liverpool - đội sẽ vô địch sau đó.
Không chỉ thua liểng xiểng ở các Cup châu Âu, mùa giải trong nước của Barcelona cũng gây thất vọng. Hy vọng giành một danh hiệu an ủi, tại Cup Nhà Vua, bị thổi bay sau thất bại qua hai lượt trận dưới tay Celta Vigo tại bán kết. La Liga thì chứng kiến Barca sớm buông cờ trắng khi đứng ngoài top 3 trong phần lớn mùa giải. Họ cay đắng nhìn Figo vô địch giải này cùng đội bóng mới Real, trong khi bản thân đứng trước khả năng không được dự Champions League mùa kế tiếp. Ngay cả khi đã sa thải Ferrer và đưa Carles Rexach lên thay vào tháng 4/2001, tình hình vẫn không sáng sủa hơn.
Barca của Guardiola và Rivaldo trong mùa 2000-2001 bết bát tới mức bị những đội nhỏ như Celta Vigo bắt nạt.
Trước vòng 38, ba vị trí dẫn đầu Liga đã được ấn định với vị trí lần lượt thuộc về Real (77 điểm), Deportivo (70 điểm) và Mallorca (68 điểm). Valencia đứng thứ top 4, vị trí sẽ giành vé dự vòng sơ loại Champions League, với 63 điểm, hơn đội đứng thứ năm Barcelona đúng ba điểm. Ngày 17/6/2001, hai đội chạm trán trên sân Camp Nou tại vòng đấu cuối cùng để quyết chiến cho chiếc vé dự Champions League.
Tâm thế của hai đội bước vào trận đấu có phần khác nhau. Khi đó, Valencia vừa thất bại trong trận chung kết Champions League thứ hai liên tiếp, nhưng họ vẫn là một đội bóng đáng gờm giai đoạn đầu thập niên 2000. Thầy trò Hector Cuper chỉ thua Bayern trong loạt luân lưu sau khi đã hoà 1-1 trong 120 phút thi đấu chính thức. Đội bóng của các hảo thủ như Santiago Canizares, Roberto Ayala, Ruben Baraja, Gaizka Mendieta, Pablo Aimar hay Vicente... chỉ cần một kết quả hòa với Barca, để đảm bảo một vị trí trong top 4.
Trong khi đó, Barca vào sân với chỉ một con đường duy nhất: chiến thắng. Nếu thua hay hoà, họ đều sẽ xếp dưới Valencia và thiệt hàng chục triệu euro tiền thưởng và tiền bản quyền giải đấu số một Champions League. Ba điểm là cơ hội duy nhất để Barca lách khe cửa hẹp, bởi nếu cùng có 63 điểm, Barca sẽ xếp trên nhờ kết quả đối đầu vượt trội đối thủ. Ở lượt đi, họ thắng 1-0 trên sân Valencia.
Đúng như dự đoán, trận đấu diễn ra kịch tính cho tới tận những giây cuối cùng. Valencia hai lần đưa được bóng vào lưới Barca nhờ công Baraja, nhưng vẫn phải thua một cách tâm phục khẩu phục. Đơn giản bởi ở phía đối diện, siêu sao Rivaldo đã chơi một trận hay bậc nhất sự nghiệp.
Valencia của Mendieta (áo trắng) là đội bóng khó chịu bậc nhất châu Âu trong những năm giao thời cuối thập niên 1990 đầu 2000.
Rivaldo tại Barca là một trường hợp đặc biệt. Tới Camp Nou từ Deportivo hè năm 1997 như một sự thay thế Ronaldo - đồng hương chuyển sang Inter Milan, Rivaldo không mất nhiều thời gian để chứng minh khả năng. Ngay từ mùa đầu tiên, anh đã góp công lớn Barca giành cú đúp quốc nội với 28 bàn qua 51 trận. Năm 1999, Rivaldo tiếp tục giúp Barca vô địch La Liga, trong khi bản thân nhận hai danh hiệu cá nhân cao quý - Quả Bóng Vàng và Cầu thủ hay nhất thế giới của FIFA.
Nhưng xích mích bắt đầu xảy ra giữa Rivaldo với HLV trưởng Van Gaal. Sau khi giành Quả Bóng Vàng, Rivaldo bất ngờ bị ông thầy người Hà Lan gạt khỏi danh sách thi đấu trong trận gặp Rayo Vallecano. Lý do, theo Van Gaal, là Rivaldo muốn chơi ở trung tâm thay vì cánh trái như ông muốn. Van Gaal nói: "Hôm qua, Rivaldo nói với tôi rằng cậu ấy không còn muốn đá cánh trái. Vì lẽ đó, tôi quyết định để cậu ta ở nhà. Đây là một bất ngờ đáng xấu hổ, bởi Barca luôn đề cao đội bóng hơn cá nhân, dù người đó là ai".
Diễn biến chính trận đấu.
Sau khi bị sa thải tháng 5/2000, Van Gaal tiếp tục đả kích Rivaldo: "Sau khi giành giải Cầu thủ hay nhất năm 1999, cậu ta không còn cư xử theo cách một cầu thủ bóng đá nên làm. Rivaldo không còn dành tâm huyết cho đội bóng, chỉ muốn đá ít đi và kiếm nhiều tiền hơn. Cậu ta có những ảo tưởng về quyền lực tại Barca và đề nghị được đi nghỉ khi những trận đấu quan trọng tại Champions League sắp diễn ra. Thế rồi cậu ta vẫn trốn về Brazil".
Van Gaal giận Rivaldo tới mức khẳng định sẵn sàng bán cho Real Madrid và từng định đưa ngôi sao này lên sàn chuyển nhượng, trước khi bị Chủ tịch Jose Luis Nunez ngăn cản. Có lẽ vì những thông tin này mà trên sân cỏ, Rivaldo không được các culé yêu mến như cách một Quả Bóng Vàng nên được trân trọng.
Rivaldo suýt bị Van Gaal tống khỏi Barca nếu ông không bị sa thải vào cuối mùa 1999-2000.
Tờ The Guardian ghi nhận việc các CĐV Barca từng la ó "Cút về Brazil đi, quân đánh thuê!" sau một pha xử lý hỏng của Rivaldo trong trận gặp Celta Vigo tại La Liga. Sau trận đấu, Rivaldo bực dọc: "Tôi không cảm thấy được tôn trọng tại đây". Trước đó, anh từng ca thán: "Tôi không phải một cỗ máy. Tôi không hiểu tại sao mọi người lại đòi hỏi nhiều từ tôi hơn những cầu thủ khác. Rất nhiều lần tôi ra sân trong tình trạng chấn thương, nhưng mọi người vẫn không trân trọng những gì tôi làm cho Barca. Tôi không còn biết mình phải làm gì nữa".
Không chỉ không được lòng ban lãnh đạo và các CĐV, Rivaldo còn không giao du với các nhà báo thể thao Tây Ban Nha, đặc biệt là các tờ nhật báo thể thao Catalonia. Một cây viết nổi tiếng tại Barcelona thậm chí còn cho rằng Rivaldo ... mắc chứng tự kỷ: "Trong thời buổi hiện đại, một siêu sao bóng đá không thể chỉ nói bằng chân như trong quá khứ. Anh ta còn cần biết cách đánh bóng tên tuổi nữa. Rivaldo hoàn toàn không biết làm điều này".
Khi Rivaldo rời Barca sang AC Milan theo diện chuyển nhượng tự do hè 2002, không nhiều culé bày tỏ sự tiếc nuối dù anh là nhà ĐKVĐ World Cup. Tình cảm của các culé dành cho Rivaldo hoàn toàn khác so với cách họ dành cho một thiên tài số 10 thuận chân trái khác là Messi sau này. Nhưng trong ngày 17/6 khó quên ấy, Rivaldo đã khiến hàng vạn CĐV Barca phát cuồng vì hạnh phúc.
Đó là một màn độc diễn được ký giả John Carlin của The Guardian mô tả: "Hãy quên đi hiệu suất trung bình 20 bàn mỗi mùa tại La Liga, hay việc Rivaldo là chân sút số một của Barca trước Real trong năm năm trở lại. Chỉ riêng màn trình diễn của anh ấy trước Valencia đã đủ để thuyết phục thành phố dựng tượng vinh danh Rivaldo trên quảng trường Plaza de Catalunya!".
Ngay từ phút thứ 4, Rivaldo đã khiến cầu trường Camp Nou rung chuyển với bàn mở tỷ số. Từ cự ly khoảng 30 mét, anh tung cú sút phạt sở trường chân trái, đưa bóng qua hàng rào vào góc xa khung thành. Dù đã vươn mình hết cỡ, thủ môn Canizares vẫn bất lực để bóng đi vào lưới. Các cầu thủ Barca lao tới chia vui cùng Rivaldo, trong khi ngôi sao người Brazil giữ gương mặt bình thản như thể biết trước những khó khăn trước mắt.
Phút thứ 25, Baraja đưa trận đấu trở về vạch xuất phát với cú đánh đầu trái phá trong một pha phạt góc, mở đầu cho cuộc chạy đua cá nhân giữa anh với Rivaldo. Ngay trước khi hiệp một kết thúc, Rivaldo nâng tỷ số lên 2-1 ở cự ly gần bàn đầu tiên. Anh nhận bóng ngoài vòng cấm địa, làm động tác giả đánh lừa Kily Gonzalez rồi sút căng bằng chân trái. Quỹ đạo bóng đi liệng khó chịu, khiến Canizares một lần nữa bị đánh bại, dù đã chạm tay vào bóng.
Nhuệ khí của Barca sớm bị dội một gáo nước lạnh ngay sau giờ giải lao. Phút thứ 47, Baraja ghi bàn bằng đầu thứ hai trong trận, từ đường tạt của Fabio Aurelio. Nếu tỷ số này được giữ nguyên tới cuối trận đấu, đội quân của HLV Hector Cuper sẽ đoạt vé dự vòng sơ loại Champions League. Valencia nắm giữ chiếc vé trị giá hàng triệu euro này tới tận phút 87, trước khi Rivaldo ấn định tỷ số bằng một siêu phẩm.
Tại World Cup 1998, Frank de Boer từng tung một đường chuyền bổng từ sân nhà để Dennis Bergkamp tiếp bóng gọn gàng trong vòng cấm, ngoặt bóng qua Roberto Ayala trước khi sút tung nóc lưới Argentina. Ba năm sau, trung vệ Ayala một lần nữa trở thành chứng nhân lịch sử cho một siêu phẩm khác tới từ đường chuyền của De Boer.
Bản thân Rivaldo cũng không dám chắc có thể ghi bàn trong tình huống ngay người dứt điểm kiểu xe đạp chổng ngược.
Từ gần vòng tròn giữa sân, Frank de Boer bấm bóng hướng tới vòng cấm Valencia trong một nỗ lực tấn công tuyệt vọng của Barca, với 10 cầu thủ xuất hiện trên phần sân đối phương. Rivaldo tiếp bóng bằng ngực ngay trên rìa vòng cấm địa, để trái bóng bay trên không trung trước khi tung người móc bóng, làm nên bàn thắng xe đạp chổng ngược đẹp nhất sự nghiệp. Đó là bàn thứ ba được thực hiện bằng cái chân trái ma thuật của Rivaldo, và không cho Canizares tội nghiệp một cơ hội cản phá.
Hai bàn thắng đầu tiên của Rivaldo đều là những cú sút xa mẫu mực, nhưng bàn thắng cuối xứng đáng là một trong những bàn thắng đáng nhớ nhất lịch sử. Sự hoàn hảo của cú vô-lê này tới từ kỹ thuật, tính chính xác cho tới ý nghĩa của nó. Như một kịch bản phim Hollywood, Barca trở về từ đáy vực và mùa giải thảm hoạ phần nào được cứu vớt.
Trên đài Sky Sport, bình luận viên hét tới lạc giọng: "Rivaldooooo. Thật kỳ diệu, thật tuyệt vời. Bạn không vẽ ra một cái kết hoàn hảo đến vậy cho mùa giải này. Cầu thủ người Brazil hoàn tất cú hattrick chỉ một phút trước khi hết giờ với một chuỗi bàn thắng đẹp nhất mà bạn có thể thấy. Một bàn thắng triệu lần mới có một và sẽ mang về rất, rất nhiều triệu euro ở mùa giải tới".
Cả sân vận động Camp Nou như muốn nổ tung vì khoảnh khắc thiên tài của Rivaldo. Từ chủ tịch Joan Gaspart trên khán đài VIP cho tới HLV Rexach trên sân đều vỡ oà vì sung sướng. Ngay cả Rivaldo cũng không còn có thể giữ được vẻ mặt bình tĩnh như khi ghi bàn đầu tiên. Sau khi quay đầu và thấy bóng nằm gọn trong lưới, anh cởi phăng áo và lao tới chia vui cùng các cầu thủ và ban huấn luyện ngoài đường biên.
Sân Nou Camp cùng Rivaldo và đồng đội như vỡ tung trong phấn khích với siêu phẩm xe đạp chổng ngược của siêu sao Brazil.
Sự nghiệp cầu thủ của Rivaldo kéo dài tới tận năm 2015, với những chuyến phiêu lưu tại Italy, Hy Lạp, Brazil và thậm chí cả Angola. Anh cũng từng giành vô số vinh quang trong sự nghiệp, từ World Cup, Champions League, Copa America, La Liga cho tới Quả Bóng Vàng cá nhân. Nhưng hattrick tuyệt luân vào lưới Valencia vẫn được Rivaldo đặt riêng một vị trí, như một ký ức không thể nào quên.
Năm 2019, anh nói với tờ The Independent: "Đó là một tối mà tôi sẽ không bao giờ quên. Dù đã 18 năm trôi qua, tôi vẫn nhớ rõ mồn một mọi thứ như mới xảy ra ngày hôm qua bởi tuần nào cũng có người nhắc tới và hỏi tôi về trận đấu đó. Tôi đã chơi những trận đấu tuyệt vời và ghi những bàn thắng quan trọng khác, bao gồm cả World Cup. Nhưng trận gặp Valencia là một trận đấu đặc biệt, không chỉ vì bàn thắng móc ngược của tôi mà còn vì tiếng vang của nó trên toàn thế giới".
Anh nói thêm về bàn ấn định tỷ số: "Vào khoảnh khắc mà bóng rời chân De Boer, tôi ý thức được mình đang ở vị trí tốt để ghi bàn và cần phải ra chân thật mạnh. Ngay khi tiếp bóng, tôi đã biết rằng cú sút này sẽ rất đẹp và trúng đích. Tôi không chắc liệu bóng có vào lưới hay không, nhưng tôi biết rằng đó sẽ là một cú sút tốt và khiến Canizares gặp khó khăn. Tôi đã phải rất tập trung trong việc kiểm soát bóng để tung cú đá móc ngược. Bạn có thể lên kế hoạch cho một pha xử lý nhưng việc biến nó thành hiện thực không phải lúc nào cũng dễ dàng. Do vậy, tạ ơn Chúa vì khoảnh khắc ấy đã diễn ra một cách hoàn hảo".
"Tôi chưa bao giờ tưởng tượng được mình sẽ kết nối với trái bóng tốt đến thế và có thể ghi được một bàn thắng đẹp đến vậy. Tôi từng ghi những bàn thắng dạng xe đạp chổng ngược khác trong sự nghiệp vào lưới Valladolid và Man Utd, nhưng không thể sánh với bàn thắng này. Nó là hoàn hảo, nhất là khi diễn ra ở cuối một trận đấu cực kỳ quan trọng với Barca. Trong bóng đá, bạn phải sẵn sàng thử mạo hiểm. Đôi khi mọi thứ có thể diễn ra không như ý, nhưng đó là thứ làm nên khác biệt giữa những cầu thủ", Rivaldo nói thêm.
Với Rivaldo, cú hattrick vào lưới Valencia năm 2001 xứng đáng có một vị trí trang trọng như bất kỳ danh hiệu lớn nào ông từng có được.
Trong các cuộc bình chọn của Guardian năm 2007 và FourFourTwo năm 2019, hattrick của Rivaldo đều xếp đầu trong danh sách những cú hattrick hay nhất mọi thời đại. Từ năm 2001 tới nay, đã có nhiều hattrick tuyệt đẹp như Zlatan Ibrahimovic vào lưới tuyển Anh, hay Luis Suarez hành hạ Norwich. Các hậu bối Messi và Ronaldo có thể ghi nhiều hattrick hơn.
Nhưng Rivaldo vẫn đứng vững trong ngôi đền bóng đá như cú hattrick đẹp nhất lịch sử. Sau trận đấu, cây viết Rob Smyth của Guardian ngợi ca: "Chất lượng của những bàn thắng là tuyệt đỉnh, nhưng bối cảnh khiến màn trình diễn của Rivaldo trở thành huyền thoại. Chỉ sau 18 tháng 17 ngày, cuộc bình chọn cú hattrick vĩ đại nhất thế kỷ 21 đã chốt sổ".
19 năm đã qua, những câu chữ ấy vẫn còn nguyên giá trị.
Thịnh Joey