Tổng thống Mỹ Joe Biden từng hứa giúp Ukraine tiếp nhận các hệ thống phòng không có tầm bắn xa hơn tên lửa vác vai Stinger đang được nước này sử dụng, nhưng giới chuyên gia cho rằng tìm kiếm những loại tên lửa phòng không phù hợp với yêu cầu của Kiev hiện nay là điều "nói dễ hơn làm".
Hệ thống hợp lý nhất với Ukraine hiện nay là tên lửa phòng không tầm xa Patriot của Mỹ, vốn thể hiện năng lực tác chiến trong những năm gần đây trên chiến trường Trung Đông. Mỗi khẩu đội được trang bị radar cảnh giới có khả năng phát hiện máy bay trong bán kính 100 km, cùng đài chỉ huy với kíp vận hành ba người và hàng loạt tên lửa đánh chặn.
Xe chở đạn kiêm bệ phóng S-300 Ukraine bị phá hủy ở Kherson hôm 24/2. Video:TRT World.
Tuy nhiên, quân đội Ukraine chưa được huấn luyện vận hành những loại vũ khí hiện đại như Patriot, quá trình vốn mất nhiều thời gian và chi phí. Trong khi đó, họ đã biên chế và nắm rõ cách sử dụng hệ thống phòng không S-300 với tính năng tương đồng Patriot, đủ khả năng bảo vệ bầu trời các thành phố chủ chốt như Kiev và Kharkov.
Một số quốc gia Đông Âu là thành viên NATO như Slovakia và Bulgaria vẫn sở hữu hệ thống S-300 sản xuất từ thời Liên Xô và từng tỏ ý sẵn sàng chuyển các tổ hợp này cho Ukraine. Dù vậy, họ yêu cầu NATO phải cung cấp giải pháp thay thế phù hợp, nói cách khác là bù đắp bằng tên lửa Patriot, để bảo vệ vùng trời của mình.
Hà Lan hôm 18/3 thông báo sẽ triển khai một khẩu đội Patriot đến căn cứ Sliac ở miền trung Slovakia, trong khi Đức xác nhận sẽ điều hai khẩu đội Patriot đến nước này nhằm củng cố năng lực phòng thủ sườn đông NATO. Chính phủ Slovakia trước đó cho rằng điều này là chưa đủ, do họ không có quyền sử dụng các hệ thống Patriot và chưa rõ chúng sẽ được triển khai trong bao lâu.
Những hệ thống Patriot cũng chưa thể lập tức xuất hiện tại Slovakia. Hà Lan ước tính chỉ có thể điều động lá chắn tên lửa đến quốc gia Đông Âu sau ngày 15/4.
Nhiều nước sẵn sàng cung cấp đạn tên lửa S-300 dư thừa cho Ukraine, nhưng Kiev cần nhiều hệ thống hoàn chỉnh với đầy đủ radar và đài chỉ huy. "Một tổ hợp S-300 vẫn tốt hơn là không có gì, nhưng như vậy là không đủ", Brent Eastwood, biên tập viên quốc phòng thuộc tạp chí chính sách đối ngoại 1945 ở Mỹ, nhận xét.
Không có số liệu chính xác về số tên lửa S-300 mà Ukraine đang sở hữu. Nước này biên chế các tổ hợp S-300PT, S-300PS sản xuất từ thời Liên Xô cho lực lượng phòng không, cùng phiên bản S-300V cho lục quân với khả năng chống tên lửa đạn đạo.
Xe phóng đạn của hệ thống S-300PS Ukraine hồi năm 2018. Ảnh: Wikipedia.
Giới chuyên gia ước tính Ukraine chỉ có khoảng 6 hệ thống S-300 với 36 xe chở đạn kiêm bệ phóng ở trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu trong giai đoạn 2004-2014. Căng thẳng leo thang với Nga khiến Ukraine vội vã sửa chữa và đưa vào sử dụng nhiều tổ hợp S-300, với ít nhất 4 khẩu đội được đại tu trong giai đoạn 2014-2015.
Ít nhất 34 xe chở đạn kiêm bệ phóng bị bỏ lại Crimea khi lực lượng Nga tiến vào kiểm soát bán đảo này đầu năm 2014. Quân đội Nga cũng tuyên bố phá hủy nhiều bệ phóng tên lửa S-300 của Ukraine kể từ khi xung đột bùng phát hôm 24/2.
"Đất nước Ukraine rất rộng lớn và bảo vệ không phận cần nhiều nguồn lực. Nếu tôi là nhà hoạch định chiến lược, tôi muốn mỗi góc thủ đô Kiev được bảo vệ bởi tối thiểu 4 đơn vị S-300", Eastwood nói.
Hy Lạp, một nước thành viên NATO, cũng sở hữu một trung đoàn S-300PMU-1 với 32 bệ phóng và khoảng 175 quả đạn, nhưng họ cũng cần phương án thay thế nếu chuyển giao chúng cho Ukraine.
Xe phóng đạn S-300 Ukraine bỏ lại Crimea khi lực lượng Nga kiểm soát bán đảo hồi năm 2014. Ảnh: AFP.
Ngay cả khi Washington sẵn sàng cung cấp các hệ thống Patriot trong biên chế, vốn có số lượng hạn chế, chúng sẽ phải mất nhiều tuần mới có thể được triển khai cho những nước đồng minh NATO ở châu Âu. Mỹ dường như đang tìm cách thuyết phục các đồng minh ở châu Á và Trung Đông chuyển giao tên lửa Patriot cho NATO, nhưng không có nhiều triển vọng.
Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov hôm 18/3 cũng phát cảnh báo tới những quốc gia định cung cấp tên lửa S-300 cho Ukraine.
"Tôi muốn nhắc nhở những quốc gia đang nghĩ tới ý tưởng này rằng các thỏa thuận liên chính phủ và hợp đồng đi kèm điều khoản chứng nhận bên sử dụng, trong đó không cho phép họ chuyển giao vũ khí cho nước thứ ba. Mọi chuyến hàng tiến vào lãnh thổ Ukraine sẽ bị coi là mục tiêu chính đáng nếu được xác định là vận chuyển vũ khí. Đây là điều hoàn toàn dễ hiểu", ông nói.
Vũ Anh (Theo AFP)