Quýt được trồng nhiều tại các sườn đồi, thung lũng núi đá tại hầu hết các xã trong huyện Bắc Sơn. Toàn huyện có khoảng hơn 300 ha quýt, sản lượng đạt từ 1000 - 2000 tấn/năm. Các thung lũng trồng quýt được gọi là “lân”, để tới được lân quýt phải vượt qua đèo, dốc núi đá.
Quýt chín vào khoảng cuối tháng 11 dương lịch đến tháng 1 năm sau là thời điểm cận Tết. Mỗi cây quýt trưởng thành cao khoảng 5 mét, trồng cây khoảng 5-6 năm mới bói quả.
Sau khi thu hoạch người dân tiến hành bón phân hữu cơ đã hoai mục, không cuốc xới gốc quýt vì rễ cây này ăn lên mặt đất dễ bị đứt, chỉ phát cỏ quanh vườn. Anh Hoàng Văn Sơn (Vũ Lễ, Bắc Sơn) là chủ một lân quýt cho hay nhà anh có 400 gốc quýt khoảng 15 tuổi, mỗi vụ cho thu hoạch gần 30 tấn quả, “cành quýt nhỏ, giòn nên mỗi lần hái quả chúng tôi phải bắc thang và dùng sào để lấy những quả ở xa, phải thật sự cẩn thận để quả không rơi, vỡ”.
Quýt khi chín có màu vàng, vỏ mỏng, vị ngọt, thơm, ít sơ, ít hạt, trọng lượng trung bình từ 100 đến 150 gam. Đến vụ quýt, các chủ vườn thường thuê nhân công hái và gánh quýt với chi phí 2.500 đồng/kg.
Lân quýt nằm sâu trong núi, để vận chuyển lên xuống người dân mắc ròng rọc cho quýt “đu” xuống.
Thương lái đến tận vườn quýt để mua hoặc người dân vận chuyển quýt ra địa điểm tập kết. Giá quýt Bắc Sơn cận Tết thu mua tại vườn là 30.000 đồng/kg, bán ngoài chợ là 35.000-40.000 đồng/kg.
Thương lái thu mua quýt vận chuyển về Hà Nội, TP Lạng Sơn, Thái Nguyên. Chị Thúy (Vũ Sơn) cho biết, dịp Tết khách gọi điện chuyển hàng liên tục. “Tôi đóng thùng quýt gửi xe khách cho những người gọi điện. Số quýt còn lại bán cho thương lái. Vào dịp Tết, quýt rất đắt hàng, thương lái cũng phải đặt hàng trước”, chị Thúy cho biết.
Theo ông Vũ Văn Hoạch, phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bắc Sơn, quýt là cây trồng đặc sản có giá trị kinh tế cao, mỗi vụ quýt các gia đình thu về hàng chục, hàng trăm triệu đồng góp phần xóa đói giảm nghèo cho người dân.
Hồng Vân