Xác định bán đảo Thủ Thiêm (huyện Thủ Đức), đối diện bên kia sông của trung tâm Sài Gòn, sẽ trở thành khu đô thị mới hiện đại, ngày 27/5/1996 UBND TP HCM gửi tờ trình đề nghị Thủ tướng phê duyệt quy hoạch xây dựng 1/5.000.
Theo đó, khu đô thị mới Thủ Thiêm có 7 phân khu chức năng: Khu trung tâm giao dịch, thương mại, dịch vụ, tài chính, dịch vụ gồm các cao ốc từ 30-100 tầng, bố trí theo hai trục đại lộ trung tâm Đông Tây; Khu trung tâm hội chợ triển lãm quốc tế ở phía Nam; Khu nhà ở cao cấp nhiều chủng loại ở phía Bắc; Khu trung tâm văn hoá, du lịch, giải trí ở phía Nam và dọc bờ sông Sài Gòn.
Khu công viên kết hợp trung tâm đi bộ, công viên trung tâm ở phía Đông Nam và theo các trục đại lộ Đông Tây, Bắc Nam; Khu trung tâm hành chính quảng trường khu đô thị mới bố trí đối diện với trung tâm quận 1, quảng trường Mê Linh trên bờ sông Sài Gòn; cuối cùng là Khu chuyển dân tái định cư bố trí ở phía Đông, giáp ranh phạm vi lập quy hoạch.
Bản đồ được cho là quy hoạch 1/5.000 Khu đô thị mới Thủ Thiêm được Thủ tướng phê duyệt năm 1996.
Sau khi Văn phòng Chính phủ rà soát các mặt chuyên môn, thủ tục và lấy ý kiến Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên - Môi trường, ngày 4/6/1996 nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã ký Quyết định 367 phê duyệt quy hoạch xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm.
Quyết định gồm các nội dung: Khu đô thị mới Thủ Thiêm có diện tích 930 ha, trong đó khu đô thị mới rộng 770 ha, khu tái định cư 160 ha; dân số khoảng 200.000 người; khu tái định cư 45.000 người.
Thủ tướng giao Chủ tịch UBND TP HCM, Bộ trưởng Xây dựng triển khai thực hiện quy hoạch Khu đô thị mới Thủ Thiêm, trong đó có việc: lập các dự án đầu tư theo thứ tự ưu tiên và trình duyệt theo quy định; hướng dẫn việc thực hiện đúng theo quy hoạch được duyệt.
Căn cứ theo đồ án quy hoạch tổng mặt bằng 1/5.000 Khu đô thị mới Thủ Thiêm đã được Thủ tướng phê duyệt, ngày 16/9/1998 Kiến trúc sư trưởng TP HCM Lê Văn Nam ký quyết định 13585 phê duyệt quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/2.000 kèm theo bản đồ quy hoạch tổng mặt bằng sử dụng đất 1/2.000.
Ngày 22/2/2002, theo đề nghị của UBND thành phố, Thủ tướng có công văn cho phép thu hồi 930 ha thuộc các phường An Khánh, Bình An, Bình Khánh, An Lợi Đông và Thủ Thiêm (lúc này đã đổi thành quận 2) để chuẩn bị cho việc xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm.
TP HCM điều chỉnh quy hoạch Khu đô thị Thủ Thiêm
Tuy nhiên, ngày 27/12/2005, Phó chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Văn Đua ký Quyết định 6565 phê duyệt quy hoạch tỷ lệ 1/5.000 với các nội dung chính: Khu đô thị Thủ Thiêm có diện tích quy mô khu trung tâm là 737 ha, trong đó khu đô thị phát triển mới là 657 ha, khu đô thị chỉnh trang là 80 ha. Tổng số dân định cư là 130.000 người...
Từ quyết định này, trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm được chia làm 5 khu vực chính, gồm: Khu lõi trung tâm hành chính, Khu đa chức năng Đại lộ Đông Tây, Khu dân cư phía Bắc, Khu dân cư phía Đông và Khu lâm viên sinh thái phía Nam.
Trong Điều 2 của quyết định này có nội dung Quyết định này thay thế Quyết định 367 ngày 4/6/1996 của Thủ tướng.
Cùng ngày, UBND TP HCM cũng ban hành Quyết định 6566 duyệt quy hoạch chi tiết Khu trung tâm Đô thị mới Thủ Thiêm tỷ lệ 1/.2000 (do Công ty Sasaki Associates kết hợp với Viện Quy hoạch xây dựng thành phố lập). Tại Điều 2 của quyết định này nêu rõ Quyết định này thay thế cho Quyết định 13585 ngày 16/9/1998 của Kiến trúc sư trưởng thành phố.
Hai năm sau, ngày 2/11/2007, UBND TP HCM lại có Quyết định 5945 điều chỉnh hủy bỏ đoạn Quyết định này thay thế quyết định 367 ngày 4/6/1996 của Thủ tướng Chính phủ tại Điều 2 Quyết định 6565.
UBND TP HCM 5 ngày sau tiếp tục ban hành Quyết định 5016 điều chỉnh hủy bỏ đoạn Căn cứ Quyết định số 367 ngày 4/6/1996 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt quy hoạch chung khu đô thị Thủ Thiêm và Quyết định số 6565 ngày 27/12/2005 của UBND TP HCM về việc phê duyệt quy hoạch chung khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm trong Quyết định 6566.
Bán đảo Thủ Thiêm nhìn từ hướng quận 1. Ảnh: Quỳnh Trần.
Quy hoạch mới của Thủ Thiêm khiến người dân khiếu nại kéo dài
Trung tâm Khu đô thị Thủ Thiêm theo quy hoạch mới (Quyết định 6566 năm 2005) được chia thành 5 phần: khu lõi trung tâm chính, khu đa chức năng đại lộ Đại lộ Đông Tây, khu dân cư phía Bắc, khu dân cư phía Đông và khu lâm viên sinh thái phía Nam. Diện tích khu vực quy hoạch là 657 ha.
Và gần như từ năm 2005 trở về sau, các văn bản liên quan đến quy hoạch Khu đô thị Thủ Thiêm không còn căn cứ trên Quyết định 367 của Thủ tướng mà căn cứ trên quy hoạch 1/5.000 do UBND TP HCM phê duyệt năm 2005.
Đến năm 2012, quy hoạch 1/2.000 điều chỉnh Khu đô thị mới Thủ Thiêm (do một công ty Nhật Bản tư vấn) đã phân chia Thủ Thiêm trở lại thành 8 khu chức năng nhưng vẫn căn cứ trên quy hoạch năm 2005 của UBND TP HCM.
Tính đến nay, Khu đô thị Thủ Thiêm đã giải phóng mặt bằng hơn 99%. Tuy nhiên, vẫn còn hơn 100 hộ dân khiếu nại vì cho rằng đất của họ nằm ngoài ranh quy hoạch theo quyết định của thủ tướng năm 1996 nhưng vẫn bị giải tỏa.
Tại các buổi đối thoại, người dân đòi UBND TP HCM phải đưa ra bản đồ quy hoạch 1/5.000 được Thủ tướng phê duyệt kèm theo Quyết định 367 năm 1996 để đối chiếu ranh ban đầu của dự án. Tuy nhiên, TP HCM không tìm được tấm bản đồ nên việc khiếu kiện kéo dài suốt hàng chục năm qua.
Theo người dân, bản đồ này thể hiện phần nhà đất của họ không thuộc dự án, nhà nước muốn thu hồi phải lập một dự án mới với phương án bồi thường giải phóng mặt bằng khác chứ không phải chung phương án với Thủ Thiêm.
Lùm xùm quanh tấm bản đồ thất lạc. Video: Hoàng Khánh.
Hữu Nguyên