 |
|
Gừng hay được dân gian dùng để giải cảm. |
Trương Trọng Cảnh - tác giả bộ sách nổi tiếng Thương hàn luận - cho rằng, vào mùa đông, hàn khí lưu hành, nếu cơ thể suy yếu thì chính khí không thể chống được hàn tà, khiến khí lạnh xâm nhập kinh lạc và tạng phủ, gây cảm lạnh. Chính khí (tức khí dương) là năng lực tự vệ của cơ thể chống lại mọi sự tấn công từ bên ngoài. Khí dương này ở trên bề mặt da vào ban ngày và lui vào trong tạng phủ vào ban đêm. Do đó, người ta dễ nhiễm lạnh nếu nằm ngủ suốt đêm trước quạt máy, nơi có gió lùa hoặc trong môi trường quá lạnh. Thời gian dễ bị cảm lạnh nhất là từ 11 giờ khuya đến khoảng 3 giờ sáng.
Khí dương trong cơ thể do 2 kinh mạch thống lĩnh: Túc thái dương bàng quang và Thủ thái dương tiểu trường. Hai kinh này chi phối toàn bộ phần sau cơ thể, được xem như hàng rào bảo vệ ngoài cùng. Khi khí lạnh phá vỡ được hàng rào này và xâm nhập vào cơ thể, bệnh nhân sẽ thấy ớn lạnh dọc xương sống, đau nhức cổ gáy, nhức đầu vùng đỉnh và sau gáy, đau ngang thắt lưng, lạnh 2 bàn chân.
Khí lạnh chỉ xâm nhập cơ thể và gây bệnh được khi khí dương suy yếu hoặc "chìm" vào trong. Các yếu tố làm giảm sức chống đỡ của cơ thể là:
- Lao lực hoặc lao tâm: Làm việc quá sức mà không để ý đến sức khỏe hoặc không có điều kiện bồi dưỡng thì khí dương sẽ bị phân tán, suy yếu.
- Ăn uống lạnh: Ăn uống quá nhiều đồ lạnh làm cơ thể bị khí lạnh tấn công từ bên trong. Do đó, khi gặp khí lạnh bên ngoài, cơ thể không đủ sức chống đỡ.
- Lo buồn thái quá: Lo nghĩ, buồn bực quá nhiều làm ăn uống kém nên cơ thể suy mòn, khí dương suy giảm.
Vài phương pháp đơn giản điều trị cảm lạnh
1. Đánh gió
Mục đích là đem khí nóng vào cơ thể ngay trên kinh thái dương để nó thấm qua da.Vật liệu đánh gió gồm 1 đồng xu tròn (hoặc 1 thìa bằng kim loại) cạnh tròn, không bén và 1 chai dầu (cù là, dầu nóng...). Có thể dùng 1 củ gừng tươi thay cho dầu.
Bôi dầu và dùng tay chà xát dọc 2 bên cột sống, cổ, vai rồi dùng cạnh của đồng xu hoặc thìa đánh vào vùng đó (thật ra là cạo nhẹ nhiều lần cho mặt da nóng lên) theo chiều lên hoặc xuống. Đến khi cơ thể mất cảm giác ớn lạnh, đau nhức cổ gáy thì ngừng. Hiện nay nhiều người thích đánh gió cho đến khi lưng bầm tím vì tưởng rằng càng bầm tím thì "gió" bị trục ra ngoài càng nhiều. Thực ra, khi bị nhiễm lạnh, cơ thể sẽ có phản ứng khiến các dưỡng bào bị vỡ, phóng thích một số chất trong đó có histamin. Chất này gây ra một số triệu chứng dị ứng và làm tăng tính thấm của các mao mạch dưới da. Khi đánh gió, ta dễ làm vỡ các mao mạch này, gây chảy máu. Khi đánh gió, không cần phải đánh cho đến lúc có vết xuất huyết dưới da như vậy.
Lưu ý:
- Nếu dùng củ gừng tươi để đánh gió, nên chọn củ to, rửa sạch, cho vào cối giã nhuyễn (cả vỏ), vắt nước cốt lên vùng cần đánh rồi dùng bã chà xát cho đến khi người nóng lên; sau đó lấy khăn khô lau sạch bã gừng. Vùng cơ thể được chà xát sẽ nóng ấm lên rất dễ chịu và sau đó không bị lạnh như khi một vài loại dầu nóng.
- Vì mục đích của đánh gió là đem sức nóng vào cơ thể nên không thể dùng phương pháp này trong trường hợp cảm nắng, trúng nắng. Nếu cứ áp dụng thì có thể gây nguy hiểm.
2. Xông hơi
Vật liệu: Lá sả, lá bưởi, lá ngũ trảo, kinh giới, ngải cứu... Đa số các loại lá này chứa tinh dầu cay, nóng.
Cách làm: Rửa sạch các loại lá, bỏ vào nồi đậy kín, đổ nước, đun sôi khoảng 5-10 phút thì bắc xuống để trước mặt người bệnh (bệnh nhân ngồi, trùm một cái chăn để giữ hơi). Trong lúc xông, nên thở chậm và sâu vì tác dụng chủ yếu khi xông là tác dụng qua đường hô hấp... Mồ hôi sẽ ra từ từ, bắt đầu từ trán, cổ, gáy, sau đó đến lưng, ngực, bụng. Nên ngừng xông khi thấy trong mình đã nhẹ bớt, hết cảm giác sợ lạnh, sợ gió. Dùng khăn khô lau mồ hôi, thay quần áo khô rồi nằm nghỉ.
Lưu ý:
- Khi xông, chỉ nên cho mồ hôi ra từ từ, rươm rướm trên da. Do đó, nên mở nắp nồi từ từ.
- Không được xông nhiều lần vì sẽ làm mồ hôi thoát ra nhiều, khiến cơ thể mất một lượng nước lớn trong thời gian ngắn mà không bù lại kịp.
- Khi nấu nước xông, không nên để sôi quá 15 phút vì sẽ làm các tinh dầu bay hơi hết.
- Không nên xông khi bị cảm sốt, ra mồ hôi nhiều hoặc khi cơ thể quá yếu. Khi cơ thể quá suy nhược, dương khí sẽ yếu; nếu xông ra nhiều mồ hôi thì khí dương càng thoát ra ngoài, khiến cơ thể suy kiệt hơn.
3. Ăn cháo giải cảm
Đơn giản nhất là ăn một tô cháo trắng nấu loãng, thêm một ít rau thơm như tía tô, kinh giới, quế hoặc vài lát gừng tươi. Có khi chỉ cần cho vài lát hành ta, thêm ít hạt tiêu là đã thành một tô cháo giải cảm.
Năm 1978, nhà nghiên cứu Marvin Sackner đã lưu ý đến món thuốc dân gian này và đã chứng minh: Hơi bốc lên từ tô cháo có tác dụng làm giảm xung huyết vùng mũi tốt hơn so với hơi bốc lên từ một ly nước sôi. Tác dụng này chỉ có khi ta thêm vào tô cháo những "phụ liệu" kể trên.
Lưu ý: Tác dụng của các loại rau thơm có được là nhờ tinh dầu. Do đó, nên ăn khi cháo còn nóng và trong lúc ăn nên "tranh thủ" hít hơi nóng bốc lên từ tô cháo càng nhiều càng tốt (lúc này, tô cháo còn có tác dụng như một nồi xông nhỏ).
BS Lê Quyên, Sức Khoẻ & Đời Sống