Ngày 5/6 tại TP HCM, Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) tổ chức hội thảo lần thứ 5 về Khung pháp lý quản lý tài sản ảo (VA) và Nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo (VASP) với sự tham gia của hơn 300 khách mời là đại diện nhiều cơ quan nhà nước và cộng đồng VASP.
Hội thảo diễn ra trong bối cảnh chưa đầy một năm là đến tháng 5/2025, thời hạn ban hành khung pháp lý tài sản ảo nhằm thực hiện kế hoạch quốc gia về phòng chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố, đưa Việt Nam ra khỏi danh sách xám (grey list) của Lực lượng đặc nhiệm tài chính toàn cầu (FATF).
Ông Phan Đức Trung, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) chia sẻ về thực trạng của các VA-VASP hiện tại ở Việt Nam và kiến nghị giải pháp quản lý lĩnh vực tài sản ảo theo các nguyên tắc quản trị rủi ro của thị trường tài chính truyền thống. Ảnh: VBA
Trong đó, các vấn đề trọng tâm liên quan đến quản lý VA-VASP được quy định tại Hành động 6 (yêu cầu hoàn thiện khung pháp lý để cấm hoặc quản lý VA-VASP trước thời điểm tháng 5/2025) và Hành động 7, yêu cầu phổ biến chính sách ở khu vực tư nhân.
Tại hội thảo, các chuyên gia đã thảo luận về các quy định pháp luật từ góc độ bảo vệ người dùng, tìm hiểu một số mô hình quản lý VA-VASP được đánh giá là tiến bộ như Đạo luật Tài sản mã hóa MiCA có hiệu lực từ cuối năm 2024 của Liên minh châu Âu và Luật Quản lý Tài sản Mã hóa của Hongkong.
Theo Luật sư Nguyễn Trần Minh Quân, điểm chung của hai khung pháp lý MiCA và của Hongkong đều nhấn mạnh việc bảo vệ người dùng thông qua cấp phép VASP, chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố (AML/CFT), đảm bảo tính minh bạch, quyền riêng tư, lưu ký tài sản của khách hàng và các tiêu chuẩn hoạt động nghiêm ngặt. "Tuy nhiên, trong khi MiCA tập trung vào việc điều hòa quy định trên toàn EU, cung cấp một khung pháp lý nhất quán có lợi cho các hoạt động xuyên biên giới thì Hongkong chú trọng vào các án phạt nghiêm ngặt và các tiêu chuẩn cao về bảo vệ tài sản của khách hàng", ông Quân nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, người đồng sáng lập Hiệp hội Blockchain Hongkong, ông Tony Tống, cho biết, khung pháp lý toàn diện của MiCA hay Hong Kong đặt ra thách thức cho các VASP, như chi phí tuân thủ, nhưng cũng mang lại những cơ hội lớn, gia tăng tin tưởng của người dùng, thúc đẩy sự tham gia thị trường và sự phát triển của hệ sinh thái tài sản mã hóa.
Tại Việt Nam, do thiếu khung pháp lý hoàn chỉnh, các quy định liên quan đến VA-VASP nằm rải rác ở 19 văn bản quy phạm pháp luật, dẫn tới tình trạng các hoạt động huy động vốn cộng đồng, gian lận, tiếp thị quảng bá dịch vụ tài sản ảo vẫn diễn ra tràn lan không phép, bao gồm cả trong khu vực các trường đại học và núp bóng dưới nhiều hoạt động phổ biến kiến thức.
Các chuyên gia thảo luận góp ý xây dựng khung pháp lý VA-VASP lần thứ 5 nhìn từ góc độ bảo vệ người dùng. Ảnh: VBA
Theo các quy định hiện nay, các VASP hoạt động không phép tại Việt Nam có nguy cơ vi phạm về bảo vệ dữ liệu cá nhân khi thu thập dữ liệu cá nhân không hợp pháp; không bảo vệ dữ liệu cá nhân; sử dụng dữ liệu cá nhân không đúng mục đích.
Việc hoán đổi tài sản, đặc biệt là các giao dịch tài chính và bất động sản như mua bán stablecoin, khai thác coin, bán token ứng dụng trong GameFi, hay bán NFT, được điều chỉnh trong Luật thuế, Luật Phòng, chống rửa tiền 2022 của Việt Nam, dẫn đến nguy cơ các VASP này vi phạm quy định về thuế hay phòng chống rửa tiền.
Ông Phan Đức Trung, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam cho biết, trong bối cảnh này, việc cộng đồng chung tay xây dựng các bộ tiêu chuẩn đạo đức, tiêu chuẩn cộng đồng, tiêu chuẩn dự án và ứng dụng công nghệ RegTech (Công nghệ Hỗ trợ Tuân thủ Quy định) truy vết on-chain có thể góp phần giảm thiểu tối đa tình trạng gian lận, lừa đảo liên quan đến tài sản ảo.
Các đại diện cơ quan nhà nước tham dự hội thảo (hàng đầu, từ trái qua): ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam; ông Tony Tống, Đồng sáng lập Hiệp hội Blockchain Hồng Kông; ông Ngô Thanh Nhàn, Phó chánh Tòa Kinh tế - Toà án Nhân dân TP HCM; đại diện Bộ Thông tin và Truyền thông. Ảnh: VBA
Theo ông Trung, RegTech sử dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (machine learning), phân tích dữ liệu lớn (BigData), và blockchain để tự động hóa và tối ưu hóa quá trình tuân thủ các quy định pháp luật, giúp giảm bớt công việc thủ công, tăng độ chính xác và minh bạch trong báo cáo.
Về phía các cơ quan quản lý và đối với chính các VASP, ông Trung cho rằng việc xây dựng khung pháp lý quản lý VA-VASP và tuân thủ cần có sự kết hợp giữa các kinh nghiệm thực tiễn từ ngành tài chính truyền thống, đặc biệt là các nguyên tắc quản lý rủi ro của ngành tài chính truyền thống với chuyên môn sâu về các công nghệ mới. Trong đó, các nguyên tắc tuân thủ cơ bản như KYC (xác thực danh tính khách hàng), KYB (thẩm định doanh nghiệp đối tác), KYI (thẩm định đơn vị trung gian), KYT (xác minh giao dịch)... trong ngành tài chính truyền thống cũng cần phải được áp dụng đối với lĩnh vực quản lý tài sản ảo nhằm đảm bảo quyền lợi khách hàng, sự bền vững của hệ thống và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng thư ký Thị trường Trái phiếu Việt Nam nhấn mạnh, tài sản ảo và các hoạt động xung quanh đó là một thực tế xã hội đã và đang tồn tại quy mô lớn ở Việt Nam và trên toàn cầu. Tài sản ảo cũng có thể được coi là một trong nhiều sự đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ tiên tiến trong quá trình phát triển của xã hội hướng tới đáp ứng tốt hơn nhu cầu của con người. Chính sự hưởng ứng và tham gia mạnh mẽ của người dùng trên toàn cầu và Việt Nam cho thấy sự sáng tạo này đã phần nào đáp ứng tốt nhu cầu phát triển của xã hội. Các ý tưởng sáng tạo thường đi trước sự phát triển của khung pháp lý và luôn mang đến cả những tác động tích cực và tiêu cực đối với xã hội.
Vì vậy, việc hình thành khung pháp lý là cần thiết và nên được làm sớm để bảo vệ người dùng chân chính, tận dụng tối ưu các lợi thế của công nghệ mới cho sự phát triển của xã hội đồng thời hạn chế những tác động trái chiều.
Toàn cảnh hội thảo "hung pháp lý VA-VASP lần 5: Nhìn từ góc độ bảo vệ người dùng". Ảnh: VBA
Ông Giles Dixon, Giám đốc pháp lý của Tether, tham gia đóng góp ý kiến qua kết nối online cho biết Tether, ở tất cả các quốc gia, Tether đều đặt mục tiêu tuân thủ pháp lý lên hàng đầu và coi đây là ưu tiên cao nhất. Việc Việt Nam đang tích cực triển khai khung pháp lý cũng là một tín hiệu đáng mừng cho không chỉ Tether mà còn cả các VASP khác có thể đầu tư và mở rộng hoạt động tại Việt Nam một cách chính thống trong tương lai.
Trước đó, Hiệp hội Blockchain Việt Nam đã tổ chức 4 hội thảo góp ý Khung pháp lý Tài sản ảo với hơn 4.000 người tham dự trực tiếp, hơn 400 bài viết trên các tờ báo uy tín, phóng sự truyền hình và một triệu lượt tiếp cận qua các kênh truyền thông báo chí, mạng xã hội cùng hơn 100 ý kiến và nhiều tài liệu, kinh nghiệm của các đối tác trong và ngoài nước.
Sau các sự kiện, báo cáo tổng hợp về Khung pháp lý Tài sản ảo cùng các ý kiến góp ý đã được Hiệp hội Blockchain Việt Nam tổng hợp và gửi đến nhiều cơ quan nhà nước chủ trì các lĩnh vực liên quan.
Thế Đan