Nhà ông Dương Kim Vượng (42 tuổi, xã Nhất Tiến, Bắc Sơn, Lạng Sơn) tổ chức đám cưới cho con trai Dương Tuấn Thăng (20 tuổi). Từ sáng sớm, người thân trong xã đến giúp làm cơm, chuẩn bị đón dâu. Theo phong tục của người Dao Lù Gang, dâu không được vào cửa chính nên gia đình sẽ làm cửa phụ.
Người Dao Lù Gang di cư từ xã Công Sơn, Mẫu Sơn (huyện Cao Lộc) đến xã Nhất Tiến từ những năm 50 của thế kỷ trước nên người dân ở đây vẫn gọi mình là người Dao hạ sơn.
Nhà trai sang đón dâu từ tinh mơ, cô dâu chuẩn bị đồ đạc để về nhà chồng. Khi khởi hành, cô dâu mặc bộ trang phục dân tộc, đến gần cổng nhà trai, đoàn nhà gái sẽ dừng lại để thay đồ cho cô dâu.
Trang phục của cô dâu được làm tỉ mỉ, áo chồng nhiều lớp, buộc 4 thắt lưng thêu hoa. Ngoài ra, cô dâu còn đội mũ, đeo vòng cổ, vòng tay và các đồ trang sức bằng bạc. “Tôi mặc chiếc áo gồm 10 lớp, người già vẫn nói cưới theo truyền thống thì tổ tiên mới phù hộ cho may mắn, hạnh phúc”, cô dâu Triệu Thanh Xuân (19 tuổi) nói.
Đi cùng cô dâu có một phù dâu nhà gái và một phù dâu nhà trai. Phù dâu cũng mặc áo chồng nhiều lớp nhưng không dày bằng cô dâu.
Đúng giờ tốt, đoàn nhà gái bắt đầu lên nhà trai, cô dâu đi giữa được hai phù dâu che ô. Người nhà trai sẽ đem chiếc mũ bịt kín mặt cho cô dâu đội. Phù dâu dùng khăn dắt cô dâu đi vào.
Trước khi cô dâu bước vào nhà, thầy cúng đặt con dao trên một bát nước quay mũi hướng ra ngoài rồi đọc bài khấn để xua đuổi tà ma đi theo cô dâu trên đường. Sau đó, cô dâu bước qua bát nước đi vào nhà, thầy cúng đổ bát nước đi và “khoán” con dao trên cửa nhà.
Khi cô dâu vào trong nhà, thầy cúng sẽ đứng ra làm lễ tơ hồng để công nhận cô dâu chính thức trở thành con cháu trong nhà. Có hai thầy cúng, một người làm chính, một người phụ. Thầy cúng chính chui vào trong chiếc chiếu hoa đọc bài cúng nhận dâu.
Chú rể mặc áo dân tộc, che mặt được dẫn ra và cùng cô dâu đứng vào trong chiếu hoa thực hiện nghi lễ vái. Nghi lễ gồm vái gia tiên, vái thầy cúng, vái bố mẹ, anh em họ hàng nhà trai và đoàn đưa dâu họ nhà gái. Trước đây, theo phong tục, chú rể phải vái 360 lần nhưng hiện giờ đã được đơn giản hơn.
Phía sau cô dâu chú rể là thầy mối. Người được chọn làm thầy mối phải có gia đình hạnh phúc, đầy đủ con trai con gái, có uy tín với người dân.
Trên bàn có 12 chiếc chén, 12 đôi đũa của thầy cúng và gia tiên, đặt bên trên miệng chén là miếng gan lợn. Sau khi làm lễ, gan lợn được chia cho mọi người cùng hưởng để thể hiện tấm lòng mong cho đôi trai gái hạnh phúc. Sau lễ này, đôi trai gái chính thức thành vợ chồng, được họ hàng, làng xóm chúc phúc trăm năm.
Thầy thổi kèn pí lè sẽ thổi lên những khúc nhạc mừng đám cưới, mừng cô dâu mới và thổi trong suốt quá trình làm lễ.
Thầy mối Triệu Tiến Ngân cho biết, những người có tuổi trong họ tộc luôn căn dặn con cháu phải gìn giữ truyền thống, khuyến khích cưới theo phong tục người Dao Lù Gang. Lễ cưới không chỉ là dịp chúc phúc cho đôi trẻ mà còn là nơi dân làng gặp gỡ, thể hiện sự đoàn kết.
Hồng Vân