Lưu Hà
Bộ sách gồm 3 tập. Tập 1: Đến với văn chương và cách mạng; Tập 2: Những năm kháng chiến; tập 3: Nghệ sĩ và công dân. Mặc dù đã được công bố rải rác trên một số báo, tạp chí và các cuộc hội thảo nhưng đây là lần đầu tiên độc giả có cơ hội tiếp cận một cách đầy đủ nhất chân dung nhà văn, từ khi còn là một cậu học trò trường Bonnal, Hải Phòng, cho đến những ngày cuối cùng của ông trên giường bệnh Bệnh viện Việt Xô. Cuộc sống Việt Nam thời thuộc địa, đất nước những năm chiến tranh chống Pháp, lối sinh hoạt và tâm lý con người trong thời bình trên đất Bắc sau 1954 cùng chân dung và những câu chuyện đời thường của giới văn nghệ sĩ... cũng hiện lên một cách chân thực trong những sự kiện xảy ra hằng ngày. Tất cả được Nguyễn Huy Tưởng tỉ mẩn ghi chép, dù có khi chỉ là những nét chấm phá.
 |
|
Trang bìa cuốn "Nhật ký Nguyễn Huy Tưởng". |
Viết nhật ký là thói quen của nhiều người. Với nhà văn, điều đó càng dễ hiểu. Nhưng viết bền bỉ và thường xuyên trong suốt 30 năm ròng như Nguyễn Huy Tưởng là một điều đáng ngạc nhiên. Vốn là người nặng lòng với văn chương, coi văn chương như một thứ lao động nghệ thuật nghiêm túc, tác giả Vũ Như Tô bắt đầu viết nhật ký hầu như đồng thời với viết văn, như một cách luyện chữ, nuôi dưỡng những ý tưởng nghề nghiệp. Ngoài ý thức trau dồi, theo lời anh Nguyễn Huy Thắng - con trai nhà văn - thì Nguyễn Huy Tưởng là người "giàu tình cảm, nhưng vụng nói". Thế nên, nhật ký trở thành nơi ông kín đáo trút cạn tâm tình dành cho đồng nghiệp, đất nước và người vợ bé nhỏ lặng lẽ hy sinh vì chồng con. Mặt khác, vốn là một người sống sâu, đầm mình với cuộc sống của nhân dân, Nguyễn Huy Tưởng được chứng kiến nhiều điều mắt thấy tai nghe nhưng không dễ dàng chia sẻ. Tìm đến nhật ký, nhà văn coi đây như một nơi giãi bày thoái mái và sòng phẳng nhất những kiến giải của chính mình.
Trọn bộ Nhật ký Nguyễn Huy Tưởng được công bố 46 năm sau khi ông qua đời - khoảng thời gian đủ dài và đủ lắng để người ta bình tâm nhìn lại quá khứ ở gương mặt vẹn nguyên và chân thực nhất. Tuy nhiên, 1.700 trang nhật ký đến tay độc giả trong những ngày tới vẫn chưa phải là tất cả những gì nhà văn đã suy ngẫm và tâm sự trong suốt 30 năm qua. Có những chuyện quá riêng tư, nhiều vấn đề nhạy cảm, người biên soạn đành giữ lại như một thứ "của chìm" về một con người trung thực, nghiêm khắc với chính mình nhưng lại đầy bao dung với những gì chưa hoàn thiện ở người khác.
 |
|
Từ phải sang trái: Nguyễn Huy Tưởng, Huy Cận, Xuân Diệu, Thôi Hữu, Nguyễn Đình Thi, tại Hội nghị Văn hóa cứu quốc lần thứ nhất, tháng 11/1946. Ảnh tư liệu. |
Để có được cuốn nhật ký 30 năm, người vợ thủy chung của nhà văn đã trải qua 76 năm bảo quản gìn giữ, thậm chí dè dặt, lo sợ với từng trang viết của ông. Câu chuyện về người vợ tận tâm với những suy ngẫm gan ruột của chồng được con trai nhà văn - người biên soạn -ghi lại trong lời tựa: "...Toàn bộ nhật ký của cha tôi được mẹ tôi cho vào chiếc vali đó (chiếc vali nhỏ mà bà bảo con gái gửi từ Đức về để dùng vào việc này) và luôn để sẵn bên mình, để bất cứ lúc nào cũng có thể đem đi sơ tán... Mẹ tôi biết trong cuốn nhật ký đó, có những điều chỉ thuộc về cha tôi, với tất cả bí mật cuộc sống riêng tư của ông, những nỗi niềm, tâm sự sâu kín không dễ gì chia sẻ, những suy nghĩ cá nhân không giống với nếp nghĩ đương thời... Thậm chí, có những điều mẹ tôi còn lo là... có vấn đề. Thực tế mẹ tôi đã cắt đi những đoạn nhật ký mà bà cho là như vậy. Nhưng, như thể không đang tâm hủy đi một phần máu thịt của chồng mình, bà lại giấu chúng vào giữa những trang nào khác...". Sự lao tâm khổ tứ của người vợ hiền trong việc giữ gìn hàng nghìn trang nhật ký của chồng đã được ghi nhận một cách xứng đáng ở lần xuất bản này: tên bà được ghi trân trọng ở hàng đầu nhóm tác giả biên soạn bộ sách: Trịnh Thị Uyên lưu giữ.
Nhật ký Nguyễn Huy Tưởng được biên soạn công phu, giàu giá trị về phương diện văn bản. Cách viết, cách dùng từ, thậm chí cả một số lỗi sai trong quá trình viết nhanh, viết vội của nhà văn được giữ lại khá trung thành, và được chú giải ở dưới trang để lưu ý bạn đọc. Nhờ đó bạn đọc có thể hình dung dòng ý thức của tác giả đã tuôn chảy tự nhiên như thế nào khi đối thoại với chính mình. Cuối tập sách, anh Nguyễn Huy Thắng còn dày công lập một bảng tra chi tiết, nhiều giá trị tham khảo giúp người đọc dễ dàng tra cứu về các nhân vật, sự kiện lịch sử đã xuất hiện trong Nhật ký Nguyễn Huy Tưởng.
Cùng với bộ sách này, NXB Thanh Niên còn ấn hành đồng thời 2 cuốn sách: Một ngày chủ nhật, tập hợp mảng truyện - ký cùng tác giả còn ít được biết đến, và Cha tôi - nhà văn Nguyễn Huy Tưởng của Nguyễn Huy Thắng, người biên soạn bộ Nhật ký Nguyễn Huy Tưởng mà anh coi "không chỉ là bổn phận đối với cha mình, mà còn cả với bạn đọc yêu văn học". Sách được phát hành vào dịp 2/9 tới, nhân dịp 60 năm ra đời hai trong số những tác phẩm quan trọng nhất của Nguyễn Huy Tưởng: Vũ Như Tô và Bắc Sơn.