Nếu ai đó không may vì bị một con rắn cắn vào chân, tất nhiên mối quan tâm hàng đầu của họ không phải là "Was that snake venomous or poisonous?". Và thực tế, khi gọi cấp cứu, chắc chắn các bác sĩ cũng không vặn vẹo khi nghe nói "Somebody was just bitten by a poisonous snake" (một người mới bị rắn độc cắn). Tuy nhiên, tôi không nghĩ rằng câu nói trên hoàn toàn chính xác.
Phân biệt "venomous" và "poisonous"
Cách nhanh nhất để phân biệt những loài động, thực vật "poisonous" hay "venomous" là đặt vào ngữ cảnh. Nếu một người cắn (ăn) cái gì đó và bị trúng độc, nó "poisonous". Còn nếu một loài động vật có nọc độc (venom) cắn, nó "venomous".
Nói chi tiết hơn một chút, để phóng độc, những sinh vật "venomous" cắn và truyền vào cơ thể con mồi (hoặc mối đe dọa) của nó - thường qua răng hoặc gai - một loại chất độc hỗn hợp, khiến cơ thể phản ứng lại, có thể dẫn tới cái chết. Ngược lại, những sinh vật "poisonous" tiết các chất hóa học độc hại (poison) qua da. Nói cách khác, các loại động thực vật này không chủ động tấn công, mà chỉ có thể gây hại nếu có ai đó ăn hoặc chạm vào nó,
Một ví dụ là loài "poison dart frog" (ếch phi tiêu độc), một con ếch có đủ lượng nọc độc để giết chết 20.000 con chuột. Giống như các động vật "poisonous" khác, các nhà khoa học tin rằng loại ếch này tổng hợp chất độc trong môi trường sống. Chúng ăn côn trùng có chất độc, những loại côn trùng này lại ăn chất độc từ cây cối.
"Toxin" và "toxicant"
Không giống "venom" và "poison", "toxin" không được định nghĩa một cách chặt chẽ, nhưng mang nghĩa rộng hơn hai từ trên. "Toxin" là chất hóa học được tổng hợp trong tự nhiên, gây tác động tới sự vận hành sinh học của động vật. Hiểu theo nghĩa này, những gì được tổng hợp bởi con người sẽ không được coi là "toxin". Những chất hóa học tổng hợp bởi con người có thể gây độc được gọi là "toxicant", ví dụ thuốc trừ sâu - pesticides.
Về cơ bản, "toxic" là tính từ thường được dùng để nói về các chất độc nhân tạo như xăng dầu, nhưng theo định nghĩa, "toxic" và "poisonous" có thể dùng thay thế cho nhau.
Quang Nguyen