Ngày 16/8, Peter Fonda qua đời ở Los Angeles (Mỹ) do bệnh ung thư phổi, ở tuổi 79. Nhiều báo Âu Mỹ điểm lại sự nghiệp, cuộc đời của tài tử được xem là biểu tượng của phong trào văn hóa thập niên 1960. Tờ Guardian gọi ông là "kẻ nổi loạn tao nhã đã kích hoạt phong trào văn hóa đối kháng".
Peter Fonda (trái) cùng cha (Henry Fonda) và chị (Jane Fonda) vào năm 1980. Ảnh: AP.
Peter Fonda sinh năm 1940 ở New York (Mỹ), là em trai minh tinh Jane Fonda, con của tài tử huyền thoại Henry Fonda. Ông xây dựng phong cách khác hẳn cha mình - một diễn viên nam chính lịch thiệp. Ở tuổi đôi mươi, Peter đã xây dựng hình ảnh dị biệt với mái tóc dài từng khiến nhiều người tuyển vai ở Hollywood không hài lòng.
Cả Jane và Peter Fonda đều mang tinh thần văn hóa đối kháng nhưng theo cách khác nhau. Jane Fonda là tiếng nói phản chiến mạnh mẽ, phản đối việc Mỹ can thiệp quân sự ở Việt Nam, còn Peter tập trung hơn vào các trải nghiệm, suy nghĩ của thế hệ đang mất định hướng ở Mỹ. Bản thân ông cũng sử dụng nhiều chất kích thích và sống bất cần. Khi ban The Beatles đến Mỹ lưu diễn, ông kết thân và trải qua nhiều cuộc vui cùng họ. Câu nói "Tôi muốn biết cảm giác khi chết" của Peter thành cảm hứng cho John Lennon sáng tác bài She Said She Said. Năm 1966, ông bị bắt trong cuộc nổi loạn ở Sunset Strip (Hollywood, California) để chống một số luật dự kiến của chính quyền.
Peter Fonda thời trẻ. Ảnh: Vogue.
Trên màn ảnh, tư tưởng nổi loạn của Peter được thể hiện từ phim The Wild Angels năm 1966 - kể về những kẻ chạy mô tô ngoài vòng pháp luật. Một năm sau, phim The Trip tiếp tục gây bàn tán khi kể trải nghiệm của một người dùng chất kích thích.
Tác phẩm nổi tiếng nhất của Peter là Easy Rider (1969), trong đó ông đồng viết kịch bản và hóa thân Wyatt - tay lái có biệt danh Captan America, ngạo nghễ trên chiếc Harley Davidson. Cùng một người bạn tên Billy (Dennis Hopper đóng), Wyatt di chuyển qua nhiều vùng nước Mỹ và chứng kiến các phong trào, quan điểm sống đương thời. "Một người đi tìm nước Mỹ và không thể tìm ra nó" là câu tóm tắt tác phẩm.
Easy Rider gây sốc màn ảnh Mỹ khi ra mắt, mang đầy tính hỗn loạn và ồn ào của cuối thập niên 1960, theo Guardian. Peter Fonda viết kịch bản dựa trên các trải nghiệm có thật. Wyatt và Billy là những kẻ vận chuyển ma túy, mang tinh thần phản kháng triệt để, muốn tồn tại bên ngoài xã hội và bỏ qua mọi phán xét, chống lại các kiểu tổ chức xã hội. Hollywood Reporter khen cách phim khắc họa việc những người Mỹ trẻ tuổi giận dữ tự tách mình khỏi xã hội. CraveOnline nói tác phẩm gây ấn tượng mạnh nhờ thể hiện sự vô vọng, trống rỗng.
Cảnh phim "Easy Rider". Nguồn: Columbia Pictures.
Easy Rider trở thành hiện tượng phòng vé với doanh thu 60 triệu USD trong khi kinh phí chỉ có 400.000 USD, đồng thời nhận đề cử Oscar năm 1970 ở hạng mục biên kịch và nam phụ (Jack Nicholson). Viện Phim Mỹ chọn tác phẩm vào top 100 phim xuất sắc của điện ảnh nước này.
Trong dòng chảy điện ảnh Mỹ, Easy Rider được xem là có ý nghĩa quan trọng. Cùng Bonnie and Clyde và The Graduate, tác phẩm mở ra kỷ nguyên New Hollywood với các phim giàu chất cá nhân hơn trước. Thành công của Easy Rider khiến các hãng cởi mở hơn với các nhà làm phim có phong cách khác số đông. Hình ảnh tay lái mô tô trong phim này cũng đi vào văn hóa đại chúng như biểu tượng cho sự nổi loạn, tự do.
Peter Fonda (phải) và Jane Fonda trong năm 2013. Ảnh: AFP.
Sau khi gây tiếng vang, Peter Fonda được giao nhiều dự án, ở cả vai trò diễn viên và đạo diễn, chủ yếu ở dòng phim hành động và tâm lý. Năm 1997, ông được đề cử Oscar nam chính với vai một người đàn ông cố cứu người thân thoát nghiện ma túy. Tài tử còn đóng vai phụ trong 3:10 to Yuma, Wild Hogs, Ghost Rider.
Ở tuổi ngoài 70, Peter vẫn góp mặt trong nhiều tác phẩm. Theo cuốn Ultimate Hindsight: Wisdom from 100 Super Achievers, ông từng chia sẻ: "Tôi muốn chết trên yên xe. Tôi thích viết kịch bản, sản xuất, diễn xuất và đạo diễn. Tôi muốn ở trường quay và chết trong lúc nghe người khác hỏi: 'Peter ở đâu?'".
Tinh thần phản kháng vẫn được Peter Fonda duy trì đến giai đoạn sau. Ông thường thể hiện quan điểm chính trị, xã hội quyết liệt trên trang cá nhân. Năm 2011, ông làm phim tài liệu The Big Fix về sự cố tràn dầu Deepwater Horizon, đồng thời gọi Tổng thống Obama là "kẻ phản bội" vì để các thế lực nước ngoài can thiệp sự việc. Năm 2018, tài tử chỉ trích chính sách nhập cư của Tổng thống Donald Trump.
Ân Nguyễn