Sức phát triển dai dẳng của mẫu xe cỡ A gắn liền với ngành ôtô Việt Nam từ buổi sơ khai. Ban đầu, Daewoo bán chiếc Matiz năm 1998 rồi sau đó chuyển đổi thành Chevrolet Việt Nam với chiếc Spark năm 2009. Đến 2019, VinFast sẽ giới thiệu Fadil cũng trên nền tảng của Spark nhưng phát triển mới.
Một chiếc Matiz đời 2004 biển số tứ quý từng được rao bán.
Năm 1993, Daewoo Hàn Quốc liên doanh với Xí nghiệp Liên hiệp Cơ khí 7893 thuộc Bộ Quốc Phòng để thành lập công ty Daewoo Việt Nam (Vidamco). Công ty khánh thành nhà máy năm 1996 tại Ngọc Hồi (Hà Nội) và ra mắt chiếc Matiz năm 1998. Xe lắp ráp tại Việt Nam từ linh kiện nhập khẩu.
Khi ra đời, Matiz với động cơ 0,8 lít thay đổi thói quen sử dụng xe tại Việt Nam với giá niêm yết gần 10.000 USD. Thời điểm đó, giá xe ôtô còn được tính bằng USD, tỷ giá 1 USD đổi được khoảng 13.000 đồng, chiếc Matiz có giá tầm 130 triệu đồng. So với những chiếc xe máy tay ga cao cấp như Honda Spacy hay Honda Dylan, chiếc Matiz có giá bán tương đương hoặc nhỉnh hơn một chút.
Đầu những năm 2000, xe máy lúc này còn chưa phổ biến rộng rãi. Matiz ở vị thế độc tôn trở thành hiện tượng, với ưu điểm hơn hẳn xe máy là che mưa, nắng và an toàn, trong khi mức giá không quá vượt trội. Nhiều người còn thậm chí mua Matiz thay vì để dành tiền mua một khu đất - "mốt" đầu tư chưa bao giờ cũ tại Việt Nam.
Nội thất một chiếc Matiz 2005 tại Bắc Ninh. Ảnh: Đức Yên.
Sự tồn tại của Daewoo Matiz kéo dài 10 năm với hai lần đổi tên thành New Matiz và Color Matiz. New Matiz xuất hiện vào năm 2002 là phiên bản nâng cấp của chiếc xe đầu tiên với trang bị mới, thiết kế mới. Năm 2005, Vidamco tiếp tục phiên bản thứ ba cũng là cuối cùng của chiếc hatchback cỡ nhỏ có tên gọi Color Matiz.
Tốc độ bán hàng của Matiz tăng nhanh, năm 2000 mới chỉ hơn 400 xe nhưng từ 2003 tăng vọt, đỉnh điểm năm 2005 đạt tới 2.069 xe.
"Cuộc đời" của Matiz chấm dứt vào mùa hè 2008, cũng là lúc Chevrolet Spark chính thức xuất hiện. Từ 2002, Chevrolet, ông lớn Mỹ đã thâu tóm Daewoo Hàn Quốc, các công ty chi nhánh như ở Việt Nam sau đó đều trở thành thành viên của GM toàn cầu. Các sản phẩm sau đó được chuyển hóa dần, sử dụng cả hai thương hiệu Daewoo và GM.
Thực tế, Spark cũng phát triển dựa trên khung gầm của Matiz. Ở thị trường Hàn Quốc xe có tên Matiz Joy. Khoảng 2007, mẫu xe này cũng được nhập về Việt Nam. Vẫn được lắp ráp tại nhà máy cũ, nhưng Spark thế hệ mới đã có nhiều phiên bản hơn, nhiều màu sắc hơn.
Thời của Spark không còn "dễ thở" như Matiz trước đó. Mẫu xe cỡ A phải đối đầu với nhiều cái tên khác như Hyundai Getz, Click, Kia Morning.
Khoảng 2006, Hyundai Getz xuất hiện. Năm 2007, Trường Hải cũng phân phối Picanto nhập khẩu và sau đó là Morning lắp ráp, trở thành các đối thủ đáng gờm của Matiz và Spark sau này.
Chevrolet Spark Duo.
Getz có ưu điểm lành tính, dễ sử dụng được nhiều người Việt chọn mua. Đã có một thời, chiếc xe đầu tiên mà mọi người nghĩ đến là Getz chứ không phải Spark. Với "cái tiếng" xe Mỹ ăn xăng, hay hỏng vặt kể từ thời của đàn anh Captiva, Spark gặp nhiều e ngại.
Morning sau đó được Trường Hải phân phối thành công với mức giá dễ tiếp cận, dần trở thành mẫu xe quán quân doanh số cỡ A, vài năm gần đây mới nhường lại cho Grand i10. Spark trong đà đó, dần yếu thế.
Chevrolet Spark tại Việt Nam tồn tại 10 năm với hai thế hệ sản phẩm. Năm 2011, Spark thế hệ mới chính thức được ra mắt, nâng cấp động cơ lên dung tích 1.0 và 1.2, thay cho loại 3 xi-lanh 0.8 trước đây. Sức mạnh của xe thay đổi đáng kể, việc đi lại bằng chiếc Spark trên một quãng đường dài đỡ khó khăn hơn.
Spark Duo xuất hiện tháng 5/2016 là một phương án sáng nước của GM Việt Nam khi mang cấu trúc dạng van, hai chỗ ngồi. Chiếc xe có giá dao động 260-280 triệu đồng tùy thời điểm, giá bán thấp nhất tại Việt Nam nếu so với những đối thủ trực tiếp như Hyundai i10 hay Kia Morning. Với việc áp thuế trước bạ chỉ 2%, chi phí để lăn bánh chưa tới 300 triệu đồng, chiếc Spark Duo nhận được sự tin tưởng, doanh số tốt so với các phiên bản khác.
Khi Spark dần bị tụt lại phía sau, không thể đuổi theo Grand i10, Morning hay cái tên mới xuất hiện Toyota Wigo, cũng là lúc mẫu xe của GM kết thúc vòng đời, được "đầu thai" dưới một sản phẩm mới, VinFast Fadil.
VinFast Fadil.
Năm 2018, VinFast mua lại toàn bộ nhà xưởng và tiếp quản hệ thống đại lý của GM trên toàn quốc. Hãng xe của Vingroup sẽ phân phối xe nhập khẩu của Chevrolet, các xe lắp ráp như Spark, Cruze, Aveo đều khai tử. Để có một sản phẩm mới cạnh tranh ở phân khúc xe cỡ nhỏ, Fadil xuất hiện.
Fadil thực tế sử dụng nền tảng của Opel Karls - chiếc Spark của châu Âu, bởi lẽ Opel mua bản quyền của Spark để phát triển. Karls dành cho thị trường khó tính châu Âu, bởi vậy những yêu cầu về kỹ thuật, chất lượng, trang bị cũng ở mức cao hơn thị trường Việt.
VinFast cho biết đã phát triển mẫu xe mới lên tầm cao hơn, để đạt chất lượng quốc tế. Hiện tại xe vẫn chưa xuất hiện phiên bản lắp ráp thương mại, khách hàng phải chờ tới tháng 9.
Nội thất VinFast Fadil.
Cuối 2018, xe đã ra mắt khách hàng ở Hà Nội, TP HCM và nhận đặt hàng trước, với mức giá theo nhiều đợt - cách định giá chưa có hãng nào làm tại Việt Nam. Mức giá từ 1/1 là 395 triệu và đến tháng 9 sẽ nâng thành 465 triệu. Hãng cho biết chấp nhận "ba không", tức không lãi, không chi phí tài chính, không chi phí khấu hao để có được giá này.
Nhiều khách hàng tỏ ra tin tưởng và ủng hộ thương hiệu Việt, nhưng cũng nhiều ý kiến chờ đợi nhìn thấy xe thương mại mới có thể đánh giá.
Anh Vũ - Đức Huy