Đối mặt với thời hạn chót để cấp ngân sách cho các cơ quan liên bang vào đêm 20/12, các lãnh đạo đảng Dân chủ và Cộng hòa tại quốc hội hôm 18/12 đã nhất trí về một dự luật nhằm cấp ngân sách để duy trì hoạt động của chính phủ đến giữa tháng ba và tránh khiến các công chức phải về nhà mà không có lương vào dịp Giáng sinh.
Nhưng ông Trump cùng một số đồng minh cấp cao, trong đó có tỷ phú công nghệ Elon Musk, đã phản đối. Trong một tuyên bố chung với Phó tổng thống đắc cử J.D. Vance, ông Trump cho rằng việc nhượng bộ đảng Dân chủ trong dự luật là "phản bội đất nước", kêu gọi đảng Cộng hòa " trở nên khôn ngoan và cứng rắn hơn".
Lưỡng đảng cần nhất trí để thông qua bất kỳ dự luật chi tiêu nào tại Hạ viện, nơi phe Cộng hòa chiếm thế đa số mong manh, và Thượng viện. Ông Trump có sức ảnh hưởng lớn đối với phe Cộng hòa và sự can thiệp của ông khiến phe Cộng hòa bác bỏ dự luật này.
Ông Donald Trump tại West Palm Beach ngày 6/1. Ảnh: AP
Dự luật có các điều khoản về tài trợ cho các cơ quan chính phủ ở mức như hiện tại và cung cấp 100 tỷ USD cho cứu trợ thiên tai cùng 10 tỷ USD viện trợ nông nghiệp. Nhưng nó cũng có nhiều điều khoản không liên quan, như tăng lương cho các nghị sĩ và kiểm soát những khoản phí khách sạn ẩn. Dự luật không bao gồm các chương trình phúc lợi như an sinh xã hội, vốn tự động được tái tục.
Biện pháp tạm thời này là cần thiết vì quốc hội đã không thông qua được luật chi tiêu thông thường cho năm tài khóa bắt đầu vào ngày 1/10.
Tuy nhiên, ông Trump cho rằng quốc hội chỉ nên giới hạn dự luật ở mức chi tiêu tạm thời và cứu trợ thiên tai, đồng thời tăng trần nợ quốc gia, một nhiệm vụ chính trị đau đầu được dự báo lên tới đỉnh điểm vào năm tới. "Nếu đảng Dân chủ không hợp tác về vấn đề trần nợ công ngay bây giờ, thì điều gì khiến mọi người nghĩ rằng họ sẽ làm điều đó vào tháng 6 trong nhiệm kỳ của chính quyền chúng tôi?", Tổng thống và Phó tổng thống đắc cử viết.
Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson chưa đưa ra "kế hoạch B" sau khi dự luật trên bị bác bỏ. Nếu quốc hội không gia hạn hạn chót, hầu hết các hoạt động liên bang sẽ dừng vào 0h01 thứ Bảy ngày 21/12, mặc dù tác động của việc đóng cửa sẽ không hoàn toàn xảy ra cho đến thứ Hai 23/12.
Chính phủ Mỹ đã chi nhiều hơn số tiền thu được trong hơn 20 năm qua vì đảng Dân chủ mở rộng các chương trình y tế và đảng Cộng hòa cắt giảm thuế. Mặt khác, dân số già hóa được dự đoán đẩy chi phí cho các chương trình hưu trí và y tế lên cao trong những năm tới. Nợ tăng đều đặn, hiện ở mức 36 nghìn tỷ USD, sẽ buộc các nghị sĩ phải nâng trần nợ công vào một thời điểm nào đó. Nếu vấn đề trần nợ công không được xử lý, nó có thể gây sốc cho thị trường trái phiếu với hậu quả kinh tế nghiêm trọng.
Bình luận của ông Trump được đưa ra sau khi tỷ phú Musk thể hiện quan điểm tương tự, nói rằng những người ủng hộ dự luật chi tiêu nên bị bãi nhiệm. Giám đốc điều hành Tesla, người đã chi hơn 250 triệu USD cho chiến dịch tranh cử của ông Trump, đã được Tổng thống đắc cử giao nhiệm vụ cắt giảm ngân sách liên bang.
Các đảng viên Cộng hòa tại Hạ viện giúp đàm phán dự luật chi tiêu cho biết lập trường phản đối của Musk đã làm phức tạp thêm quá trình thông qua dự luật. "Không có cách giải quyết dễ dàng cho bất cứ vấn đề nào chúng ta đang gặp phải", Chủ tịch Ủy ban Tài chính Hạ viện Tom Cole nhấn mạnh.
Đảng Dân chủ cho rằng sự can thiệp của ông Trump là dấu hiệu cho những hỗn loạn trong tương lai. "Đảng Cộng hòa tại Hạ viện đã được lệnh đóng cửa chính phủ và làm tổn thương tầng lớp lao động Mỹ mà họ tuyên bố ủng hộ. Bạn phá vỡ thỏa thuận lưỡng đảng, bạn phải chịu hậu quả sau đó", lãnh đạo đảng Dân chủ tại Hạ viện Hakeem Jeffries cho hay.
Nhiều đảng viên Cộng hòa đã phản đối việc chi tiêu thêm và các điều khoản không liên quan được thêm vào dự luật.
Trong quá khứ, ông Trump đôi khi cũng lên tiếng ủng hộ việc đóng cửa chính phủ, và đợt đóng cửa năm 2018-2019 là đợt đóng cửa lâu nhất trong lịch sử Mỹ, kéo dài 34 ngày.
Vũ Hoàng (Theo Reuters, AFP)