"Tôi đã khuyên Thủ tướng chỉ đạo khởi công kênh đào Funan Techo để tránh những ý kiến bất lợi. Chúng ta cần ưu tiên cho kinh tế và độc lập quốc gia", ông Hun Sen, Chủ tịch Thượng viện Campuchia và lãnh đạo đảng Nhân dân Campuchia (CPP), ngày 16/5 nói trong thông điệp đặc biệt về kênh Funan Techo.
Ông nhấn mạnh dự án Funan Techo cần "được xây dựng càng sớm càng tốt" và Thủ tướng Hun Manet "không cần phải chờ đợi thêm nữa".
Lãnh đạo CPP nói dự án sẽ giúp Campuchia tăng hiệu quả khai thác thủy sản, điều tiết lũ, phát triển du lịch và có lợi cho người dân nước này. "Chúng ta không nên để bạn bè chịu thiệt thòi vì chúng ta, nhưng cũng không thể tự nhận phần thiệt vì bạn bè", ông tuyên bố.
Thủ tướng Hun Manet, con trai của ông Hun Sen, chưa bình luận về vấn đề này.
Ông Hun Sen công bố "Thông điệp đặc biệt về kênh Funan Techo" vào ngày 16/5. Ảnh: Fresh News
Dự án kênh đào Funan Techo được Hội đồng Bộ trưởng Campuchia phê chuẩn vào tháng 5/2023, dự kiến nối cảng sông Phnom Penh với vịnh Thái Lan ở tây nam Campuchia, đi qua các tỉnh Kandal, Takeo, Kampot và Kep.
Thông báo hồi tháng 8/2023 được Ủy ban Mekong Quốc gia Campuchia (CNMC) gửi Ủy hội Sông Mekong (MRC) cho biết kênh đào Funan Techo có chiều dài 180 km với ba khóa điều chỉnh mực nước và 11 cây cầu, đủ năng lực phục vụ tàu có trọng tải toàn phần (DWT) 1.000 tấn đi qua, phục vụ vận tải đường thủy nội địa.
Phó thủ tướng Campuchia Sun Chanthol ngày 7/5 nói kênh sẽ có chiều rộng 100 m và độ sâu tới 5,4 m cho phép "sà lan và tàu có trọng tải 3.000 tấn" đi qua.
CNCM cho rằng "xây dựng và vận hành ba khóa nước sẽ cho phép quản lý và kiểm soát hiệu quả và hợp lý dòng chảy qua kênh đào", trong khi tác động môi trường và xã hội của dự án sẽ ở mức tối thiểu và trong tầm kiểm soát cả trong xây dựng và vận hành.
Giới chức Campuchia khẳng định nước này "mất 26 tháng thực hiện nghiên cứu khả thi" cho dự án đường thủy, dự kiến khởi công vào cuối năm nay và bắt đầu hoạt động từ năm 2028. Dự án có trị giá ước tính 1,7 tỷ USD, do công ty Trung Quốc thực hiện theo hình thức xây dựng - vận hành - chuyển giao (BOT).
MRC đã nhiều lần đề nghị Campuchia chia sẻ kết quả nghiên cứu khả thi của dự án kênh đào, trong đó có hai lần gửi công văn vào tháng 8 và tháng 10/2023. Chính phủ Campuchia tuần qua tuyên bố nước này không có nghĩa vụ tham vấn trước với MRC và các nước Mekong về kênh đào Funan Techo.
Hướng tuyến kênh đào Funan Techo. Đồ họa: Khánh Hoàng
Bộ Ngoại giao Việt Nam đã nhiều lần bày tỏ mong muốn phía Campuchia tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các nước trong tiểu vùng sông Mekong, chia sẻ đầy đủ thông tin và tiến hành đánh giá chi tiết tác động của dự án đối với tài nguyên nước và môi trường sinh thái của khu vực.
Việt Nam quan tâm, tôn trọng lợi ích chính đáng của Campuchia theo tinh thần Hiệp định Mekong 1995, mong muốn cùng Campuchia và các quốc gia trong lưu vực sông Mekong hợp tác chặt chẽ, bảo đảm hài hòa lợi ích của các quốc gia ven sông, quản lý, xử lý hiệu quả và bền vững tài nguyên nước sông Mekong.
Thanh Danh (Theo Khmer Times, Fresh News)