Vì các sai phạm này, ông Dũng cùng con trai Đỗ Hoàng Việt (Phó tổng giám đốc Tân Hoàng Minh) và 13 người bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đề nghị truy tố về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, theo khoản 4 điều 174 Bộ luật Hình sự, ngày 29/9.
Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Khách sạn Tân Hoàng Minh (Tập đoàn Tân Hoàng Minh) vốn điều lệ 10.000 tỷ đồng được ông Dũng sáng lập từ năm 1993. Để hoạt động theo mô hình tập đoàn, ông Dũng cho thành lập hoặc mua lại cổ phần, vốn góp của 45 công ty rồi chỉ định người đứng tên pháp nhân. Các công ty này đều hoạt động dưới sự chỉ đạo xuyên suốt của ông.
Theo kết luận điều tra, đầu năm 2021 đến 2022, khi Covid-19 bùng phát mạnh khiến thị trường bất động sản đóng băng, tín dụng ngân hàng bị siết chặt, Tân Hoàng Minh gặp nhiều khó khăn về tài chính. Tính đến tháng 1/2022, Tân Hoàng Minh nợ ngân hàng gần 20.000 tỷ đồng, chưa kể 8 gói trái phiếu mà công ty đã phát hành từ năm 2021.
Trong bối cảnh này, ông Dũng chỉ đạo con trai Đỗ Hoàng Việt nghiên cứu phương án, cách thức huy động vốn cho tập đoàn. Chủ trương được chọn là phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ.
Khi lên kế hoạch, các bị can không sử dụng pháp nhân Tân Hoàng Minh do có số liệu tài chính phức tạp, khó kiểm toán mà lựa chọn các công ty trực thuộc tập đoàn để phát hành trái phiếu riêng lẻ. Để thu hút khách hàng, họ lựa chọn hình thức trái phiếu có tài sản đảm bảo, không chuyển đổi, không kèm chứng quyền.
Cơ quan điều tra cáo buộc mục đích của Tân Hoàng Minh là "huy động và chiếm đoạt tiền của nhà đầu tư thứ cấp", trong đó chủ yếu là người dân - những nhà đầu tư không chuyên. Việc này nhằm để lách quy định pháp luật về việc trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ chỉ được phép bán cho nhà đầu tư chuyên nghiệp.
Ông chủ Tân Hoàng Minh Đỗ Anh Dũng. Ảnh: THM
Khi triển khai kế hoạch, ông Dũng chỉ đạo thuộc cấp sử dụng pháp nhân 3 công ty là Ngôi Sao Việt, Soleil, Cung Điện Mùa Đông để ngụy tạo các hoạt động kinh tế không có thật thông qua các hợp đồng khống như mua bán cổ phần, hợp tác đầu tư. Các bị can cũng liên hệ với một số công ty kiểm toán để "làm đẹp báo cáo tài chính" sao cho đủ điều kiện phát hành trái phiếu.
Với loại tài sản chưa hoàn thiện thủ tục pháp lý, Tân Hoàng Minh thông qua các công ty thẩm định giá ban hành chứng thư, ghi nhận giá trị tài sản đảm bảo để "tạo niềm tin cho người mua trái phiếu".
Bằng cách thức trên, Công ty Ngôi Sao Việt, Soleil, Cung Điện Mùa Đông đã phát hành 9 gói trái phiếu riêng lẻ, tổng trị giá 10.030 tỷ đồng. Tân Hoàng Minh sau đó ký các hợp đồng giả cách chuyển nhượng trái phiếu và cho "tổ chức chạy dòng tiền khống để tạo lập giá trị ảo của trái phiếu". Theo đó, dòng tiền sẽ "chạy" từ Tân Hoàng Minh sang các công ty phát hành rồi lại chuyển tiếp cho các cá nhân.
Tổng cộng, Tân Hoàng Minh huy động được gần 14.000 tỷ đồng của người mua trái phiếu. Con số này chênh lệch với 10.030 tỷ đồng và được cơ quan điều tra giải thích do Tân Hoàng Minh "chia nhỏ kỳ hạn so với kỳ hạn gốc rồi mua đi bán lại nhiều lần".
C03 kết luận các bị can đã dùng pháp nhân, thương hiệu Tân Hoàng Minh để huy động vốn của người mua trái phiếu thứ cấp rồi chiếm đoạt, sử dụng vào nhiều mục đích khác nhau. Điều này bị đánh giá là không đúng với mục đích phát hành trái phiếu, vi phạm điều 12 Luật Chứng khoán.
Dùng tiền bán trái phiếu đặt cọc lô đất Thủ Thiêm
Tại thời điểm khởi tố vụ án, tháng 4/2022, Tân Hoàng Minh dùng hơn 5.000 tỷ đồng của người mua trái phiếu sau để trả cho người mua trái phiếu đến hạn trước. Theo cơ quan điều tra, số tiền còn lại hơn 8.600 tỷ đồng của 6.630 khách hàng đã bị Tân Hoàng Minh chiếm đoạt.
Ông Dũng khai số liệu thu chi liên quan bán trái phiếu đều được cấp dưới báo cáo hàng ngày. Tiền huy động từ bán trái phiếu, ông chỉ đạo trả nợ quá hạn cho hai ngân hàng, tổng cộng 1.900 tỷ đồng; mua cổ phần hoặc hợp tác đầu tư dự án 3.800 tỷ đồng; đặt cọc Khu đô thị mới Thủ Thiêm 585 tỷ đồng; đầu tư mã chứng khoán VpBank (VPB) song thua lỗ 153 tỷ đồng; chuyển tiền từ thiện 62,8 tỷ đồng; số còn lại để chi tiêu cá nhân, chi phí hoạt động.
Quá trình điều tra, ông Dũng thừa nhận là người chỉ đạo cao nhất ở Tân Hoàng Minh. Nhận thức được sai phạm nên ông Dũng có đơn đề nghị tự khắc phục hậu quả và cho phép chuyển nhượng cổ phần, dự án để có nguồn tiền khắc phục hậu quả. Hiện, Tân Hoàng Minh đã nộp đủ toàn bộ số tiền bị cáo buộc chiếm đoạt hơn 8.600 tỷ đồng.
Hai phó tổng giám đốc Tân Hoàng Minh Trần Hồng Sơn (trái) và Nguyễn Mạnh Hùng. Ảnh: Bộ Công an
Qua vụ án này, C03 kiến nghị Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán nhà nước điều chỉnh quy định liên quan để giám sát việc giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ; xử lý nghiêm các công ty kiểm toán, thẩm định giá, kiểm toán viên và thẩm định viên khi về các sai phạm liên quan.
Với Ngân hàng Nhà nước, C03 đề nghị cần rà soát các ngân hàng thương mại đang cung cấp dịch vụ quản lý tài sản đảm bảo của các gói trái phiếu doanh nghiệp. Các ngân hàng cần quy định rõ ràng về tiếp nhận tài sản đảm bảo của trái phiếu để quản lý rủi ro và phải giám sát dòng tiền luân chuyển qua tài khoản trái phiếu.
Trái phiếu là gì?
Trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận nghĩa vụ nợ của đơn vị phát hành (doanh nghiệp hoặc chính phủ) với người nắm giữ trái phiếu (người cho vay) với một khoản tiền trong một thời gian xác định. Doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải trả lợi tức cho người sở hữu trái phiếu và hoàn trả khoản tiền vay khi trái phiếu đáo hạn.
Thu nhập của trái phiếu được gọi là lợi tức - là khoản tiền lãi được trả cố định thường kỳ cho người nắm giữ và không phụ thuộc vào tình hình kinh doanh của đơn vị phát hành. Trái phiếu là chứng khoán nợ, vì vậy khi công ty bị giải thể hoặc phá sản, người nắm giữ trái phiếu được ưu tiên thanh toán trước cổ đông nắm giữ cổ phiếu.
Từ năm 2020, hoạt động phát hành trái phiếu liên tiếp bùng nổ với đa phần là hình thức phát hành trái phiếu riêng lẻ. Ngoài ra còn có phát hành trái phiếu khi thua lỗ, có hệ số nợ gấp hàng chục lần vốn chủ sở hữu..
Về phía khách hàng, lãi suất cao hơn lãi ngân hàng là lý do chính khiến nhiều nhà đầu tư tham gia mua trái phiếu. Trong khi thị trường tăng trưởng quá nóng, một bộ phận nhà đầu tư chạy theo lãi suất cao mà không đánh giá đúng mức độ rủi ro nên vô tình trở thành bị hại.