Quân đội Nga ngày 17/2 tuyên bố đã kiểm soát hoàn toàn Avdeevka, thành trì chiến lược ở Donetsk mà họ đã dồn lực tấn công từ tháng 10/2023. Ukraine cũng xác nhận rút quân khỏi Avdeevka để tránh nguy cơ bị bao vây hoàn toàn.
Tuy nhiên, những người lính Ukraine bám trụ tại Avdeevka cho hay quyết định rút quân được đưa ra một cách vội vàng, khiến quá trình di tản khỏi thành phố diễn ra gấp rút mà không có phương án di chuyển nào cho các thương binh, những người không thể di chuyển.
"Chúng tôi được lệnh bỏ lại 300 đồng đội bị thương và đốt cháy mọi thứ trước khi rút quân", một người lính nói.
Bộ Quốc phòng Nga cho hay binh sĩ Ukraine rút chạy trong hỗn loạn khỏi Avdeevka trên những tuyến đường nằm trong tầm hỏa lực Nga. Lực lượng Nga đã ném bom, bắn pháo truy kích, gây ra nhiều thương vong với quân đội Ukraine đang rút lui.
Lữ đoàn cơ giới độc lập số 110 của Ukraine trong nhiều tháng qua được lệnh bảo vệ chốt phòng ngự Zenit ở Avdeevka. Khi lực lượng Nga tiến công, chốt Zenit bị tấn công dữ dội với nhiều loại hỏa lực liên tục trút xuống.
Viktor Biliak, lính Ukraine bám trụ ở Zenit, cho hay khi được lệnh rút quân, anh và đồng đội phải nhiều lần tìm cách thoát khỏi đô thị đổ nát trong tuyệt vọng, dưới sự trợ giúp của một chiếc máy bay không người lái (UAV) dẫn đường.
"Tầm nhìn bên ngoài gần như bằng không. Chúng tôi phải tìm mọi cách để sống sót khi băng qua cánh đồng trống rộng khoảng một km. Chúng tôi như những con mèo mù phải nhờ UAV dẫn lối dưới làn pháo kích Nga. Tuyến đường rút lui tràn ngập thi thể lính Ukraine", Biliak kể trong một bài đăng trên Instagram.
Avdeevka tan hoang sau chiến dịch công phá của Nga. Video: DPR
Một chỉ huy sau đó thông báo cho Biliak qua bộ đàm rằng những người bị thương sẽ không được sơ tán, buộc anh phải để lại 6 đồng đội phía sau.
"Điều đó đồng nghĩa số phận của họ đã được định đoạt. Nỗi tuyệt vọng của họ khi đó sẽ luôn ám ảnh chúng tôi. Những người dũng cảm nhất lại là những người phải chết", Biliak nói.
Ukraine đã triển khai nhiều binh sĩ tới Avdeevka để bảo vệ thành trì này, nhằm ngăn Nga đạt được thắng lợi mang tính biểu tượng trước ngày kỷ niệm hai năm chiến sự bùng phát. Tuy nhiên, Nga cũng dồn thêm 40.000 quân tới đây, quyết chiếm Avdeevka trước ngày 24/2.
Những trận mưa bom Nga liên tục dội xuống Avdeevka khiến các binh sĩ phòng ngự ở đây không còn nơi trú ẩn, trong khi bộ binh đối phương ngày càng áp sát.
Một ngày trước khi Avdeevka thất thủ, Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết Ukraine đang "làm mọi thứ" để cứu các binh sĩ tại đô thị. Ông sau đó nói quyết định rút quân nhằm bảo toàn tính mạng binh sĩ. Nhưng nhiều người trong số họ đã không thể thoát ra ngoài.
Ivan Zhytnyk, hạ sĩ 30 tuổi, nằm trong số những người bị mắc kẹt giữa vòng vây của lực lượng Nga. Anh là binh sĩ thuộc Lữ đoàn 110 đã chiến đấu ở Avdeevka gần hai năm qua, nhưng gần đây bị thương nặng và không thể di chuyển.
Hôm 15/2, một ngày trước khi lực lượng Ukraine rút quân, Ivan đã gọi video cho chị gái Kateryna, kể về tình cảnh của mình.
"Gì cơ, không ai đến cứu em sao? Đồng đội có bên em không, hay em đang ở một mình?", Kateryna kể với phóng viên Ukraine về cuộc trao đổi với em trai.
"Mọi người đã rút lui hết. Họ nói sẽ điều một ôtô đến đón bọn em. Hai chân em đã bị gãy, lưng găm mảnh đạn. Em không thể làm gì được", Ivan trả lời.
Anh cho hay 5 binh sĩ Ukraine mắc kẹt ở chốt Zenit, trong đó 4 người bị thương và không thể di chuyển. Một người không bị thương nhưng quyết định ở lại cùng nhóm để trấn an mọi người.
"Chị không biết gọi cho ai nữa. Chị cũng không biết làm thế nào. Ai sẽ đón em bây giờ?", Kateryna bật khóc.
"Em tôi cùng các đồng đội đã chờ một ngày rưỡi. Khi nhận ra sẽ không có ai đến đón, họ bắt đầu gọi cho người thân. Khi Ivan gọi cho tôi, nó đang rất đau đớn. Các đồng đội đã nhường cho nó tất cả thuốc giảm đau mà họ có, nhưng họ không còn nhiều", cô kể.
Anh rể của Kateryna chiều hôm đó tiếp tục gọi điện cho Ivan. "Anh ấy kể các chỉ huy đơn vị của Ivan đi đến thống nhất rằng họ sẽ trở thành tù binh của phía Nga, bởi lực lượng Ukraine không thể quay lại đón họ", cô cho hay.
Trong khi gọi điện, người anh rể nhìn thấy lính Nga tiến vào nơi Ivan đang trú ẩn và ra lệnh cho họ bước ra ngoài. Người anh rể cố gắng giữ liên lạc với Ivan, nhưng lính Nga yêu cầu tù binh này tắt điện thoại.
Vị trí Avdeevka và các đô thị lân cận. Đồ họa: RYV
Các phóng viên Ukraine cũng đã nói chuyện với người thân của những lính Ukraine khác bị thương tại chốt Zenit, trong đó có Andrii Dubnytskyi. Vợ anh là Liudmyla cho biết chồng gọi điện về nhà vào khoảng 10h ngày 15/2.
"Anh ấy bị thương ở háng. Anh ấy cố gắng pha trò, sau đó bật khóc. Anh gửi tin nhắn cuối cùng lúc 12h, nói rằng sẽ sớm bị bắt", Liudmyla nói.
Ngày 16/2, một video lan truyền trên mạng xã hội Nga cho thấy thi thể một số binh sĩ Ukraine tại chốt Zenit. Một người lính trong số đó quấn băng trên đầu, một người khác có hình xăm thánh giá trên tay. Kateryna nhận ra thi thể em trai nhờ trang phục và chai nước trong đoạn video.
Biliak nhận ra đồng đội Andrii Dubnytskyi nhờ hình xăm thánh giá trên tay. Hình xăm này cũng giúp Liudmyla nhận ra đó là chồng mình khi xem video vào đêm khuya. Cô cho biết Dubnytskyi được gọi nhập ngũ ngày 8/3/2022 và đã bám trụ ở Avdeevka từ đó đến nay.
Inna, mẹ của Heorhii Pavlov, lính Ukraine đóng ở chốt Zenit từ năm ngoái, cho hay con trai và các đồng đội đã đợi xe sơ tán tới ba ngày trước khi bị lực lượng Nga bắt. Pavlov hứng nhiều vết thương nên không thể sơ tán.
"Tôi đã cầu xin thằng bé đầu hàng, nói rằng con của nó mới 5 tuổi", bà Inna nhớ lại cuộc gọi với Pavlov hôm 14/2. "Nó trả lời: Con là một chiến binh, mẹ à".
Lính Ukraine thuộc lữ đoàn xung kích số 3 tại Avdeevka, tỉnh Donetsk, ngày 19/2. Ảnh: AFP
"Tôi muốn tin thằng bé còn sống. Điều duy nhất tôi muốn bây giờ là nhìn thấy con trai", bà Inna kể với truyền thông Ukraine ngày 16/2. Vài giờ sau, bà nhận ra thi thể con trai trong video.
Lữ đoàn 110 cho biết họ không thể xác minh việc thương binh Ukraine bị bỏ lại ở chốt Zenit và đang điều tra sự việc. Trong một tuyên bố ngày 19/2, lữ đoàn cho hay đã cố gắng đàm phán với lực lượng Nga để sơ tán thương binh khỏi Zenit sau khi chốt phòng ngự này bị bao vây hoàn toàn.
"Lực lượng Nga đã đồng ý sơ tán thương binh và chăm sóc họ, sau đó có thể trao đổi họ với các tù binh Nga", tuyên bố có đoạn.
Lữ đoàn 110 sau đó biết các thương binh bị bao vây tại chốt Zenit đã thiệt mạng sau khi xác nhận video trên mạng xã hội Nga. Văn phòng công tố Ukraine đã mở điều tra về hành vi "vi phạm quy định chiến tranh, giết người có chủ ý" liên quan đến cái chết của các thương binh.
Bộ Quốc phòng Nga chưa bình luận về tuyên bố của Lữ đoàn 110 cũng như cuộc điều tra của Kiev.
Đức Trung (Theo CNN)