"Chúng tôi hội ý cân nhắc rất nhiều từ khâu chẩn đoán đến quyết định thời điểm phẫu thuật, đặt mục tiêu phải cứu được cả mẹ lẫn đứa bé trong bụng", bác sĩ Trầm Minh Toàn, trưởng tua trực cấp cứu Bệnh viện Chợ Rẫy, nói, ngày 14/3.
Thai phụ được tuyến dưới chuyển đến Chợ Rẫy đêm 29/1, suy hô hấp, tụt huyết áp, không thể nằm thở mà phải ngồi, khả năng ảnh hưởng tính mạng mẹ và thai nhi. Bác sĩ tuyến dưới nhận định bệnh nhân có vấn đề ngoại khoa song chưa rõ bệnh gì. Kíp trực Chợ Rẫy nghi ngờ thoát vị hoành, hội chẩn các chuyên khoa. Các bác sĩ quyết định che chắn bụng bầu bằng áo giáp chì để chụp CT cho bệnh nhân. Song song đó, kíp trực hội chẩn liên viện với Bệnh viện Hùng Vương để hỗ trợ về sản khoa.
Kết quả, bệnh nhân bị thoát vị hoành trái bẩm sinh nghẹt kiểu Bochdalek. Đây là tình trạng rất hiếm gặp ở thai phụ. Y văn thế giới ghi nhận hơn 100 năm qua chỉ khoảng 160 trường hợp tương tự. Ở bệnh nhân này, toàn bộ tạng trong ổ bụng như dạ dày, ruột ron, đại tràng ngang, lách, tụy thoát vị lên lồng ngực, làm phổi trái xẹp hoàn toàn dẫn đến suy hô hấp. Hình ảnh CT ghi nhận thiếu máu nuôi ở các tạng thoát vị.
"Ở bệnh nhân không có thai, việc xử trí thoát vị hoành nghẹt rất khó, thực hiện không khéo sẽ rách tạng, dễ suy hô hấp, tử vong, trong khi bệnh nhân này thai đã lớn", PGS.TS.BS Lâm Việt Trung, Phó giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy, nói. Trường hợp này đòi hỏi bác sĩ phải vừa mổ kéo được tạng xuống vừa làm sao không ảnh hưởng thai nhi. Chưa kể, nếu để lâu, khả năng hoại tử tạng rất cao, khó cứu người mẹ. Ngược lại, lập tức mổ, tình trạng người mẹ khả quan nhưng thai nhi gặp nguy hiểm khi chưa dùng thuốc hỗ trợ phổi, bảo vệ não. Còn chọn phương pháp mổ mở, việc giải phóng tạng thoát vị sẽ dễ dàng hơn nhưng sản phụ đối diện nguy cơ sảy thai.
Các bác sĩ quyết định không phẫu thuật ngay mà cố gắng trì hoãn, kéo dài thêm thời gian để sử dụng thuốc hỗ trợ não và hỗ trợ trưởng thành phổi cho thai nhi, đảm bảo bé có diễn biến tốt hơn về hô hấp cũng như giảm các di chứng về sau. Thai phụ được cho dùng thuốc, đặt sonde giải áp dạ dày để cải thiện tình trạng căng cứng thiếu máu của khối thoát vị, kháng sinh mạnh liều cao chống nhiễm trùng phổi.
Sau vài giờ, bệnh nhân được mổ nội soi thay vì mổ mở nhằm hạn chế kích thích đến tử cung để bảo tồn thai nhi đủ thời gian tác dụng của thuốc hỗ trợ trưởng thành phổi. Trải qua 4 giờ phẫu thuật, ThS.BS Trần Vũ Đức, Khoa Ngoại Tiêu hóa, cùng ê kíp đã giải áp thành công khối thoát vị, đưa các tạng trở lại ổ bụng. Lỗ thoát vị cũng được bác sĩ khâu phục hồi qua ngả nội soi - điều đòi hỏi rất cao ở tay nghề phẫu thuật viên.
Bác sĩ Trần Thanh Linh, Trưởng khoa Hồi sức cấp cứu, cho biết sau mổ bệnh nhân vẫn còn suy hô hấp nặng, phải thở máy với thông số tối đa. Ngoài việc hồi sức tối ưu cho thai phụ, ê kíp còn phải bảo vệ thai nhi không bị ảnh hưởng bởi tình trạng suy hô hấp của mẹ. Các bác sĩ sẵn sàng phương án can thiệp ECMO (tim phổi nhân tạo) - phương tiện cứu chữa cuối cùng cho những trường hợp suy hô hấp nặng.
Lúc này, thai nhi có dấu hiệu suy thai sau 36 giờ, nhịp tim thai kém, cử động giảm, hồi sức nhưng không cải thiện. Các bác sĩ hai viện quyết định tiến hành phẫu thuật đón bé gái nặng 2 kg chào đời an toàn. Bé được đưa về chăm sóc tại Bệnh viện Hùng Vương 7 ngày, sau đó khỏe mạnh xuất viện.
Bệnh nhân khi điều trị tại Khoa Hồi sức Cấp cứu, Bệnh viện Chợ Rẫy. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Người mẹ sau sinh mổ tiếp tục nằm ở khoa Hồi sức Cấp cứu, Bệnh viện Chợ Rẫy. Sau sinh một ngày, tình trạng hô hấp của người mẹ cải thiện rõ, phổi nở tốt, rút được nội khí quản. Các chỉ số sinh hiệu dần hồi phục tốt, bệnh nhân xuất viện sau 6 ngày.
Mới đây, tái khám sau hơn một tháng xuất viện, bệnh nhân ăn uống tốt, đi tiêu tốt, không đau bụng. CT Scan ngực - bụng kiểm tra cho thấy hai phổi nở tốt, các tạng trong ổ bụng nằm đúng vị trí. Em bé khỏe mạnh, lên cân đều.
"Thành công của ca này là nhờ ê kíp phát hiện bệnh kịp thời, quyết định thời điểm mổ phù hợp giúp bảo vệ mẹ, theo dõi diễn tiến suy thai để chấm dứt thai kỳ", bác sĩ Linh nhận định, thêm rằng các bác sĩ thường ngại chụp X-quang, CT đối với thai phụ, do đó dễ bỏ sót bệnh. Y văn thế giới ghi nhận 47% thai phụ được phát hiện bệnh muộn.
Các bác sĩ khuyến cáo phụ nữ mang thai cẩn trọng khi có những dấu hiệu bất thường như khó thở, ăn uống kém, nôn ói hay các triệu chứng liên quan đến bệnh lý về dạ dày, ruột. Nên đến cơ sở y tế khám, chủ động kiểm tra sức khỏe thai sản, phát hiện sớm và xử trí kịp thời các vấn đề.
Lê Phương