"Tôi sinh con tự nhiên nhưng bị thủng tử cung", Lilian, 28 tuổi, nhắc lại thời điểm sinh con trong một bệnh viện công ở Santa Ana, phía tây El Salvador, hồi tháng 11/2015.
Cô được gây mê để vá tử cung và khi tỉnh dậy, "tôi mới biết con gái đã qua đời". Nhưng ác mộng của Lilian chưa kết thúc.
"Tôi ban đầu bị truy tố với tội bỏ mặc con sơ sinh, nhưng công tố viên sau đó cho rằng đây là 'tội giết người nghiêm trọng' và tôi bị kết án 30 năm tù vào tháng 5/2016", cô kể.
Lilian trả lời phỏng vấn tại thủ đô San Salvador ngày 31/1. Ảnh: AFP
Báo cáo kiểm tra y tế được công bố năm ngoái kết luận con gái của cô qua đời vì nhiễm trùng sơ sinh, giúp Lilian ra tù sớm hồi tháng 11/2023 cùng sự giúp đỡ của các tổ chức phi chính phủ bảo vệ quyền phụ nữ. Tính đến thời điểm đó, cô đã ngồi tù 8 năm.
"Nếu con gái tôi được chữa trị kịp thời, con bé đã không chết. Tôi cũng không bỏ phí nhiều năm cuộc đời trong tù", Lilian nói. Cô đã có con gái hai tuổi khi sinh bé thứ hai và con đầu phải nhờ ông bà chăm sóc. "Tôi mới gặp con có hai lần. Tôi không được chứng kiến quá trình con khôn lớn".
Lilian là người cuối cùng trong số 73 phạm nhân ở El Salvador được phóng thích trong 10 năm qua nhờ chiến dịch yêu cầu trả tự do cho những phụ nữ phải ngồi tù vì phá thai, sẩy thai hoặc biến chứng khi sinh đẻ.
Nhân viên xã hội Arturo Castellanos cho hay đa số các trường hợp phụ nữ El Salvador phải ngồi tù sau khi phá thai hoặc sẩy thai đều là người nghèo ở các vùng nông thôn, nơi dịch vụ y tế lạc hậu.
Alba Lorena Rodriguez, 36 tuổi, có thai năm 21 tuổi sau khi bị người quen cưỡng hiếp. Cô đẻ non lúc thai 5 tháng. "Tôi phải tự đẻ, ngất xỉu và làm rơi con", cô nói.
Hàng xóm đã gọi cảnh sát và Rodriguez, người mẹ có hai con gái, bị bắt tại đám tang đứa con sơ sinh. "Tôi cảm thấy thế giới đang sụp đổ bởi sẽ không thể gặp lại các con. Họ trừng phạt tôi vì điều tôi không làm", cô nhớ lại.
"Kẻ cưỡng hiếp tôi nhởn nhơ bên ngoài, vẫn sống cùng gia đình, còn tôi phải ngồi tù", Rodriguez nói, cho hay không có luật sư bào chữa và phiên tòa không công bằng.
Cô bị kết án 30 năm tù và thụ án 10 năm trước khi được trả tự do. Cả Rodriguez và Lilian đều chọn trả lời phỏng vấn ở thủ đô San Salvador, bởi người dân ở quê nhà vẫn phân biệt đối xử và kỳ thị họ.
Tại El Salvador cùng một số quốc gia Mỹ Latin khác như Nicaragua, Honduras, Haiti và Cộng hòa Dominica, phá thai là hành vi vi phạm pháp luật, không có ngoại lệ cho những trường hợp buộc phải bỏ thai vì nguy hiểm đến tính mạng hay những rủi ro khác.
Tuy nhiên, không nơi nào áp đặt hình phạt nghiêm khắc như El Salvador. Luật pháp quốc gia này quy định phá thai có thể ngồi tù từ hai đến 8 năm, nhưng tội danh thường bị quy thành "giết người nghiêm trọng" với mức án từ 30 tới 50 năm tù.
Lilian (thứ ba từ trái sang), sau khi được trả tự do ở thủ đô San Salvador ngày 17/1. Ảnh: AFP
Từ năm 1998, khi phá thai bị hình sự hóa ở El Salvador, 199 phụ nữ đã bị kết án. Từ khi Lilian ra tù năm ngoái, không ai còn bị giam, nhưng có 7 người đang chờ xét xử.
"Không ai có thể trả lại tôi thời gian đã mất. Tôi đang xây dựng lại quan hệ với con gái", Lilian cho hay, bày tỏ muốn luật pháp thay đổi để những người khác không phải trải qua những gì đã đến với cô.
Tuy nhiên, Tổng thống Nayib Bukele, người mới đắc cử nhiệm kỳ 5 năm lần thứ hai với gần như toàn quyền kiểm soát quốc hội, tuyên bố sẽ không có bất kỳ thay đổi nào với luật phá thai ở quốc gia theo Kito giáo này.
"Đây là cuộc đấu tranh không có hồi kết", Lilian nói.
Hồng Hạnh (Theo AFP)