Được phát hành năm 1774, Nỗi đau của chàng Werther đã bùng lên như một cơn sốt, lan khắp châu Âu, đem lại sự nổi tiếng cho Johann Wolfgang von Goethe khi đang vô danh ở tuổi 25. Hơn 200 năm qua, tác phẩm vẫn giữ vị trí một kiệt tác kinh điển, liên tục được xuất bản trên toàn thế giới.
Nỗi đau của chàng Werther bản mới phát hành của NXB Văn học.
Werther là một chàng thanh niên Đức, vốn con em thị dân, sinh ra trong bối cảnh xã hội có nhiều rối ren. Chán ngán thành thị nhiều ngang trái, sau khi tốt nghiệp đại học, Werther tìm đến làng quê Wahlheim. Ở nơi ấy, dưới bầu trời xanh, giữa những thung lũng tuyệt đẹp có lũ trẻ hồn nhiên và những nông dân chất phác, thuần hậu, tâm hồn của chàng Werther dường như đã trở nên lắng lại và thư thái.
Trong một buổi vũ hội, chàng gặp Lothéa, một cô gái xinh đẹp, thuần khiết con gái lớn của viên quan tư pháp vùng đó, và trúng tiếng sét ái tình. Lothéa cũng yêu Werther nhưng không thể đến với chàng trọn vẹn vì cô đã hứa hôn với Albert, một con người có tri thức, trọng lý tính. Ba nhân vật rơi vào tình cảm tay ba, mối quan hệ phức tạp hơn khi Werther phó mặc bản thân cho sự xúi giục của tình cảm để gắn bó với Lothéa như hình với bóng.
Werther sau đó đã tìm cách thoát ra, cố gắng rời Lothéa và tìm hạnh phúc trong công việc. Chàng làm thư ký công sứ, bộc lộ năng lực và triển vọng muốn thay đổi thói xấu, sự quan liêu của tầng lớp nha môn nhưng bất thành. Sự hợm hĩnh, khinh người của tầng lớp quý tộc khiến Werther đau đớn: "Ôi! Đã bao lần tôi với tay cầm dao, muốn chấm dứt sự ngột ngạt dồn nén trái tim tôi. Người ta nói có một loài ngựa quý, khi bị săn đuổi đến đường cùng thì lồng lên giận dữ, và theo bản năng, nó tự cắn vào động mạch của mình để được dễ thở hơn. Tôi cũng thường thấy như vậy, tôi muốn cắt đứt động mạch của tôi để đạt tới tự do đời đời!"
Cũng trong thời gian này, chàng tìm hiểu một tiểu thư quý tộc tên Feng B nhưng bị cô này gây khó dễ. Bất bình với công việc và tình cảm, Werther rời bỏ nhiệm sở. Chàng theo một hầu tước thích nghệ thuật đến sống tạm ở một trang viên. Khi biết hầu tước này không hiểu gì về nghệ thuật, chàng định gia nhập quân đội, nhưng bị cản lại.
Tranh vẽ Werther và Lothéa.
Trái tim nồng nhiệt của chàng nghệ sĩ, dù trốn chạy nơi đâu cũng không thể nguôi quên một mối tình si chỉ biết tôn thờ và dâng tặng, để rồi tan vỡ bi thảm… Werther tìm đến thành phố nơi Lothéa cư trú sau khi kết hôn. Không có được người con gái mình yêu, chàng còn làm cho tình cảm vợ chồng của Lothéa và Albert sứt mẻ nặng nề. Lothéa cầu khẩn chàng hãy giữ khoảng cách với nàng, để nàng và chồng dịu đi căng thẳng. Werther hiểu rằng nơi lánh nạn cuối cùng của tâm hồn chàng đã không còn.
Werther gặp Lothéa lần cuối, ngâm cho nàng nghe một bài ca, và không kìm được một nụ hôn trong sự xúc động. Mượn được cây súng của Albert, chàng đã tự kết liễu đời mình.
Nỗi đau của chàng Werther đã đánh trúng tâm lý của độc giả trẻ thế kỷ 18. Cái chết của Werther không chỉ vì tình yêu, mà còn là kết cục của nỗi nhức nhối thế gian, khởi nguồn từ sự bất dung hòa giữa tư tưởng, tâm hồn và thực tại.
Cuốn tiểu thuyết khi vừa ra đời đã gây tiếng vang trên văn đàn Đức. Những tình tiết của truyện khiến các cô gái bưng mặt khóc, còn các chàng trai thì đồng tình thương xót. Với nội dung chán ghét tầng lớp trên của xã hội bấy giờ, cuốn sách gặp nhiều cấm vận. Thành phố Leipzig của Đức ngay lập tức ra lệnh cấm bán, phạt nặng nếu ai cầm cuốn sách trong tay. Copenhagen của Đan Mạch cũng cấm người dân đọc sách, còn Milano của Italy thì tịch thu và tiêu hủy sách. Tuy vậy tác phẩm vẫn tiếp tục được in, truyền tay đọc và không ngừng được yêu thích.
Bộ trang phục của Werther mà Goethe miêu tả là áo đuôi tôm xanh, nhiều khuy áo, áo gilet màu vàng, khóa nòng vàng, giày ốp gập nâu, mũ phớt trở thành trang phục thời thượng của quý ông trong những năm cuối thế kỷ 18. Trang phục được yêu thích và có cái tên "bộ đồ của Werther".
Napoleon là người yêu thích Nỗi đau của chàng Werther. Ông mang theo mình cuốn sách khi viễn chinh Ai Cập và đọc tác phẩm tới 7 lần, rồi nghiên cứu bình luận về nó. Ông cũng triệu kiến Goethe vào tháng 10/1808 để bàn luận về cuốn sách.
Tác phẩm đưa Goethe từ một người vô danh trở nên nổi tiếng khi mới 25 tuổi.
Bản thân Goethe cũng đánh giá cao tác phẩm Nỗi đau của chàng Werther. Ông nói về đứa con tinh thần của mình: "Tất cả những gì tôi có thể tìm được từ câu chuyện của chàng Werther tội nghiệp, tôi đã chuyên cần thu góp lại và đem trình với các bạn dưới đây, và tôi biết rằng các bạn rồi sẽ cảm ơn tôi. Các bạn sẽ không sao ngăn được lòng ái ngộ và quý mến đối với tâm hồn và tư chất của Werther cũng như không thể không nhỏ lệ xót thương cho số phận của chàng. Còn bạn, hỡi tâm hồn nhân hậu, bạn vẫn hằng rung cảm những nỗi niềm khát vọng như Werther, xin bạn hãy tìm nguồn an ủi trong nỗi đau của chàng, và hãy coi cuốn sách nhỏ này như một người bạn đường - nếu như vì định mệnh hay vì lầm lỗi của chính mình, bạn không thể tìm được ai gần gũi, thân thiết với bạn hơn...".
Nỗi đau của chàng Werther đã được Quang Chiến dịch ra tiếng Việt và phát hành tại Việt Nam lần đầu năm 1982 với tên Nỗi đau chàng Vecte. Gần đây nhất, nhà xuất bản Văn học và Nhã Nam phát hành cuốn sách vào ngày 8/5.
Lam Thu