Lần đầu tiên trọng tài ngoại ra mắt V-League là trận đấu Bình Dương – Thanh Hóa ngày 12/6/2014, có liên quan đến cuộc đua vô địch mùa đó. Trọng tài người Nhật Bản Ryuji Sato đã điều hành tốt trận đấu. Chủ nhà Bình Dương thắng 2-0 và cuối mùa lên ngôi vô địch một phần nhờ kết quả hôm đó. Từ đó, chủ trương mời trọng tài ngoại sang điều hành mùa nào cũng có, nhưng mỗi mùa cũng không quá hai lần, đa phần đều rơi vào khoảng hai hoặc ba vòng cuối.
Thuê trọng tài ngoại thực ra là giải pháp cuối cùng để giải quyết các tranh cãi về "những ông vua áo đen" của bóng đá Việt Nam. Thuê trọng tài ngoại không dễ. Thứ nhất là chi phí, thứ hai là chẳng thể bảo đảm trọng tài ngoại sẽ không sai. Do đó, trọng tài ngoại cũng chỉ là giải pháp mang ý nghĩa tâm lý nhiều hơn, nhằm "câu giờ" để củng cố công tác trọng tài. Với tần suất sử dụng quá ít, không có cách gì đánh giá toàn diện về hiệu quả mà trọng tài ngoại đem đến cho V-League. Sau khi VAR không kịp triển khai mùa này, Trưởng ban trọng tài Dương Văn Hiền khẳng định sẽ trao đổi với giải chuyên nghiệp Thái Lan để tăng số lượng trọng tài ngoại sang V-League cầm còi. Nhưng theo ông Hiền, trọng tài ngoại cũng chỉ được mời sang ở một hoặc hai vòng cuối.

Việc thuê trọng tài ngoại để "câu giờ", trong quá trình đào tạo cũng như để trọng tài nội tự ái mà trau dồi nghề nghiệp hơn, đã không có kết quả. Ảnh: Lâm Thỏa.
Có vẻ như những nhà tổ chức không lường hết được mức độ phức tạp của V-League 2019. Còn đến năm vòng đấu nhưng số điểm hiện tại của Khánh Hòa (20 điểm) đã cao hơn tám đội chót bảng trong 11 mùa giải có 14 đội tham dự - tính từ năm 2006. Trong bốn đội bóng đang xếp ngay trên Khánh Hòa, với số điểm hơn kém nhau từ ba đến sáu điểm, có đến ba đội (Hải Phòng, Sài Gòn, HAGL) sẽ đối đầu trực tiếp với Khánh Hòa trong phần còn lại của mùa giải. Ngoài việc phải đá với Khánh Hòa, giữa các đội này còn phải gặp nhau. Ví dụ như Hải Phòng (26 điểm) sẽ có thêm ba trận gặp HAGL (23), Viettel (27), Nam Định (27) hay như Sài Gòn (26) có thêm hai trận với Thanh Hóa (25), HAGL. Tính riêng trong nhóm vẫn còn nguy cơ xuống hạng - từ 27 điểm trở xuống, sẽ có ít nhất 12 trận được liệt vào dạng "trận cầu 6 điểm" ở 35 trận cuối mùa. Ở đây chưa tính đến các trận đấu liên quan đến cuộc đua vô địch còn chưa xác định giữa Hà Nội và TP HCM. Ngoài ra, còn chưa tính đến chuyện Hải Phòng có thể bị trừ điểm liên quan đến án phạt của FIFA gần đây.
Nói cách khác, số lượng trọng tài giỏi mà giai đoạn cuối V-League cần đang vượt quá khả năng cung ứng của Ban trọng tài.
Các CLB có quyền nghi ngờ cách điều hành của Ban trọng tài hiện nay, nhất là sau việc có đến bốn trọng tài bị đình chỉ công tác do các sai sót thuộc dạng "hết thuốc chữa" ở vòng 20 và 21. Ví dụ ông Trần Đình Thịnh, người đã bỏ qua quả phạt đền cho Đà Nẵng ở vòng 20 sau khi thủ môn của Khánh Hòa đạp thẳng đầu cầu thủ Phan Văn Long. Ông Thịnh từng bị treo còi hồi đầu giải vì sai sót về nghiệp vụ ở vòng 3, sau khi không cho Viettel đá lại quả phạt đền dù thủ môn Nguyễn Văn Công của Hà Nội đứng sai vị trí.
Trùng hợp là, tại vòng 21 cuối tuần trước, thủ môn Văn Công cũng đứng sai vị trí khi tiền đạo Đà Nẵng sút phạt đền. Trọng tài Ngô Quốc Hưng không cho đá lại, và Hà Nội thắng 2-1. Trọng tài người Hải Phòng này vốn đã nổi tiếng trong quá khứ, thậm chí có cả một mùa giải không được mời thổi và khi trở lại thì gần như mùa nào cũng được nhắc tên. Riêng mùa này, ông Ngô Quốc Hưng đã bị phản ứng ít nhất ba trận, tiêu biểu có việc CĐV Nam Định ký đơn tập thể gửi VFF đề nghị kỷ luật vì tin rằng ông này là nguyên nhân khiến đội bóng của họ thua Thanh Hóa ở vòng 12.
Một trong bốn người mới bị kỷ luật là trọng tài biên Nguyễn Trung Nam, khi không bắt việt vị tình huống Bình Dương nâng tỷ số lên 2-0 trong trận đấu với HAGL. Sai sót đó rõ ràng đến mức ngay sau trận Trưởng ban trọng tài Dương Văn Hiền đã thừa nhận HAGL bị "thua oan". Nhưng tất nhiên, kết quả không thay đổi.
Dễ nhận thấy cả bốn trường hợp bị treo còi kể trên có điểm chung đều xuất phát từ lỗi nghiệp vụ, tức là vấn đề thuộc về trình độ, năng lực của trọng tài. Nếu không còn giải pháp nào khác, thuê trọng tài ngoại là chuyện nên làm, nhưng phải mời ngay từ bây giờ với ít nhất hai trận cho mỗi vòng. Điều đó phần nào sẽ đem lại sự yên tâm cho các đội bóng vì số phận của họ có thể chỉ "sống hay chết" từ một phán đoán sai lầm của trọng tài.
Ví dụ như vòng 23 sẽ diễn ra sau khi đội tuyển đá vòng loại World Cup 2022 với Thái Lan, HAGL làm khách trước Sài Gòn. Giai đoạn một, trọng tài Nguyễn Ngọc Châu đã bỏ qua đến hai quả phạt đền khiến HAGL thua 1-3. Dù ông Châu sau đó bị treo còi, HAGL cũng chẳng được đền bù gì cả. Nếu căn cứ theo các thống kê do chính đội bóng phố núi thực hiện thì họ bị mất khoảng năm đến bảy điểm từ những quyết định của các trọng tài. Kể từ sau khi đưa lứa U19 lên đá ở V-League 2015 cùng với tuyên bố "Có thua cũng phải đá đẹp" thì bất ngờ là HAGL luôn nằm trong nhóm các đội phải nhận nhiều thẻ phạt nhất suốt bốn mùa đã qua. Nghịch lý này khiến nhiều người tin rằng HAGL bị các trọng tài "ghét" nhất V-League.
Trong năm trận còn lại của HAGL, ba trận đấu liên tiếp với Đà Nẵng (vòng 22), Sài Gòn (23), Hải Phòng (24) đều được dự báo rất kịch tính với "diễn viên chính" là trọng tài. Nếu ba vòng này HAGL không tìm được chiến thắng, họ có đến 90% khả năng phải xuống hạng hoặc đá play-off.
Song Việt