Trong chiến dịch quân sự của mình, Nga đã tập trung nhắm mục tiêu vào ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine, từ các nhà máy xe tăng đến những cơ sở hậu cần quân sự, với hơn 100 cuộc tập kích tên lửa kể từ khi xung đột bùng phát ngày 24/2 đến nay.
Suốt gần 7 tháng qua, quân đội Ukraine vừa chiến đấu vừa phải học cách sử dụng, bảo trì, sửa chữa các loại vũ khí hiện đại theo tiêu chuẩn NATO được phương Tây viện trợ.
Bên trong nhà máy xe tăng Malyshev ở Kharkov, miền đông Ukraine, hồi năm 2015. Ảnh: Al Jazeera.
Dù đối mặt khó khăn chồng chất, ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine vẫn tiếp tục có những bước tiến nhất định, theo các chuyên gia và quan chức nước này.
Họ đã bảo toàn huyết mạch quốc phòng bằng cách di dời các cơ sở sản xuất quân sự đến những địa điểm an toàn, ký thỏa thuận sản xuất quốc phòng mới với các đồng minh châu Âu như Ba Lan, đồng thời chính phủ Ukraine cũng nỗ lực tạo ra những công việc mới trong lĩnh vực sản xuất quốc phòng.
Yuriy Gusev, người đứng đầu tập đoàn sản xuất vũ khí nhà nước Ukraine Ukroboronprom, cho hay Kiev đang làm việc với một số công ty quốc tế để sản xuất vũ khí ở nước ngoài. Mặt khác, trong bối cảnh vũ khí hỗ trợ từ phương Tây đổ về Ukraine ngày càng nhiều, họ cũng đang tìm cách xây dựng các cơ sở chuyên biệt phục vụ chúng, qua đó từng bước trở thành một phần của chuỗi cung ứng quân sự phương Tây.
"Từ ngày 24/2, chúng tôi luôn làm việc 24/7", Gusev nói. "Chúng tôi đã phải thay thế một số doanh nghiệp của mình do vấn đề an ninh cũng như các cuộc tấn công tên lửa. Chúng tôi đang thảo luận với các đối tác để xây dựng những cơ sở bảo trì và sửa chữa vũ khí phương Tây ở Ukraine".
Việc có thêm các cơ sở bảo trì, bảo dưỡng có thể giúp khuyến khích phương Tây gửi vũ khí và thiết bị tới Ukraine nhanh hơn, vì NATO trước đây vẫn bày tỏ quan ngại rằng Ukraine khó có thể sử dụng vũ khí hiệu quả do thiếu cơ sở vật chất phục vụ chúng.
"Chúng tôi hy vọng có thể trở thành phần nào đó của chuỗi cung ứng", Gusev cho biết, đồng thời kêu gọi các công ty phương Tây hợp tác với Ukraine xây dựng những trung tâm nghiên cứu và phát triển quốc phòng chung.
Ngay cả khi đang bị tấn công, khiến nhiều cơ sở sản xuất quốc phòng không thể hoạt động, Ukraine vẫn khéo léo thích nghi, sử dụng các xưởng quy mô nhỏ và sản xuất ở nước ngoài nhằm tránh các cuộc tập kích tên lửa từ Nga.
Gusev cho hay các công ty quốc phòng Ukraine đã cố gắng tuyển thêm lao động và tăng lương nhằm khuyến khích công nhân tiếp tục làm việc. Thời Thế chiến II, ngay cả Mỹ cũng từng phải vật lộn với tình trạng công nhân nghỉ việc hay các cuộc đình công tại những công ty quốc phòng lớn.
"Ukraine có mạng lưới hoạt động rất tích cực ở châu Âu và thậm chí xa hơn nữa, giúp họ duy trì năng lực sản xuất", Jeb Nadaner, cựu phó trợ lý bộ trưởng quốc phòng Mỹ về chính sách công nghiệp, nhận xét.
Khi quân đội Nga rút lui, bỏ lại nhiều vũ khí hiện đại, từ xe tăng, xe bọc thép đến súng trường, Ukraine đã nhanh chóng lên kế hoạch sửa chữa những vũ khí này để đưa trở lại chiến trường. Tuần trước, một quan chức quân đội Ukraine cho hay họ đã thu được hơn 200 phương tiên quân sự trong cuộc phản công ở khu vực Kharkov gần biên giới Nga.
"Chúng tôi có các tổ chức nghiên cứu đặc biệt, nơi khám phá, phân tích tất cả các thiết bị và vũ khí của Nga. Chúng tôi cũng có phòng thiết kế của riêng mình, đang học hỏi từ những thiết bị quân sự và vũ khí Nga", Gusev nói.
Tuy nhiên, ông nhấn mạnh mục tiêu lâu dài của Ukraine vẫn là nhận chuyển giao công nghệ quốc phòng nước ngoài và liên doanh với các công ty quốc phòng toàn cầu để sản xuất vũ khí hiệu quả hơn.
Quốc hội Ukraine còn đang xem xét một dự thảo luật mới sẽ đưa quốc phòng trở thành ngành công nghiệp ưu tiên nhằm thu hút nhiều đầu tư hơn.
Nhưng ngay cả với nỗ lực tự thân và trợ giúp từ nước ngoài, Ukraine vẫn phải đương đầu với những mối đe dọa nghiêm trọng khi cố gắng duy trì ngành công nghiệp quốc phòng.
Những tổn thất đối với ngành công nghiệp quốc phòng chỉ là một phần rất nhỏ so với tổng thiệt hại mà Ukraine phải hứng chịu vì xung đột. Cựu bộ trưởng cơ sở hạ tầng Ukraine Volodymyr Omelyan cho biết Ukraine có thể thiệt hại 1.000 tỷ USD, song ông cảnh báo con số này chỉ là ước tính sơ bộ vì giao tranh vẫn tiếp tục tàn phá cơ sở hạ tầng của đất nước.
"Chúng tôi vẫn có thể sản xuất nhiều loại vũ khí, nhưng khi thường xuyên bị đe dọa tập kích, bạn không thể tạo ra một dây chuyền sản xuất thực sự", Omelyan nói.
Ông nói thêm rằng chính phủ nên tìm cách thiết lập những cơ sở sản xuất vũ khí tại các quốc gia NATO láng giềng như Ba Lan và Slovakia, với trợ giúp từ phương Tây và đảm bảo rằng những cơ sở đó sẽ được chuyển giao trở lại Ukraine sau khi xung đột kết thúc.
Một quan chức quân đội giấu tên cho biết chính phủ Ukraine cũng đã bắt đầu tập trung vào các cơ sở sản xuất quốc phòng ở vùng phía tây đất nước và xa hơn nữa, dù chúng không hoàn toàn tránh được các cuộc tấn công bằng tên lửa của Nga.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tháng qua cho hay công ty Thổ Nhĩ Kỳ chuyên chế tạo máy bay không người lái (UAV) giá rẻ Bayraktar TB-2 đã thiết lập một nhà máy tại Ukraine. Bayraktar TB-2 là mẫu UAV được Ukraine sử dụng rộng rãi để chống lại xe tăng, thiết giáp Nga trong thời kỳ đầu của cuộc xung đột.
Kết hợp với sản xuất ở quy mô nhỏ, giới chuyên gia tin rằng ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine có thể đứng vững giữa chiến sự. "Họ rõ ràng đang hoạt động ở mức sản xuất lớn hơn rất nhiều so với trước xung đột", Nadaner nhấn mạnh.
Vũ Hoàng (Theo Foreign Policy)