"Nhờ ơn Chúa, chúng tôi vẫn tiếp tục làm việc để thực hiện mơ ước của mọi người. Hành trình an toàn, không cướp bóc", một nhóm buôn người ở Mexico gần đây đăng thông điệp kèm video trên TikTok, cùng hình ảnh những nhóm di cư mặc đồ rằn ri băng qua hoang mạc và tiếng gầm rú của xe địa hình đang tiến về hàng rào biên giới Mỹ - Mexico.
Trong video gắn đầy biểu tượng cảm xúc, những gia đình đi cùng con nhỏ chui qua kẽ hở giữa hàng rào biên giới để vào Mỹ. Nhóm buôn người quảng bá hình ảnh những chiếc trực thăng, máy bay, tàu thuyền, đường hầm và môtô nước sẵn sàng phục vụ khách hàng tiềm năng.
Tất cả những video như vậy đều có chung một thông điệp: "Nếu bạn không có thị thực vào Mỹ, hãy tin chúng tôi. Chúng tôi sẽ đưa bạn tới Mỹ an toàn".
Cảnh người di cư băng qua sa mạc vượt biên vào Mỹ qua các video trên TikTok. Ảnh minh họa: AP
Trong thời điểm chính quyền Tổng thống Donald Trump siết chặt chính sách nhập cư, những ứng dụng như TikTok đã trở thành công cụ quan trọng với các băng đảng buôn người để dụ dỗ, lôi kéo di dân vượt biên trái phép vào Mỹ. Những video ngắn trên TikTok đã hé lộ phần nào về một ngành công nghiệp tồn tại từ lâu cùng cách thức mạng lưới buôn người sử dụng để tiếp cận khách hàng.
"Làm nghề này, phải liên tục thay đổi chiến thuật", Soary, 24 tuổi, một thành viên nữ trong đường dây đưa người từ Ciudad Juarez, Mexico tới El Paso, Texas, Mỹ, nói với hãng thông tấn AP. "TikTok thì đang phổ biến khắp thế giới".
Soary cho hay các loại công nghệ mới như TikTok giúp mạng lưới của cô tăng tính linh hoạt khi đối mặt thách thức từ các biện pháp siết nhập cư của chính quyền ông Trump, đồng thời giúp mở rộng phạm vi tiếp cận khách hàng mới.
Soary sống ở El Paso và được bạn giới thiệu làm nghề môi giới vượt biên từ năm 19 tuổi. Cô thường xuyên lái xe tới đón những người vừa vượt qua biên giới vào Mỹ. Bất chấp nguy cơ bị lực lượng biên phòng phát hiện, người mẹ đơn thân này cho hay nghề này giúp cô kiếm nhiều tiền hơn so với công việc nối tóc trước đây.
Sau một thời gian, Soary quen biết nhiều hơn với người ở cả hai bên biên giới và cô bắt đầu kết nối di dân từ các nước Nam Mỹ với một mạng lưới đưa người vượt biên.
Cô thường quay video người di cư tâm sự sau khi vượt biên thành công và gửi qua WhatsApp làm bằng chứng cho người nhà của khách hàng rằng họ đã tới nơi an toàn. Bây giờ, cô thường đăng lên TikTok.
TikTok cho hay quy định của nền tảng là cấm các hoạt động buôn người và sẽ báo cáo những nội dung này cho cơ quan pháp luật.
Hàng xấp tiền mặt bày trước một người làm nghề đưa người vượt biên, cảnh thường thấy trong các video trên TikTok. Ảnh minh họa: AP
Truyền thông xã hội bắt đầu được sử dụng làm công cụ thúc đẩy các hoạt động di cư từ năm 2017, 2018, khi các nhà hoạt động lập những nhóm lớn trên WhatsApp để điều phối hoạt động di cư từ Trung Mỹ tới Mỹ, theo Guadalupe Correa-Cabrera, giáo sư tại Đại học George Mason.
Sau đó, những kẻ buôn người xâm nhập vào các nhóm này, mở rộng sang những mạng xã hội khác như Facebook và Instagram. Những người di cư cũng bắt đầu đăng trên mạng xã hội các video băng rừng lội suối qua Darien Gap, vùng rừng rậm nằm giữa Colombia và Panama, trên hành trình tới Mỹ.
Theo một nghiên cứu năm 2023 của Liên Hợp Quốc, 64% người di cư được hỏi cho biết có thể sử dụng điện thoại di động và truy cập Internet trong hành trình tới Mỹ.
Tại thời điểm nghiên cứu được công bố, việc sử dụng ứng dụng TikTok bắt đầu tăng vọt với hàng loạt quảng cáo nhắm vào người di cư, theo giáo sư Correa-Cabrera. "Đó là chiến lược tiếp thị", bà nói. "Ai cũng dùng TikTok, nhất là sau đại dịch và từ đó, các video bắt đầu nhiều lên".
Soary cho hay năm ngoái bắt đầu đăng video che mặt người di cư và gia đình ở Mỹ cùng ảnh chụp biên giới Mỹ-Mexico kèm thông điệp: "Chúng tôi sẽ đưa bạn qua Ciudad Juarez, bất kể bạn ở đâu. Nhảy rào, băng rừng, đi qua đường hầm. Người lớn, trẻ em và người cao tuổi".
Hàng trăm video trên TikTok có cảnh những cọc tiền dày cộm, người vượt biên qua hàng rào biên giới vào buổi đêm, trực thăng và máy bay chở người vượt biên, cắt xương rồng trong sa mạc lấy nước uống, thậm chí có cả cánh đồng rau diếp có chữ "Những cánh đồng của người Mỹ đã sẵn sàng".
Các video thường ghép nhạc Mexico với ca từ lãng mạn về nghề đưa người vượt biên. Những tài khoản đăng video thường lấy tên "vượt biên an toàn", "đích đến tại Mỹ", "hoàn thành giấc mơ".
Nội dung video thay đổi tùy hoàn cảnh chính trị và chính sách nhập cư tại Mỹ. Dưới thời tổng thống Joe Biden, video thường quảng bá cách giúp người di cư nộp đơn xin tị nạn thông qua ứng dụng CBP One, chính sách đã bị ông Trump chấm dứt.
Dưới thời ông Trump, các video chuyển hướng sang xua tan nỗi sợ bị bắt của người di cư, cam kết rằng nhóm buôn người đã chi tiền cho lực lượng tuần tra để họ "nhắm mắt làm ngơ". Thậm chí một số video công khai chế giễu chính quyền của ông Trump.
Cristina, cư dân Mexico, tìm đường di cư sang Mỹ vì cuộc sống ở bang Zacatecas quá khó khăn. Vợ chồng cô thuê người đưa sang Mỹ hồi tháng 12/2024 nhưng bị bỏ rơi ở Ciudad Juarez, thành phố đông dân nhất bang Chihuahua của Mexico.
"Trong lúc tuyệt vọng, tôi bắt đầu tìm kiếm trên TikTok", cô nói, cho hay mất nửa tiếng để tìm được một người khác đồng ý dẫn cô sang Mỹ.
Những kẻ đưa người vượt biên và khách hàng thường đàm phán trên các ứng dụng nhắn tin mã hóa như WhatsApp hay Telegram. Cristina quyết định đặt niềm tin vào Soary vì cô ta là phụ nữ và đã đăng nhiều video về các gia đình di cư, mẹo để giành thiện cảm với khách hàng.
Những người làm nghề đưa người vượt biên, người di cư và chính quyền, đều cảnh báo nguy cơ lừa đảo, bắt cóc, tống tiền từ những video này. Tài khoản The Corporation trên TikTok cho hay nhiều tài khoản khác lấy cắp video về những người di cư đã tới Mỹ an toàn trên kênh của anh ta để tìm khách.
"Đương nhiên chúng tôi không thể kiện họ hay báo cảnh sát", anh ta cười nói.
Một số người di cư cho hay bị ép phải quay video quảng bá dù chưa đến đích an toàn.
Một người làm nghề đưa người vượt biên chụp ảnh selfie, phía sau là những người di cư đang đi từ Mexico sang Mỹ. Ảnh minh họa: AP
Những video này khiến nhiều tổ chức quốc tế lo ngại. Tổ chức Di cư Quốc tế của Liên Hợp Quốc cảnh báo "các mạng lưới đang ngày càng tinh vi và khó nắm bắt, khiến giới chức gặp khó khăn trong xử lý loại hình thức tội phạm mới, phi truyền thống này".
Một công tố viên Mexico hồi tháng 2 xác nhận chính quyền đang điều tra một mạng lưới tài khoản quảng cáo vượt biên qua đường hầm dưới hàng rào biên giới Ciudad Juarez và El Paso, nhưng không cung cấp thêm thông tin.
Trong khi đó, hàng trăm tài khoản TikTok vẫn tiếp tục đăng video về những chiếc xe vượt biên, tiền, gương mặt vui mừng của người di cư khi đặt chân tới Mỹ. "Chúng tôi vẫn tiếp tục vượt biên và chúng tôi không sợ hãi", một tài khoản có đoạn.
Nhưng khi tới được biên giới Mỹ, người di cư giờ đây có thể phải đối mặt thực tế mới, khi chính quyền Tổng thống Trump đã ban bố tình trạng khẩn cấp ở biên giới phía nam và triển khai binh sĩ tham gia chiến dịch chống vượt biên.
Khi Mỹ tăng cường các hoạt động tuần tra, kiểm soát, số người di cư bất hợp pháp qua biên giới phía nam đã giảm 82%. Lực lượng biên phòng Mỹ cho hay họ bắt 8.347 người vượt biên trái phép trong tháng 2, thấp hơn rất nhiều so với 47.330 người trong tháng 12, tháng cuối nhiệm kỳ của tổng thống Biden.
Giới quan sát cho rằng nếu xu hướng hiện tại được duy trì trong thời gian còn lại của năm, số vụ bắt người vượt biên trái phép vào Mỹ có thể giảm xuống mức thấp nhất kể từ giữa thập niên 1960.
Hồng Hạnh (Theo AP, Reuters)