* Bài viết tiết lộ một số tình tiết phim
Trailer phim "Get Out". Video: Universal Pictures.
Đạo diễn Jordan Peele được nhiều chuyên gia nhận xét là tiên phong cho xu hướng người da màu là nhân vật chính của phim kinh dị. Trước Us, anh ra mắt Get Out (2017) xoay quanh nhiếp ảnh gốc Phi Chris (Daniel Kaluuya) về quê ra mắt bố mẹ của bạn gái da trắng, phát hiện cộng đồng nơi đây có nhiều điểm bất thường. Trả lời Deadline, Peele nhận định Get Out không chỉ là một tác phẩm mỉa mai tình tiết "người hùng da trắng" (white savior) thường thấy, mà còn là câu chuyện của sự thấu cảm về các mối quan hệ con người.
Với "Get Out", "Us", Jordan Peele được xem là người tiên phong làm phim kinh dị về người da màu. Ảnh: Rich Fury/Invision/AP.
Còn phim Antebellum (2020) lại có cách tiếp cận trực diện, tập trung vào sự tàn nhẫn của người da trắng với cộng đồng người da màu. Trong phim, nữ chính Veronica (Janelle Monáe) cùng nhiều người Mỹ gốc Phi hiện đại vì lý do không rõ, kẹt ở thời Nội chiến Mỹ. Họ bị ép trở thành nô lệ, phục vụ những nhu cầu man rợ của chủ nô da trắng. Trang Variety nhận xét hình tượng của Janelle Monáe vừa đại diện cho sự mạnh mẽ của người Mỹ gốc Phi, vừa tôn vinh nữ quyền.
Trailer "Antebellum". Video: FilmSelect Trailers.
Thông điệp nữ quyền được đề cao
Phim kinh dị Mỹ thập niên 70-90 của thế kỷ trước chuộng tuyến nhân vật chính là nam giới, như trong Evil Dead, The Hitcher, Phantasm. Họ thuộc kiểu nhân vật phóng khoáng, luôn dũng cảm đối mặt thế lực tà ác. Riêng phụ nữ trong phim thời kỳ này bị áp đặt khuôn mẫu khắt khe, thường được mô tả yếu đuối, thoát chết nhờ may mắn.
Loạt tình tiết rập khuôn này bị đem ra mỉa mai trong phim kinh dị - hài Final Girls (2015), khi final girl "đúng chuẩn" chết từ đầu phim, còn người sống lại là "nữ phụ tóc vàng". Tuy vậy, đến Hush (2016), nữ chính là một cô gái câm điếc đối đầu với tên sát nhân bệnh hoạn. Cô chỉ có thể sống sót nhờ khôn ngoan trong tình huống hiểm nghèo. Họ không tầm thường, nhanh chóng lập ra kế hoạch để "săn" những kẻ hãm hại mình.
Ready or Not (2019), có Samara Weaving, đóng tạo tình huống dở khóc dở cười: Nữ chính thành thạo sử dụng vũ khí, tính cách mạnh mẽ, bọn giết người lại vụng về và yếu đuối. Chính sự đảo ngược vai trò thợ săn - con mồi từ giữa phim đã mang đến điểm nhấn cho tác phẩm. Trên Rotten Tomatoes, nhân vật Grace của Weaving được nhiều nhà phê bình khen ngợi. Cây viết Cody Corrall nhận xét: "Weaving mang đến một làn gió mới cho tuyến nhân vật kinh điển 'final girl'".
Những nỗi sợ mới xuất hiện. Cùng sự phát triển của công nghệ, phim kinh dị nhanh chóng bắt kịp xu hướng tạo cơn ác mộng kiểu 4.0. Like. Share. Follow (2017) xoay quanh một phụ nữ ám ảnh anh chàng Youtuber. Cô ta sẵn sàng làm tất cả để có thể tìm ra anh này. Còn nhân vật chính trong Cam (2018) là cô gái làm nghề biểu diễn trước máy quay theo yêu cầu khách hàng một ngày bị phiên bản khác của chính cô ăn cắp tài khoản. Chứng kiến "bản sao" diễn trò khiến Lola hoảng loạn. Phim là ẩn dụ về việc con người trong thời đại công nghệ số, không phải lúc nào cũng hiểu hết được tác động và sức ảnh hưởng của Internet.
Trailer "It Follows". Video: Movieclips Indie.
Bên cạnh đó, các thể loại kinh dị cũ như nhà ma, truyện ma dân gian (horror folklore) cũng có nhiều đổi mới từ bối cảnh đến cách kể chuyện. Series kinh dị của Netflix The Haunting of Hill House (2018) xoay quanh chuyện nhà ma không mới, nhưng khai thác tốt khía cạnh tình cảm, đào sâu vào mối quan hệ gia đình mất mát của nhà Crain. Midsommar (2019), phim kinh dị đến từ hãng A24 khiến người xem bất ngờ vì khung cảnh thơ mộng của ngôi làng Thụy Điển trong mùa lễ hội.
Thành công của Blumhouse và mô hình làm phim ít tốn kém đã góp phần hồi sinh thể loại này trong thập kỷ qua. Sau thời kỳ phát triển hoàng kim, phim kinh dị từng thoái trào bởi chi phí đầu tư lớn, đề tài cũ kỹ. Các tác phẩm kinh phí thấp kiểu Blumhouse cho phép nhà làm phim thoải mái sáng tạo hơn. Không cần dùng đến kỹ xảo hay bối cảnh khoa trương, không dàn diễn viên nổi tiếng, các phim mang thương hiệu Blumhouse vẫn đem đến nỗi sợ chân thực.
Những dấu ấn như Sinister (2012), The Purge (2014) hay Paranormal Activity chứng minh tính hiệu quả của mô hình này. Trong đó, loạt Paranormal Activity được xem là một trong những series kinh dị lãi nhiều nhất khi tổng doanh thu cán mốc gần một tỉ USD, với kinh phí làm phim trung bình là bốn triệu USD một phần. Hãng tiếp tục thành công trong các năm qua với sự mở rộng của vũ trụ kinh dị The Conjuring, các phim lẻ như Get Out (2017), Happy Death Day (2017) hay gần nhất là The Hunt (2020).
Phúc Nguyễn