Trên mảnh đất Hà Giang có rất nhiều phiên chợ mà hầu như bất kỳ ngày nào trong tuần bạn cũng có thể đi đúng phiên. Đi chợ phiên thật thú vị bởi chợ phiên là hình ảnh sinh động và rõ nét nhất cuộc sống hàng ngày của người dân vùng cao Hà Giang.
Chợ phiên họp từ khoảng 5h sáng cho đến 3 - 4h chiều thì tan. Bà con các bản làng từ núi cao nô nức xuống chợ. Từ tờ mờ sáng đã thấy bóng người bóng ngựa xa xa. Người đi xe máy đến chợ, kẻ dắt ngựa, đi bộ, người đi theo gia đình, đi cùng bạn bè, hay cùng chồng cùng con xuống chợ.
Phiên chợ là hoạt động nhộn nhịp nhất của người dân tộc vùng cao Hà Giang mỗi tuần.
Ai cũng xúng xính những chiếc váy đẹp nhất, thồ sau lưng đủ thứ, mang đến chợ từ con gà đến đàn lợn líu ríu dưới chân, từ những chiếc váy, khăn quàng đến con dao mài sắc, mớ rau mới hái trong vườn. Họ trao đổi: mang bán những đồ mang về chợ, tranh thủ mua thứ nọ thứ kia. Lũ trẻ được đến chợ thỏa thích nô đùa. Có đứa túm tụm lại với đám bạn, đứa trông hàng cùng mẹ, đứa còn ẵm ngửa cũng được địu đến chợ. Tiếng hò hét nô đùa náo động cả khu chợ.
Trong các phiên chợ ấy, có các phiên chợ họp ngày cố định, có các phiên chợ là chợ lùi.
Chợ họp cố định gồm: Chợ Ma Lé họp phiên vào sáng thứ bảy hàng tuần. Chợ Yên Minh, Đồng Văn và Mèo Vạc họp phiên vào sáng chủ nhật hàng tuần.
Chợ lùi gồm bốn chợ Lũng Phìn, Sà Phìn, Phó Bảng và Phố Cáo.
Ngày vui của người lớn và trẻ nhỏ.
Chợ lùi là chợ họp luân phiên một tuần một lần và tuần sau lùi lại một ngày so với tuần trước. Chẳng hạn tuần này chợ họp vào chủ nhật, thì tuần sau sẽ họp vào thứ bảy, tuần tiếp theo sẽ họp vào thứ sáu, tuần sau nữa sẽ họp vào thứ năm...
Nếu tính theo kiểu chợ lùi, thật khó để xác định ngày đến chợ cho chuẩn xác vì độ lệch cao. Nhưng có một cách tính khác để bạn đến chợ đúng ngày và đây cũng chính là cách tính của bà con các dân tộc vùng cao này. Nói là lùi nhưng chính xác là chợ 6 ngày một phiên, thay vì 7 ngày một phiên như các chợ khác.
Lịch chợ lùi chỉ có ở vùng cao Hà Giang tính ngày:
Chợ Lũng Phìn: Ngày Dần - Ngày Thân.
Chợ Sà Phìn: Ngày Tỵ - Ngày Hợi.
Chợ Phó Bảng: Ngày Tý - Ngày Ngọ.
Chợ Phố Cáo: Ngày Thìn - Ngày Tuất.
Sửa giày khâu đe trong chợ phiên.
Chợ đến gần trưa bắt đầu vãn. Những chiếc gùi đã đựng đầy mặt hàng thiết yếu, con ngựa thồ đủng đỉnh ra về, theo sau thế nào cũng là một ông chồng đã say sưa khật khưỡng và bà vợ lặng lẽ. Phiên chợ đơn giản và bình dị như chính cuộc sống của những bà con dân tộc vùng cao nơi địa đầu tổ quốc này.
Bài và ảnh: Lam Linh