William Boyd -
Có quá nhiều điều bí ẩn quanh cuộc đời của William Shakespeare, nhưng có lẽ gây tò mò nhất là những chuyện tình được nhà thơ đề cập đến trong tuyển tập sonnet xuất bản năm 1609. Trước khi đi vào giải mã những bí ẩn bao trùm lên những vần thơ của "con thiên nga vùng Avon", chúng ta cần thống nhất với nhau một số chi tiết đã được công nhận xưa nay. Tuyển tập sonnet này xuất bản 7 năm trước khi nhà thơ qua đời và là những sáng tác gần như cuối cùng của ông. Tuyển tập có 154 bài, trong đó 126 bài viết cho một nhân vật được tác giả gọi là "Fair Youth" - một chàng trai trẻ thuộc dòng dõi quý tộc; 26 bài liên quan đến một người phụ nữ mang biệt danh "Dark Lady", rõ ràng không phải là người có gốc gác quý tộc.
Hơn nữa, những bài thơ này còn thấp thoáng hình bóng nhân vật "WH", được nhà thơ miêu tả như là "nguyên cớ duy nhất sản sinh ra những vần thơ tuyệt vời này". Liệu chúng ta có thể bổ sung thêm nhân vật nào nữa trước khi "chốt hạ" danh sách này? Có thể nói một cách công bằng rằng một số bài gửi cho nhân vật Fair Youth là những vần thơ mang dấu hiệu của một thứ tình yêu đồng tính; những bài thơ khác thể hiện một tình yêu nồng nhiệt, say đắm nhưng không được đền đáp, tương tự như tình cản của Aschenbach dành cho Tadzio trong tác phẩm in Death in Venice của Thomas Mann. Mặt khác, những bài thơ gửi cho Dark Lady thể hiện những tình cảm của một người theo đuổi chủ nghĩa độc thân với những chi tiết thể hiện sự khai thác một cách triệt để sức mạnh ám ảnh và phá hủy của quyền lực. Đó là những mối quan hệ phức tạp. Và tất nhiên, mối quan hệ bí ẩn đằng sau những bài thơ này sẽ trở nên rắc rối hơn rất nhiều khi bạn nhận được đề nghị viết về một kịch bản phim về chính nó.
Đó là tình huống xảy ra với tôi vào năm ngoái khi BBC đề nghị tôi viết một kịch bản phim về những cảm xúc của Shakespeare khi viết những bài sonnet này. Chúng tôi sẽ phải có những nhân vật đóng vai Shakespeare, WH và Dark Lady. Trong trường hợp, không thể áp dụng cách nói nước đôi của các học giả: "Có thể có những tranh luận rằng", "Những bằng chứng cho thấy rằng"... Nếu chúng tôi muốn Shakespeare, Fair Youth và Dark Lady hiện hữu một cách sống động trên màn ảnh, chúng tôi phải xác định rõ những nhân vật này hành tung như thế nào. Có thể sự xác định của chúng tôi là chưa hoàn toàn chính xác nhưng ít nhất có cũng là một việc làm cần thiết cho sự tồn tại của bộ phim.
Tuy chẳng có bằng chứng nào cho thấy những bài thơ này được sắp xếp theo thứ tự thời gian nhưng dường như 17 bài thơ đầu tiên trong tuyển tập này mang một giọng điệu khá "chính thống", nhà thơ khuyến khích chàng trai trẻ Fair Youth lấy vợ và sinh con đẻ cái.
Mối quan hệ giữa nhà thơ với nhân vật Dark Lady là một mối quan hệ ám ảnh, trong đó nhà thơ là người bất lực và đau đớn chứng kiến tình yêu giữa Dark Lady và Fair Youth.
Ngay từ những dòng đầu của các bài sonnet, khuynh hướng tự nhiên và khó tránh khỏi của người đọc là gắn liền nhân vật Fair Youth với nhân vật WH. Từ trước đến nay, người ta đã đưa ra khá nhiều phỏng đoán, tập trung vào 2 nghi vấn cơ bản nhất: Bá tước vùng Southampton và bá tước vùng Pembroke. Giả thuyết nào cũng có sức thuyết phục bởi chúng đều có những mối liên hệ nhất định với tiểu sử của các nhân vật thời Shakespeare.
Nhưng nếu ngài bá tước vùng Southampton muốn có cái vinh hạnh được đề cập đến trong những bài thơ của Shakespeare thì cần có những một số lý lẽ khác để đảm bảo sự chắc chắn bởi tên thật của ông là Henry Wriothesley, như thế tên viết tắt theo lẽ thường sẽ là ông HW (chứ không phải là WH như đã xuất hiện trong tác phẩm). Những người ủng hộ thuyết Southampton cho rằng rất có thể Shakespeare muốn giấu đi tên thật của nhân vật trong tác phẩm của mình nên ông đã đảo chữ như vậy. Trong khi đó, tên thật của Bá tước vùng Pembroke là William Herbert, và như thế là hoàn toàn trùng khớp với tên viết tắt xuất hiện trong tác phẩm mà không cần bất cứ phép đảo chữ nào.
Một thực tế nữa ủng hộ William Herbert là ở chỗ, dựa vào những mối liên hệ giữa cuộc đời nhà văn với vùng Pembroke, người ta cho rằng thời điểm Shakespeare viết những bài sonnet này là khi ông khoảng 30-40 tuổi, tức là gần gấp đôi tuổi của nhân vật WH. Trong khi đó ngài bá tước vùng Southampton là người cùng tuổi với Shakespeare. Điều này xem ra có vẻ không được thuyết phục lắm khi đối sánh với nội dung cụ thể của văn bản.
Hơn nữa trong khoảng những năm 1596-1604, Shakespeare đang ở trên đỉnh cao danh vọng. Ông kiếm được nhiều tiền nhờ những đóng góp của mình cho rạp hát Globe và cuộc hôn nhân của ông với Anne Hathaway đang rơi vào bế tắc, có thể nhà thơ cần tìm cho mình những mối quan hệ khác. Từ những cơ sở đó, tôi ủng hộ quan điểm cho rằng William Herbert chính là nhân vật WH.
Vậy ai là Dark Lady? Tới đây cuộc tranh luận của chúng ta hoàn toàn dựa trên cơ sở của sự suy đoán. Nhân vật được người ta nói đến nhiều nhất là người phụ nữ xuất thân từ tầng lớp quý tộc Mary Fitton hoặc Emilia Lanier (Emilia Lanier đã được nhà sử học AL Rowse đề cập đến trong cuốn I have found her!). Nhưng Rowse và một số người quên mất một thực tế rằng, trong thời đại Shakespeare, thật khó lòng thiết lập một mối quan hệ gần gũi giữa một người phụ nữ quý tộc và một người đàn ông thuộc tầng lớp dưới như Shakespeare.
Một cách trung thực, chúng ta sẽ không bao giờ biết một cách đích xác ai là Dark Lady.
Cuộc đời của Shakespeare gắn liền với những tầng lớp lao động ở Southwark, với những con đường ven sông đầy rẫy những quán rượu, những nhà chứa nên không loại trừ trường hợp Dark Lady chính là một trong những cô gái thuộc tầng lớp lao động ở đây.
Thanh Huyền dịch
(Nguồn: AP)