Nhấc chiếc túi vải lấy ra bộ quần áo, ông nói vọng vào phía bà chủ quán: "Bán tui gói dầu gội", rồi vắt khăn qua cổ đi vào nhà tắm.
Lối vào nhà vệ sinh chung xộc lên một thứ mùi khó tả, trộn lẫn mùi mồ hôi bốc ra từ những chiếc võng vải dù móc sát nhau. Người đàn ông 62 tuổi, quê Bến Tre dùng nửa gói dầu gội vừa tắm vừa gội, nửa còn lại để giặt bộ quần áo lao động dính đầy bụi xi măng.
Đoạn đường dọc quốc lộ 1A nằm trên địa bàn phường Bình Trị Đông B, quận Bình Tân tập trung gần chục quán võng ngủ đêm. Gần 10 năm nay, những quán võng như thế này là sự lựa chọn của lao động thu nhập thấp như ông Lâm.
"Thuê nhà trọ tốn ít nhất mỗi tháng một triệu, chưa kể phải sắm chiếu, quạt... Ngủ lại những quán võng chỉ 20.000 đồng một đêm, được bao điện nước, wifi. Nếu đóng trước cả tháng, giá chỉ 500.000 đồng", ông Lâm nói.
Khách qua đêm thường ngủ ở những chiếc võng cố định bên trên có kệ đựng đồ dùng. Ảnh: Diệp Phan.
Vợ qua đời nhiều năm trước, ở quê cũng chẳng có ruộng đất, ông Lâm lên Sài Gòn làm phụ hồ. Lúc mới lên, ông cũng thuê nhà trọ cạnh chỗ làm với giá một triệu mỗi tháng. Không đủ sức khỏe, ông chỉ phụ việc nhẹ, lương chưa đến 200.000 đồng mỗi ngày. "Chưa kể những ngày không có việc phải nằm nhà, tiền trọ, tiền ăn, tiền điện nước tôi không kham nổi", ông kể. Suốt năm đầu làm việc ở thành phố, gói ghém lắm nhưng vẫn không có dư.
Một lần phải chuyển chỗ làm đến khu vực quận Bình Tân, ông Lâm biết đến những quán võng ngủ đêm. Nhẩm tính, mình đi làm nguyên ngày, tối chỉ cần chỗ ngả lưng, chi phí giảm một nửa nên ngay hôm sau, ông trả phòng trọ, bán lại chiếc quạt điện, xách túi quần áo "nhập hộ khẩu" một quán võng dọc quốc lộ 1A.
Hôm đầu tiên ngủ dọn đến quán võng, ông Lâm chọn chiếc võng ngoài cùng cạnh gốc cây trứng cá vì những người cũ đã nằm kín những chiếc võng trong nhà. Dù đã quen ngủ võng từ thuở lọt lòng nhưng đêm đó ông gần như thức trắng vì tiếng xe tải rầm rập, tiếng muỗi vo ve.
Nửa đêm, cơn mưa ập xuống. Người đàn ông giật mình tỉnh giấc, tay sờ ngay xuống túi quần bên trái rồi túi quần bên phải kiểm tra chiếc điện thoại và ví tiền rồi thở ra nhẹ nhõm vì số "tài sản" quý giá nhất vẫn còn nguyên. Theo chân vài người khác tiến vào bên trong tìm võng trống, ông thiếp đi vì mệt. "Sáng hôm sau, tui bị trẹo cổ đau nhức suốt mấy ngày mới khỏi", ông Lâm kể.
Không có một số tiền lớn để thuê trọ vì phải đặt cọc 2 tháng, vợ chồng chị Loan chọn cách ngủ võng, gia đình 3 người mỗi ngày hết 60 nghìn, vợ chồng chị đã ở quán võng gần một năm. Ảnh: Diệp Phan.
Giữa trưa, khách đi đường hướng Sài Gòn về miền Tây trên trục đường quốc lộ nườm nượp khách ghé quán võng của anh Trình (44 tuổi, quê Bình Định) nghỉ chân. Dưới tán hàng cây sanh um tùm, hai người phụ nữ trung niên tranh nhau quét lá rụng và dọn dẹp những ly nước khách vừa uống xong.
"Mày lấy quần áo vào chưa Hoa?", chị Thủy nói lớn rồi quăng chổi một bên, đi vội ra sau. "Để quên tới chiều là mất đấy. Sống thế này đến đôi dép còn phải tự bảo quản", vơ vội mớ quần áo trên sào tre, chị nói.
Chị Thủy làm nghề bán cá viên chiên còn chị Hoa bán vé số. Cả hai người phụ nữ đều được anh Trình giúp đỡ không lấy tiền ngủ võng suốt những tháng dịch Covid-19. Để trả ơn, họ giúp anh làm việc vặt và quét dọn quán khi rảnh rỗi.
Sáu năm trước, anh Trình mở tiệm cắt tóc kèm vài chiếc võng móc sát vỉa hè dưới gốc cây bán nước cho khách vãng lai. Dần dần, khi thấy nhu cầu ngủ tạm qua đêm ở những quán võng tăng lên, anh mua thêm võng, trồng thêm cây, thuê rộng mảnh đất hơn để mở quán.
Quán của anh có chừng 40 chiếc võng, móc sát nhau dưới tán cây, bên trên che tạm những tấm bạt ni lông cũ nhàu. Ban ngày bán nước cho khách vãng lai, đêm đến thì phục vụ khách ngủ lại. Anh thuê thêm hai người trực ca đêm và giữ xe cho khách.
"Khách đến đây đủ mọi thành phần, từ người lao động nghèo, ăn xin, người lỡ đường, người nhậu xỉn cũng có luôn", anh Trình nói.
Mở quán võng cho khách qua đêm tạm ngả lưng nhưng những ông chủ như anh Trình e ngại nhất là các khách trọ người già vì mức độ rủi ro cao. Mỗi khi có người già đến thuê võng ngủ, anh đều hỏi thông tin cá nhân, địa chỉ, quê quán. "Họ có bệnh gì làm sao tôi biết, đêm hôm gió máy nhỡ có mệnh hệ gì thì mang họa", anh phân trần.
Năm ngoái, anh Trình phải đưa một cụ ông vào bệnh viện cấp cứu vì cơn tai biến lúc nửa đêm. Ngoài việc phải tạm ứng trước viện phí, anh còn phải cất công ba lần đến quận 8 tìm người thân của ông. Vài ngày sau, vị khách cao tuổi qua đời đúng lúc anh tìm được người thân của cụ. Thấy gia cảnh khó khăn, anh Trình không đòi lại số tiền 2 triệu tạm ứng. "Cái tính cẩn thận đã cứu tôi. Không cho mấy người già vào ngủ thì không đành, nhưng cho vào lại thêm lo", anh trải lòng.
Ông Nguyễn Quan Minh, phó chủ tịch phường Bình Trị Đông B chia sẻ: "Những quán cà phê võng trên địa bàn phường đều có đăng ký giấy phép kinh doanh. Chúng tôi không quản lý khách đến quán, việc ngủ lại qua đêm là tùy vào nhu cầu của mỗi người. Thường mỗi năm phường tổ chức kiểm tra định kỳ một lần, nhưng nếu trong quá trình hoạt động của quán nảy sinh các vấn đề khác thì sẽ kiểm tra thường xuyên hơn".
Chị Loan cùng chồng và con trai 7 tuổi là khách quen của quán võng từ gần một năm nay. Ảnh: Diệp Phan.
3 giờ chiều, trong một quán võng khác cách chỗ anh Trình gần 100 m, vợ chồng anh Hưng, 39 tuổi, chị Loan, 35 tuổi đang rửa 5 kg đậu phộng, luộc trăm cái trứng cút chuẩn bị cho một đêm bán rong ở các quán nhậu.
Vợ chồng chị Loan cùng đứa con trai dắt díu nhau tìm đến quán võng khi bị chủ trọ đuổi vì thiếu tiền phòng từ năm ngoái. Cậu con trai chị đã 7 tuổi nhưng chưa một ngày được đi học, tối tối theo mẹ đi bán hàng rong.
Anh Hưng sức khỏe yếu, ngồi không nhiều hơn đi làm. Chị Loan bị bệnh tim, không làm được việc nặng. Mỗi ngày, nguồn thu nhập từ bán rong đồ nhậu vặt mang về cho cả gia đình khoảng 100.000 đồng. "Bữa nào có thì mua hai hộp cơm 3 người ăn, bữa nào thiếu thì 1 hộp, xin chủ quán pha thêm gói mì", chị nói.
Hàng ngày, chị Loan đi bán từ 5 giờ chiều đến 11 giờ đêm. Chiếc xe máy cũ, cái bếp lò, cái nồi luộc trứng đều được chủ quán cho mượn. Khi đến quán võng, của cải gia đình chị chỉ có hai túi quần áo xách trên tay và một chiếc điện thoại "cục gạch".
Rất muốn thoát cảnh ngủ võng, nhưng từ đầu năm đến nay, chị Loan chưa bao giờ dư được một triệu đồng trong tay. Muốn ra ở trọ phải đặt cọc ít nhất 2 tháng. "Tôi biết đóng tiền võng 3 người mỗi ngày hết 60 nghìn còn tốn hơn thuê trọ. Nhưng ngày nào đắp ngày đó thì được, chứ có đâu ra một lần mấy triệu mà đi thuê nhà", chị nói giọng bất lực.
Hàng ngày, khi chị Loan trở về sau buổi bán hàng, trong quán đã có gần 70 người, nằm kín những chiếc võng, chủ yếu là đàn ông. Người nằm cách nhau chừng nửa mét nhưng mỗi người một việc. Những người già vùi đầu cuộn tròn trong chiếc võng, thanh niên thì cầm trên tay chiếc điện thoại, có người lại xem tivi đặt giữa quán, ngủ lúc nào không hay. Trên trần nhà, những chiếc quạt quay vù vù hết công suất đuổi muỗi.
Đêm nay, người phụ nữ trở về với chiếc rổ trống sau xe, chị dẫn cậu con trai vừa đi vừa dụi mắt ra sau hè xối ca nước rửa mặt. Bước về phía 3 chiếc võng quen của gia đình, chị nói với chồng: "Nay cuối tuần bán hết trơn". Đặt lưng xuống võng, chị choàng hai tay ôm chặt bụng với 150.000 đồng tiền lãi trong túi áo khoác rồi thiếp đi với cái bụng chỉ có vài quả trứng cút luộc vỡ, ăn từ chiều.
Diệp Phan