Xuân Quỳnh (1942-1988) tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, sinh năm 1942 tại thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay là quận Hà Đông, Hà Nội). Bà là nhà thơ nữ nổi tiếng của nền văn học Việt Nam thế kỷ XX.
Các tác phẩm của bà được công chúng nhận xét giàu cảm xúc với nhiều cung bậc như chính tính cách của bà. Thuyền và biển là bài thơ nổi tiếng nhất trong sự nghiệp sáng tác của Xuân Quỳnh, đăng trong tập thơ Chồi biếc (1963). Thuyền và biển được nhiều học sinh, sinh viên những năm 1960-1970 chép vào sổ thơ, chuyền tay nhau.
Bài thơ phổ biến với công chúng nhiều hơn khi nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu phổ nhạc thành bài hát cùng tên vào cuối thập niên 1970.
Chỉ có thuyền mới hiểu
Biển mênh mông nhường nào
Chỉ có biển mới biết
Thuyền đi đâu, về đâu
Những ngày không gặp nhau
Biển bạc đầu thương nhớ
Những ngày không gặp nhau
Lòng thuyền đau - rạn vỡ
Nếu từ giã thuyền rồi
Biển chỉ còn sóng gió"
Nếu phải cách xa anh
Em chỉ còn bão tố.
Bài thơ Sóng được in trong tập Hoa dọc chiến hào (1968) cũng là tác phẩm tiêu biểu của nhà thơ, được sử dụng trong các chương trình Văn học bậc THPT hơn 20 năm nay. Tác phẩm nói về tâm trạng, tình yêu mãnh liệt của người con gái khi yêu. Xuân Quỳnh đã mượn nhịp sóng để thể hiện nhịp lòng của chính mình.
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?
Nhà thơ Xuân Quỳnh. Ảnh tư liệu.
Tháng 2/1955, Xuân Quỳnh vào Đoàn văn công Trung ương và được đào tạo thành diễn viên múa. Bà đã nhiều lần đi biểu diễn ở nước ngoài.
Năm 20 tuổi, Xuân Quỳnh bắt đầu học Trường bồi dưỡng những người viết văn trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam. Học xong, bà làm việc tại báo Văn nghệ, báo Phụ nữ Việt Nam. Xuân Quỳnh là hội viên rồi ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khóa 3, công tác tại Nhà xuất bản Tác phẩm mới.
Xuân Quỳnh kết hôn lần thứ hai với nhà viết kịch, nhà thơ Lưu Quang Vũ năm 1973. Họ mất trong trong một tai nạn giao thông ở Hải Dương cuối tháng 8/1988.
Nhà thơ được truy tặng giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2001, giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2017. Trong suốt sự nghiệp, Xuân Quỳnh xuất bản nhiều tập thơ như: Chồi biếc (1963); Hoa dọc chiến hào (thơ, in chung, 1968); Gió Lào, cát trắng (1974); Lời ru trên mặt đất (1978); Sân ga chiều em đi (1984); Tự hát (1984).
Câu 4: Khoảng trời, hố bom là bài thơ nổi tiếng của nhà thơ nào?