Giữa tháng 2, khi những hộ dân ở xã Đông Hưng (Tiên Lãng, Hải Phòng) đóng cửa ngủ trưa, vợ chồng chủ đầm Lương Văn Trong ngồi bên ấm trà nóng kể về nỗi vất vả khi quai đê lấn biển từ cả chục năm trước.
Theo người đàn ông tuổi lục tuần, tóc ngả bạc, gia đình ông là một trong những hộ đầu tiên ở xã Vinh Quang đứng ra xin nhận đầm. Thấy tôm cá ở biển nhiều trong khi gia đình với gần chục khẩu luôn đói, ông Rễ (bố ông Trong) động viên các con ra sức quai đê để giữ tôm cá phục vụ đánh bắt lâu dài.
Từ ý tưởng táo bạo, năm 1988 gia đình ông được xã Vinh Quang giao chinh phục bãi bồi hoang vu rộng 100 ha. Ông Trong vẫn nhớ, hồi đó để làm được những bờ đê, gia đình đã huy động đến vài trăm người trong làng, chia thành nhiều tổ. Máy móc chưa có nên mọi việc đều dùng sức người.
Suốt 12 năm (từ năm 1988), hễ đắp được con đê trong buổi tối thì sáng sớm hôm sau lại bị sóng đánh văng. "Thấy các con nản lòng, ông cụ động viên rằng 12 năm loạn lạc chẳng nhẽ không có một năm bình yên? Nghe câu nói đó, anh em trong nhà thêm sức mạnh để dấn thân với nghề", ông Trong kể.
 |
|
Sau nhiều năm vất vả với nghề, vợ chồng ông chủ đầm Độ vẫn sống trong dãy nhà lợp bằng xi măng. Ảnh: Hà Anh. |
Cùng vật lộn với chồng, bà Bèo cho hay ngày đó bãi bồi hoang vu, sâu đến ngực người. Mỗi lần ra cải tạo, bà và những người thân phải mặc bộ quần áo tẩm toàn dầu để tránh bị muỗi đốt. Để có tiền trả công cho những người trong làng và đầu tư vào đầm, gia đình bà đã vay mượn khắp nơi với lãi suất cao. Nhiều lúc, trong nhà không còn tiền đong gạo, bà cùng chồng phải đốn những buồng chuối xanh về nấu ăn qua ngày.
"Những đứa trẻ nhà tôi hồi đó khổ lắm. Sáu đứa thì có đến 4 phải bỏ học giữa chừng để cùng cha mẹ ra đầm. May mắn sau này khi kinh tế ổn định hai đứa út được học lên đại học...", bà Bèo trải lòng.
Suốt 20 năm làm đầm, bà bảo gặp không biết bao thiên tai. Hễ có đợt bão nào sắp đến, cả gia đình lại lo mất ăn mất ngủ. Năm 2005, trong một tuần có tới 3 cơn bão ảnh hưởng. Do tiếc của, chồng bà lao xuống đầm để chặn tôm cá trôi ra biển và suýt bỏ mạng. Nhiều người dân nơi đây cũng rơi vào cảnh tương tự.
Nằm cách xa đầm nhà ông Đoàn Văn Vươn (hộ bị cưỡng chế đầu tháng 1) không xa, ông Nguyễn Văn Phao được chính quyền giao cho 15 ha. Ông kể, sau khi đi bộ đội phục viên về, không có công ăn việc làm ổn định, gia cảnh khó khăn. Thấy ông Vươn thuê người đến đắp đê ông cũng nhận lời làm với khoản tiền công ít ỏi. Những ngày tháng làm gần đó, thấy bãi bên cạnh bỏ không, người đàn ông này đã đặt ra câu hỏi: “Tại sao Vươn nó làm được mà mình thì không”?
Khi được chính quyền đồng ý, ông Phao về động viên vợ con bán hết đồ đạc trong nhà để lấy tiền thuê thợ đắp các bờ bao. Những năm 1994, trong nhà không còn gì đáng giá, không đủ tiền tiếp tục đầu tư, vợ chồng ông lặn lội về thành phố vay anh vợ 100 triệu đồng để mua giống, dựng tạm chiếc lán ở ngoài đê để cả nhà cùng ở.
 |
|
Người dân Tiên Lãng chỉ sức tàn phá của cơn bão năm 2005 khiến nhiều hộ dân mất trắng của cải. Ảnh: Hà Anh. |
“Tháng 3/1996 khi mọi việc đã hòm hòm thì chỉ một tháng sau cơn bão số 2 và 4 đổ bộ vào khiến đầm ngập trắng xóa. Toàn bộ của cải vốn liếng đầu tư năm đó mất trắng. Đứng trên đê nhìn cảnh đó tôi đã ngất lên ngất xuống…”, bà Phùng Thị Nhót, vợ ông Phao nhớ lại.
Người phụ nữ 55 tuổi dáng vẻ lam lũ tâm sự, khi thấy chồng làm ăn thua lỗ, nhiều người thân trong nhà đã khuyên dừng việc làm đầm song không có hiệu quả. Bà Nhót dọa làm đơn ly dị nhưng chồng vẫn không lung lay ý chí. “Ông ấy từng tuyên bố vợ con thì có thể bỏ được chứ đầm thì không. Quả thực, hồi đó nhiều đêm tôi nằm khóc vì không biết phải làm sao. Vì nếu bỏ chồng thì thương mấy đứa con nheo nhóc…”, bà Nhót kể.
Trong căn nhà lợp ngói xi măng tạm bợ từ năm 1996 đến nay, ông Phao cười buồn tâm sự, đến nay nhiều chủ nợ đã chấp nhận chỉ lấy lại vốn mà không đòi thêm bất cứ khoản tiền lãi nào.
“Giờ gia đình chúng tôi chỉ nuôi khoảng 1.000 con vịt để trang trải nợ nần chứ chẳng dám đầu tư mạnh vào khu đầm này vì huyện đã có quyết định thu hồi từ năm 2010. Sau vụ việc của gia đình nhà ông Vươn, nghe Thủ tướng nói thế tôi cũng mừng phần nào, nhưng đến nay vẫn chưa biết ra sao…”, ông chủ đầm ở xã Vinh Quang nói.
Sau bao năm đi vay tiền đắp bờ chống lại những đợt sóng dữ, đến nay ông Nguyễn Bá Độ (xã Đông Hưng) không còn phải chịu những khoản nợ lớn nhưng cuộc sống không mấy dư giả. Hàng năm, tằn tiện và khéo léo chi tiêu gia đình cũng chỉ để ra được khoảng 100 triệu đồng. “Nghề này cũng như canh bạc vậy. Thời tiết thuận lợi thì còn được chứ nếu không thì vài năm tích cóp chỉ cần một vụ gặp bão có thể trắng tay”, ông Độ nói.
 |
|
Ông Phao bảo đến nay gia đình vẫn chưa dám đầu tư mạnh vào 15 ha bởi đã có quyết định thu hồi của chính quyền. Ảnh: Hà Anh. |
Những năm đầu, sống trong chiếc lều đắp bằng đất ở đầm, bà Tuyến (vợ ông Độ) bảo, nhiều hôm đang ngủ nước dâng mấp mé sát cửa sổ. Để bảo toàn tính mạng, cả nhà lại phải chạy lên đê tránh lũ. Có đêm, nằm ôm con bà đã phải khóc thầm một mình vì chẳng biết chia sẻ nỗi khổ cực cùng ai. “Ông ấy dọa tôi như bao người đàn ông khác trong xã từng dọa rằng bỏ vợ được, nhưng đầm thì không”, bà Tuyến bùi ngùi kể.
Sau những cơn bão năm năm 2005 bị thua trắng tay, chẳng còn chút tài sản nào để tiếp tục đầu tư, nhiều hộ đã phải gán nợ để đi làm thuê. Một số hộ thì mong nhượng lại để cho ai đó tiếp tục làm nhưng cũng không xong vì chẳng ai dám đứng ra liều mình với bão lũ.
Gần 20 năm làm ăn vất vả, bà Tuyến bảo kinh tế gia đình đến nay không đến mức khó khăn. Song bà vẫn không quên được những hình ảnh gia đình phải thay nhau đi tát vét mong kiếm được những con tôm, con tép mang ra chợ để bán lấy tiền đong gạo.
Thay lời những hội viên trong Liên chi hội nuôi trồng thủy sản huyện Tiên Lãng, ông Lương Văn Trong, Phó chủ tịch Liên chi hội bảo, những người làm đầm nơi đây ai cũng có những vất vả, thậm chí phải trả giá. Song, đến nay tất cả vẫn mong tiếp tục được đổ những giọt mồ hôi trên bãi bồi lấn biển năm xưa.
Hà Anh