Khi John Rockhold bốc trúng số 12 trong đợt tuyển quân năm 1971, thời thanh niên của ông ở Thung lũng San Fernando đã hoàn toàn thay đổi. Để tránh vào lục quân, ông đăng ký vào hải quân ngay sau khi tốt nghiệp trường trung học Granada Hills.
John Rockhold đứng trên một đường phố ở TP HCM. Ảnh: The Times.
Hơn 58.000 lính Mỹ đã thiệt mạng trong chiến tranh Việt Nam. Sau năm 1975, nhiều cựu binh đã trở lại, để tìm hiểu, để tìm kiếm sự tha thứ và hòa giải. Giờ đây, một số người tìm đến Việt Nam với những mục đích thực tế hơn: giá nhà dễ chịu, chi phí y tế rẻ và mức sống ngày càng cao.
Kết thúc binh nghiệp, Rockhold thành một nhà thầu quốc phòng, làm việc chủ yếu ở châu Phi. Ông trở lại Việt Nam lần đầu tiên năm 1992 để làm việc. Ông định cư ở Việt Nam năm 1995, đúng thời điểm Việt Nam bình thường hóa quan hệ với Mỹ. Ông cưới một phụ nữ Việt năm 2009.
Quá yêu thích cuộc sống ở nơi đây, ông thuyết phục mẹ mình chuyển từ Santa Maria, bang California tới Việt Nam sống, cũng trong năm cưới 2009. "Bà đến dự đám cưới, và quyết định ở lại", Rockhold cười to kể. Mẹ ông sống ở Việt Nam đến khi qua đời năm 2015, lúc 94 tuổi.
Người đàn ông Mỹ hiện 66 tuổi, đang nuôi hai đứa con, một 9 và một 10 tuổi, cùng với vợ mình, bà Tu Viet Nga. Cả hai bé đều được sinh mổ, mỗi lần vợ ông nằm viện bốn ngày, mất 1.200 USD, rẻ hơn nhiều so với ở Mỹ.
Gia đình họ đang sống trên một căn hộ ở tầng 20, nhìn ra sông Sài Gòn và thành phố trải dài bên dưới. Họ mua căn hộ 170 m2 với 4 phòng ngủ, 3 phòng tắm, có ban công riêng, giá khoảng 250.000 USD vào năm 2011.
Tăng trưởng nhanh chóng ở Việt Nam và các quốc gia láng giềng Đông Nam Á đã tạo ra bối cảnh mà ít người hình dung ra: ngày càng nhiều người Mỹ cao tuổi đang sống theo phong cách gợi nhớ tới Florida, Nevada và Arizona, nhưng là ở Việt Nam.
Chi phí hàng tháng hiếm khi vượt quá 2.000 USD, thậm chỉ cả khi sống trong căn nhà lớn như Rockhold, thuê một người dọn dẹp, một đầu bếp. Hàng xóm cũng thân thiện, Rockhold nói, bởi phần lớn người Việt ra đời sau chiến tranh. Ông hiếm khi gặp phải sự thù địch, ngay cả khi kể mình từng phục vụ trong quân đội Mỹ.
Phần lớn chủ sở hữu các căn hộ trong tòa nhà nơi ông ở thuộc tầng lớp trung lưu đang bùng nổ tại Việt Nam, nhiều người làm trong nhà nước hoặc trong hệ thống giáo dục, và có đủ tiền để thực hiện các chuyến du lịch nước ngoài. Ông ước tính chưa đầy 1/5 dân cư trong tòa nhà 25 tầng này là người ngoại quốc.
"Người Việt Nam cực kỳ thân thiện với tôi, đặc biệt so với quê hương tôi sau khi tôi tham chiến trở về", Rockhold nói khi đang ngồi tại một cửa hàng cà phê, trong một tòa tháp văn phòng lịch sự, có điều hòa, nơi có cả nhà hàng và một rạp chiếu phim.
Trong giai đoạn tiền nghỉ hưu này, Rockhold vẫn rất bận rộn: Ông nhập khẩu khí hóa lỏng, tham gia một tổ chức từ thiện cung cấp điện mặt trời cho các hộ thu nhập thấp. Trang trại gia đình của vợ ông cách nơi ông từng tham chiến chỉ 45 phút lái xe.
"Trước kia, tôi chưa từng nghĩ rằng 30 năm sau mình lại có thể sở hữu một vài thứ ở Việt Nam", Rockhold cười, nói.
Hiện chưa có con số chính xác bao nhiêu người Mỹ về hưu sống ở Việt Nam. Los Angeles Times phỏng vấn khoảng một chục người về hưu cho thấy, một số người đã làm visa du lịch một năm, số khác ở đây chỉ một hoặc hai mùa, và một số khác nữa đã đủ điều kiện để định cư lâu dài bằng cách kết hôn với công dân Việt, như Rockhold đã làm.
Michael Gormalle, một cựu trung sĩ lục quân Mỹ, trở lại Việt Nam làm giáo viên tiếng Anh tình nguyện cho các trường phổ thông nông thôn năm 2008. Năm 2014, ông bắt đầu dạy tại một trường đại học ở Việt Nam. Người đàn ông 71 tuổi, từng là hiệu trưởng một trường ở Pittsfield, bang Massachusetts, Mỹ, nói ông tham gia dạy học là để "tỏ lòng tôn trọng với những người Mỹ và Việt đã thiệt mạng trong chiến tranh".
Frederick R. Burke, một luật sư của hãng luật Baker McKenzie - người có mối liên hệ chặt chẽ với cộng đồng người Mỹ xa quê hương - đề cập về số cựu binh đang sống tại Việt Nam. "Họ muốn trở lại và muốn hòa giải", ông nói. "Thường thì họ cưới một cô gái Việt, và các quyền lợi cựu chiến binh cũng như an sinh xã hội của họ tốt hơn nhiều khi ở Los Angeles".
Chi phí sinh hoạt cao tại Mỹ, đặc biệt tại các vùng duyên hải như California và New York đã đẩy nhiều người lớn tuổi ra nước ngoài sống. Việt Nam, cùng với các quốc gia Đông Nam Á, đang là điểm đến thu hút một bộ phận những người nghỉ hưu này.
Rockhold cho biết hệ thống y tế đã cải thiện nhanh chóng tại Việt Nam. "Đây là một trong những thành phố an toàn nhất thế giới; chuyện móc túi vặt hầu như không nghe tới", ông bổ sung.
Ông cũng cho biết một vài người bạn Mỹ của mình chưa từng tham chiến ở Việt Nam cũng chọn đến đây sống. "Giá sinh hoạt ở đây rất thấp", ông nhấn mạnh.
Thuận An (Theo Los Angeles Times)